اولین ماموریت امیرعبداللهیان در کسوت وزیر خارجه؛
نشست بغداد و آزمون تنش‌زدایی از تهران - ریاض
محبوبه ولی
نشست بغداد اولین ماموریت سیاست خارجی حسین امیرعبداللهیان در کسوت وزیر خارجه است. او با رأی موافق 270 نماینده مجلس، یکی از قاطع‌ترین رأی اعتمادها را گرفته است و حالا در بغداد است تا نماینده دولت ابراهیم رئیسی و سیاست خارجی آن در یک نشست بین‌المللی باشد. آنچه وی در این نشست خواهد گفت و مواضعی که اتخاذ خواهد کرد، برای حاضران خارجی و منطقه‌ای به منزله آشنایی با رویکرد دولت جدید ایران است و تاثیر بسیاری بر این خواهد داشت که آنها روابط آتی خود با دولت جدید در ایران را چگونه تنظیم کنند.
اولین اکت سیاسی وزیر خارجه دولت ابراهیم رئیسی دیروز پس از ورود به بغداد حضور در محل یادمان شهادت سردار قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس در فرودگاه بغداد و گفتن این جمله بود که «آمریکا نمی‌تواند از پاسخگویی به این اقدام تروریستی فرار کند.»
او همچنین تاکید کرد که پیگیری جدی حقوقی و بین‌المللی طرف‌هایی که به نام دولت آمریکا و کاخ سفید آشکارا اقدام تروریستی علیه سردار سلیمانی و همراهانشان انجام دادند، یکی از برنامه‌های وزارت خارجه است.
دومین اظهارنظر سیاسی وی در بغداد که مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت، مربوط به سوریه بود. نشست بغداد با عنوان «کنفرانس بین‌المللی بغداد برای همکاری و شراکت» قرار بود در ابتدا نشستی با حضور همسایگان عراق باشد اما کمی بعد حضور دیگر کشورهای منطقه و حتی بازیگران خارجی در آن نیز اعلام شد.
عراق رسما از عربستان، ترکیه، مصر، اردن، کویت و ایران برای مشارکت در این اجلاس دعوت کرد. گفته شد که فرانسه، آمریکا، روسیه و ژاپن نیز در آن حضور خواهند داشت. سوریه اما جزو مدعوین این نشست نبود و جای آن در اجلاس دیروز خالی بود. اشاره دیروز امیرعبداللهیان به موضوع ترور سردار سلیمانی و انتقاد وی از عدم دعوت از سوریه برای این نشست، گویای بخشی از مواضع دولت ابراهیم رئیسی در خصوص این موضوعات است.
بغداد و تدارک فضای «عالی» برای گفت‌وگوی تهران و ریاض
آزمون بزرگتر برای امیرعبداللهیان در این نشست اما مسئله «عربستان» است. طی روزهای گذشته تحلیلگران اهداف مختلفی برای این نشست مطرح کرده‌اند؛ برخی آن را تلاش الکاظمی برای تثبیت موقعیت خود در آستانه انتخابات پارلمانی عراق می‌دانند که قرار است دو ماه دیگر برگزار شود.
شماری آن را پیشنهاد پاریس و نقشه امانوئل مکرون برای بازگرداندن نفوذ فرانسه در عراق و منطقه به دوران قبل از سقوط صدام تفسیر می‌کنند و برخی دیگر نیز به اهداف منطقه‌ای این نشست از جمله مسئله یمن، تنش آبی در کشورهای منطقه، تحولات افغانستان و مواردی از این دست اشاره می‌کنند.
در این میان بسیاری از تحلیلگران و رسانه‌ها حل اختلافات میان تهران و ریاض را از اهداف اصلی نشست بغداد می‌دانند. هفته گذشته رویترز با همین تحلیل نوشت: «عراق از ایران و رقبای تهران در حاشیه خلیج (فارس) دعوت کرده است تا در نشستی در بغداد شرکت کنند که به نظر می‌رسد هدف اصلی آن کاهش تنش‌هایی است که در سال‌های اخیر به مناقشات آشکار میان این کشورها تبدیل شده است.»
