الکاظمی و گروسی امروز به تهران می‌آیند؛
دو میهمان برای دو مذاکره سرنوشت‌ساز
محبوبه ولی
تهران امروز میزبان دو میهمان است؛ یکی مصطفی الکاظمی از عراق و دیگری رافائل گروسی از اتریش؛ اولی نخست‌وزیر عراق است و دومی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین.
سفر هر دوی آنها، تاثیر مستقیم بر دو مذاکره مهم و سرنوشت‌ساز برای ایران دارد؛ یکی مذاکره ایران و عربستان و دیگری مذاکرات برجامی در وین. از جهت اهمیت و حساسیت باید رتبه اول را به سفر رافائل گروسی داد؛ چراکه نتیجه مذاکرات او در تهران پیوند مستقیم با جلسه هفته آینده شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همینطور مذاکرات برجامی وین دارد.
هرچند که ایران و طرف‌های مقابل آن در برجام، با گذشت چندین هفته از دولت رئیسی، هنوز مذاکرات برجامی در وین را از سر نگرفته‌اند اما اگر همین امروز هم تصمیم به شروع دوباره مذاکرات بگیرند، باید گفت که گزارش‌های اخیر آژانس، رسیدن به توافق در این مذاکرات را سخت کرده است.
پس از توافق موقتی که پارسال میان علی‌اکبر صالحی، رئیس سابق سازمان انرژی اتمی کشور و رافائل گروسی صورت گرفت، دوربین‌های آژانس می‌توانستند در تاسیسات هسته‌ای ایران روشن باشند تا پس از توافق در وین، آژانس بتواند به اطلاعات آنها دسترسی پیدا کند. خرداد امسال اما این توافق منقضی شد و کار مذاکره در وین هم به نتیجه نرسید، از این رو، دوربین‌ها خاموش شدند.
برنامه هسته‌ای ایران و دست کوتاه آژانس
گروسی نیز اخیرا گزارش داد که دسترسی آژانس به برنامه هسته‌ای ایران به شدت کاهش پیدا کرده است. این گزارش همچنین اشاره کرده که به اینکه ایران در ماه ژوئن پس از یک حادثه در تاسیسات هسته‌ای، چهار دوربین را از یک مرکز تولید سانتریفیوژ خارج کرده و آژانس نتوانسته دوربین‌ها را جایگزین کند و این یک نقطه کور بزرگ است.
آژانس اضافه کرده که اطلاعات چندین دوربین دیگر را هم نتوانسته بازیابی کند. از سوی دیگر با توقف اجرای پروتکل الحاقی، دسترسی آژانس به سایت‌هایی که بر اساس پروتکل الحاقی، اجازه بازدید از آنها به بازرسان آژانس داده می‌شد، ممنوع شده است.
رحمان قهرمان‌پور، تحلیلگر مسائل بین‌المللی روز جمعه در گفت‌وگویی با انتخاب، یکی از آن سایت‌ها را سایت مریوان در آباده عنوان کرده و درباره آن توضیح داده بود: «در حال حاضر، دعوا و اختلاف بر سر ۴ سایت است که یکی از آنها، سایت مریوان در آباده است، دیگری سایت شیان و دو سایت دیگر هم مطرح است که اساسا ایران به بعضی از اینها اجازه ورود نداده و به بعضی‌هایشان اجازه بازدید داده ولی اجازه نمونه‌برداری (Sampling) نداده است. به یکی از سایت‌ها هم اجازه بازدید و هم اجازه نمونه‌برداری داده که این کار انجام شده و در آن نمونه‌برداری، آژانس متوجه این موضوع شده که اورانیوم غنی‌شده در آنجا وجود دارد و از ایران توضیح خواسته است؛ این آخرین موضوعی است که فعلا مورد مناقشه ایران و آژانس است.»
افزایش میزان اورانیوم غنی شده 60 درصد ایران نیز با حساسیت بالایی در گزارش آژانس مطرح شده است. مجموع اینها موجب شده تا شرایط ایران در شورای حکام بسیار سخت و پیچیده شود. به موازات آن رسیدن به توافق بر سر برجام نیز با مانع جدی همین گزارش‌های آژانس مواجه است.
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه دولت بایدن اخیرا با اشاره به پیشرفت‌های هسته‌ای ایران هشدار داده «در حال نزدیک شدن به نقطه‌ای هستیم که در آن بازگشت به برجام دستاوردهای مورد انتظار را نخواهد داشت.» این رویکرد در واقع آغازی برای طرح جدی‌تر یک برجام جدید است که البته ایران به شدت با آن مخالف است و بارها صریحا تاکید کرده که بر سر میز مذاکره درباره یک برجام جدید نخواهد نشست.
هشدار روسی
شرایط اما به قدری متزلزل است که روس‌ها نیز نسبت به آن هشدار می‌دهند. خبرگزاری تاس دیروز به نقل از سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه نوشت که «روسیه از پیشرفت قابلیت‌های هسته‌ای ایران نگران است. روسیه نگران است که با پیشرفت سریع توانایی‌های هسته‌ای ایران و دور شدن ایران از برجام، ممکن است توافق با ایران پیچیده شود.»
