ایران عجله‌ای برای بازگشت به برجام نشان نمی‌دهد
معمای لاینحلِ «به زودی»
محبوبه ولی
حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه جدید ایران دو روز پیش به خبرنگاران و روزنامه‌نگاران آمریکایی و سازمان ملل گفت که در حال بررسی پرونده مذاکراتی وین هستیم و «به زودی» مذاکرات از سر گرفته می‌شود.
حالا این قید زمانی «به زودی» تبدیل شده است به معما؛ معمای اینکه منظور نماینده دولت سیزدهم ایران در مجمع عمومی سازمان ملل از «به زودی» چه زمانی است؟ چند روز دیگر؟ چند هفته دیگر؟ یا چند ماه دیگر؟
انتخابات ریاست جمهوری آمریکا سال گذشته با دلهره و اضطراب ایران برگزار شد و وقتی ترامپ رقابت انتخاباتی را به بایدن باخت، خیلی‌ها در ایران نفس راحتی کشیدند و حالا دیگر مانده بود انتظارها برای بازگشت قریب‌الوقوع بایدن به برجام.
«خماری» در برابر «خماری»
از بازگشت قریب‌الوقوع اما خبری نبود. همه گوش به زنگ بودند که ببینند بایدن در اولین سخنرانی خود در کاخ سفید تکلیف توافق هسته‌ای با ایران و تحریم‌ها را روشن خواهد کرد یا نه. بایدن اما حتی اشاره‌ای هم نه به ایران کرد و نه به برجام و به نوعی همه را در خماری تصمیم آمریکا گذاشت. به نظر می‌رسد حالا هم دولت سیزدهم در ایران با معلق نگه داشتن برنامه ازسرگیری مذاکرات، قصد دارد همان بازی نگه داشتن در خماری را پیاده کند تا تعلل بایدن برای بازگشت به برجام را تلافی کند؛ البته با این تفاوت که ایران برخلاف آمریکا هر روز آسیب بیشتری از تحریم‌ها متحمل می‌شود. وعده‌های مبهم و معلق مبنی بر بازگشت به مذاکرات «به زودی»، واکنش وزارت خارجه آمریکا را برانگیخته است. ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا پس از اظهارات امیرعبداللهیان با شبکه ان‌بی‌سی آمریکا مصاحبه کرده و گفته است: «ما هم البته صحبت‌های وزیر خارجه ایران درباره بازگشت ایران به میز مذاکره را شنیدیم. شما باید از آنها بپرسید که منظورشان از «زود» یا «خیلی زود» چیست.»
او اضافه کرده است: «این پیامی است که ما در تمام طول هفته شنیده‌ایم، اما تا این لحظه توضیح واضحی درباره اینکه به طور دقیق معنای آن چیست، دریافت نکرده‌ایم.» از اظهارات پرایس چنین برمی‌آید که در این هفته‌ای که امیرعبداللهیان و هیأت ایرانی برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک به سر برده‌اند و با مقامات و وزرای خارجه بسیاری هم صحبت کرده‌اند، بارها آمادگی ایران برای بازگشت به مذاکرات وین را مطرح کرده اما زمان آن را ذکر نکرده‌اند و اکنون طرف مقابل از کشدار شدن این بازگشت به مذاکرات سخت برآشفته است.
زمینه‌چینی برای گرفتن امتیاز بیشتر؟
خود امیرعبداللهیان دیروز گفته است: «عجله و شتاب اروپایی‌ها برای بازگشت به مذاکرات این است که تصور می‌کنند ممکن است ما در پیشرفت‌های هسته‌ای‌مان به مرحله نگران‌کننده برسیم.» او تاکید کردده که «نگرانی آنها بی‌اساس است.»
وی دیروز در دیدار با همتای فرانسوی خود نیز بار دیگر آمادگی ایران برای بازگشت به مذاکرات وین را مطرح کرده اما در عین حال ادامه داده که «جمهوری اسلامی در جدیت دولت بایدن در بازگشت به برجام تردید دارد.»
به نظر می‌رسد دولت سیزدهم قصد دارد آمریکا و طرف اروپایی را تشنه بازگشت خود به مذاکرات نگه دارد و از این رو عجله چندانی از خود برای ازسرگیری مذاکرات نشان نمی‌دهد. هدف از این اقدام نیز می‌تواند زمینه‌چینی برای گرفتن امتیاز بیشتر و دادن امتیاز کمتر باشد؛ اما در نهایت باید دید که این هدف محقق خواهد شد یا نه.
او به صحبت‌های ند پرایس درباره معنای «به زودی» هم واکنش نشان داد و گفت: برخی در ملاقات‌ها دوست دارند مدام بگویند اینکه شما می‌گویید به زودی این «به زودی» یعنی چند روز، چند هفته، چند ماه؟
ند پرایس درباره اظهارات امیرعبداللهیان مبنی بر بازگشت ایران به مذاکرات، «به زودی»، به ان‌بی‌سی گفته است: شما باید از آنها بپرسید که منظورشان از «زود» یا «خیلی زود» چیست. ما تا این لحظه توضیح واضحی درباره اینکه به طور دقیق معنای آن چیست، دریافت نکرده‌ایم
او با بیان اینکه تفاوت بین «به زودی» ایرانی و «به زودی» غربی زیاد است، افزود: به زودی از نظر ما یعنی واقعا در اولین فرصتی که بررسی‌هایمان تکمیل شود. مهم این است که ما اراده بازگشت به مذاکره را داریم. مهم این است که ما اراده بازگشت به مذاکره را داریم، اما مذاکره‌ای جدی و تأمین‌کننده حقوق و منافع ملت ایران.