همزمان با گروسی، نخست وزیر عراق نیز در ایران خواهد بود تا علاوه بر گفت‌وگو درباره مسائل اختصاصی دو کشور مانند موضوع انرژی یا دادن ویزا به زوار ایرانی، ماجرای مذاکرات ایران و عربستان را نیز دنبال کند
در سوی دیگر میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین نسبت به صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام، هشدار داد. او در توئیتر نوشت: «رسانه‌ها از احتمال مطرح شدن یک قطعنامه علیه ایران توسط تروئیکای اروپایی و ایالات متحده در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خبر می‌دهند. ما شدیدا به دوستان غربی خود می‌گوییم که از چنین اقدامی که می‌تواند مانعی برای مذاکرات احیای برجام باشد، خودداری و بر دیپلماسی تمرکز کنند.»
در جلسه قبلی شورای حکام نیز قرار بود چنین قطعنامه‌ای علیه ایران صادر شود. ایران اما تهدید کرد که در این صورت، همکاری‌اش را به طور کامل با آژانس قطع خواهد کرد و همین امر موجب شد که اروپایی‌ها در نهایت از اصرار خود برای صدور قطعنامه عقب‌نشینی کنند. این بار نیز ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران در آستانه نشست آتی شورای حکام و احتمال صدور قطعنامه علیه ایران، هشدار داده که «یک حرکت غیرسازنده» می‌تواند تلاش‌ها درباره مذاکره برای احیای برجام را مختل کند.
بدین ترتیب آژانس، اعضای برجام، ایران و آمریکا در وضعیتی هزارتو قرار گرفته‌اند که پیدا کردن راه چاره از آن کار چندان آسانی نیست. از این رو باید منتظر نتایج سفر امروز گروسی به تهران بود و دید که آیا از دل این سفر راهی برای باز شدن این گره‌ها پیدا می‌شود یا خیر؟
فرانسواز مورفی، خبرنگار رویترز دیروز در توئیتی در همین ارتباط به طرح این پرسش پرداخت که «گروسی چه امتیازاتی از طرف ایران قبل از شورای حکام هفته آینده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همراه خود خواهد آورد؟»
او به دنبال ازسرگیری بازرسی‌های آژانس از تاسیسات هسته‌ای ایران است؛ موضوعی که ایران تاکنون با آن مخالفت کرده است. در سفر امروز اما باید دید که او می‌تواند با ایران به تفاهم برسد و دو طرف در این تفاهم، چه امتیازاتی را میان خود رد و بدل خواهند کرد؟
میخائیل اولیانوف نسبت به صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام، هشدار داد. او در توئیتر نوشت: ما شدیدا به دوستان غربی خود می‌گوییم که از چنین اقدامی که می‌تواند مانعی برای مذاکرات احیای برجام باشد، خودداری و بر دیپلماسی تمرکز کنند
تلاش دوباره الکاظمی برای آشتی تهران و ریاض
همزمان با گروسی، نخست‌وزیر عراق نیز در ایران خواهد بود تا علاوه بر گفت‌وگو درباره مسائل اختصاصی دو کشور مانند موضوع انرژی یا دادن ویزا به زوار ایرانی، ماجرای مذاکرات ایران و عربستان را نیز دنبال کند. چندین دوره مذاکرات تهران - ریاض در دولت حسن روحانی به صورت چراغ‌خاموش برگزار شد. دولت رئیسی نیز از زمان روی کار آمدن، چندین بار از ادامه این مذاکرات استقبال کرده است. عراق تاکنون حلقه رابط دو کشور برای این مذاکرات بوده است. ایرج مسجدی، سفیر ایران در بغداد هفته گذشته با بیان اینکه ایران خواستار روابط صادقانه و برادرانه با عربستان سعودی است، گفت: «تاکنون سه دور مذاکرات با طرف سعودی در بغداد صورت گرفته است و به زودی زمان و مکان دور چهارم مذاکرات نیز مشخص خواهد شد.» در عربستان نیز تغییر لحن شخص محمد بن سلمان و چراغ سبزهای متعدد ریاض طی ماه‌های پایانی دولت روحانی، امیدها برای پایان نزاع سنتی و دیرینه ایران و عربستان را افزایش داده بود؛ هرچند که ریاض همان اتهامات همیشگی علیه ایران را کماکان مطرح می‌کند اما در حال حاضر دست کم به دلیل تغییرات پیش آمده در منطقه از جمله رفتن ترامپ و آمدن بایدن، نسبت به مذاکره و گفت‌وگو ترغیب شده است. سفر امروز الکاظمی به تهران، شاید فتح بابی باشد برای ازسرگیری مذاکرات تهران و ریاض در دولت رئیسی. به هر حال دولت رئیسی خیلی زود با این چالش‌های سیاست خارجی مواجه شده و باید دید که چه دستاوردی از این سفرها به دست خواهد آورد.
دیدگاه تان را بنویسید