امیرعبداللهیان از فرصت پیش آمده درباره وعده «به زودی» استفاده کرد و طعنه‌ای هم به اروپایی‌ها زد و گفت: «البته من به طرف‌های اروپایی، وعده‌هایشان از جمله اینستکس [کانال مالی اروپا] را یادآوری می‌کنم که مدام می‌گفتند ظرف چند ماه آینده و «به زودی» انجام می‌شود.»
بدین ترتیب گویا نظام در دولت سیزدهم بنا ندارد که تحت فشار حتی سرعت بازگشتش به مذاکرات را افزایش دهد.
برخی معتقدند که تعلل ایران برای این است که آمریکا را وادار کند تا پیش از شروع مذاکرات وین دست به اقدام عملی برای برداشتن دست کم بخشی از تحریم‌ها بزند. المیادین دو روز پیش به نقل از یک مقام ارشد ایرانی در نیویورک نوشت که ایران برای بازگشت به مذاکرات وین، منتظر اقداماتی از سوی دولت بایدن در خصوص برداشته شدن تحریم‌ها و آزاد شدن اموال بلوکه‌شده است.
«غلط می‌کنندِ» کیهان
از سوی دیگر برخی مواضع در ایران، این نگرانی را ایجاد کرده که حتی اگر دو طرف نهایتا به مذاکرات وین بازگردند، بر سر چگونگی از سرگیری مذاکرات به اختلاف برخواهند خورد. طرف اروپایی و آمریکا مکرر تاکید کرده‌اند که دولت جدید ایران باید در صورت بازگشت به وین، مذاکرات را از همان جا که دولت قبلی قطع کرده، شروع کنند.
به نظر می‌رسد دولت سیزدهم قصد دارد آمریکا و طرف اروپایی را تشنه بازگشت خود به مذاکرات نگه دارد و از این رو عجله چندانی از خود برای ازسرگیری مذاکرات نشان نمی‌دهد
کیهان دیروز اما در مطلبی نوشت که «دو دولت پس از اوباما، در گفتار یا رفتار و یا هر دو، اذعان کرده‌اند که توافق و تعهد دولت قبل‌تر از خود در آمریکا را معتبر و محترم نمی‌شمارند. تروئیکای اروپایی هم در قول و فعل، این خباثت آمریکا را تایید کرده‌اند.»
این روزنامه اصولگرا، ادامه داد: «با این وصف، آمریکا و تروئیکای اروپایی غلط می‌کنند در حالی که برای اصل توافق برجام (تایید شده توسط قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت) و تعهد دولت وقت آمریکا، پشیزی ارزش قائل نیستند، ادعا کنند که مذاکرات وین، باید از همان‌جا که با دولت قبلی ایران پیش برده‌اند، پیگیری شود.»
بماند که گویا نویسنده کیهان به یاد ندارد که این روس‌ها بوده‌اند که رسماً و صراحتاً درخواست «مذاکرات وین، باید از همان‌جا که با دولت قبلی ایران پیش برده‌اند، پیگیری شود» را مطرح کرده‌اند! به هر حال پیش‌بینی می‌شود که مشکلات برای شروع مذاکرات بیش از آن چیزی باشد که در حال حاضر دیده می‌شود. با در نظر گرفتن مجموع این عوامل، کارشناسان معتقدند که به این زودی‌ها نمی‌شود روی ازسرگیری مذاکرات حساب کرد.
رحمان قهرمان‌پور، کارشناس مسائل بین‌الملل در این خصوص به ایلنا گفته است: «در بعد داخلی دولت آقای رئیسی به توافق وین نیاز دارد، اما فاصله میان دو طرف زیاد و بسیار زیاد است و همین امر هم موجب شد در شش دور مذاکرات توافقی حاصل نشود؛ لذا من خوشبین نیستم در یک ماه و دو ماه قفل مذاکرات بشکند چرا که هر دو طرف مسائلی را مطرح کرده‌اند و هر دو طرف هم باید بتوانند از توافق حاصل شده دفاع کنند.»
پایگاه خبری-تحلیلی «نشنال اینترست» در گزارشی با همین موضوع، نوشت: «اگر دولت ترامپ از برجام خارج نشده بود، ایران همچنان در قید تعهدات برجامی خود می‌ماند و سطح تنش‌ها میان دو طرف نیز پایین‌تر از شرایط فعلی بود. در شرایط کنونی، آمریکا به هیچ عنوان نمی‌تواند انتظار داشته باشد وقتی که به تعهدات ابتدایی خود در قبال ایران عمل نکرده (در قالب برجام)، ایران بابِ گفتگو‌های جدید را با آن باز کند.»
بدین ترتیب می‌توان گفت که پاسخ معمای «به زودی»، «به این زودی‌ها» هم نیست!
دیدگاه تان را بنویسید