علاوه بر عربستان، حضور مصر در این نشست نیز، فرصت دیگری برای ایران است تا همزمان، برای ترمیم روابط مخدوش خود با مصر نیز تلاش کند. در همین ارتباط دیروز ویدئویی منتشر شد که امیر عبدالهیان را در حال گفت‌وگو با السیسی، رئیس جمهور مصر نشان می‌داد
پیش از آن نیز برخی منابع خبر داده بودند که فواد حسین، وزیر خارجه عراق، فضا را برای انجام دیدار میان مقامات ایرانی و سعودی در حاشیه نشست بغداد «عالی» توصیف کرده است. مجاهد الطائی، کارشناس امنیتی عراقی در همین ارتباط به حضور فرانسه در این نشست اشاره کرده و گفته بود: «فرانسه روابط نسبتا خوبی با ایران و عربستان دارد و می‌تواند در میانجیگری عراق میان تهران و ریاض نقش ایفا کند.»
مذاکرات فعلا در سطح وزرای خارجه است
حال وزیر خارجه دولت رئیسی در بغداد و در معرض آزمون تنش‌زدایی با ریاض است. حل اختلافات میان تهران و ریاض چه‌بسا از احیای برجام برای سیاست خارجی ایران ارزش و اهمیت بیشتری داشته باشد؛ چراکه در صورت احیای برجام سنگ‌اندازی‌های منطقه‌ای که عمدتا از نزاع سنتی ریاض و تهران ناشی می‌شود به قوت خود باقی مانده و پای برجام را لنگ خواهند کرد. دست کم می‌توان گفت که مسئله برجام و اختلافات منطقه‌ای را باید به موازات هم پیش برد و اکنون باید منتظر ماند و دید که وزیر خارجه جدید تا کجا از عهده این مهم برمی‌آید.
ماه گذشته پیش از آنکه کابینه ابراهیم رئیسی بسته شود، رسانه‌ها خبر دادند که عراق به دنبال حضور ابراهیم رئیسی در نشست بغداد است. از این رو شاید انتظارها این بود که امروز ابراهیم رئیسی در بغداد باشد؛ به ویژه که بسیاری از کشورهای دیگر منطقه در سطحی بالاتر از وزیر خارجه در این نشست شرکت کرده‌اند. از مصر و فرانسه، روسای جمهور به بغداد رفته‌اند، از اردن، ملک عبدالله پادشاه آن و از قطر نیز تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر در نشست بغداد حضور دارند.
در مورد تهران و ریاض اما به نظر می‌رسد هر دوی این کشورها تعیین سطح حضور خود در نشست بغداد را منوط به دیگری کرده بود. العربی الجدید ماه گذشته نوشت که «عربستان با دانستن سطح حضور ایران در نشست بغداد، در خصوص حضور بن سلمان تصمیم‌گیری می‌کند.»
اما با توجه به اینکه یکی از برنامه‌های اصلی نشست بغداد، ادامه مذاکرات ایران و عربستان به میانجیگری عراق است، در نهایت دو کشور تصمیم گرفته‌اند با توجه به اینکه مذاکراتشان هنوز در مرحله مقدماتی است، سطح دیدارها در حاشیه نشست بغداد را به بالاتر از وزیر خارجه ارتقا ندهند و هر دو وزرای خارجه خود را روانه بغداد کرده‌اند.
با توجه به اینکه یکی از برنامه‌های اصلی نشست بغداد، ادامه مذاکرات ایران و عربستان به میانجیگری عراق است، ظاهرا دو کشور تصمیم گرفته‌اند، سطح دیدارها در حاشیه این نشست را به بالاتر از وزیر خارجه ارتقا ندهند و هر دو وزرای خارجه خود را روانه بغداد کرده‌اند
بازگشایی بخت تهران - قاهره هم در بغداد؟
علاوه بر عربستان، حضور مصر در این نشست نیز، فرصت دیگری برای ایران است تا همزمان، برای ترمیم روابط مخدوش خود با مصر نیز تلاش کند. دو ماه پیش روزنامه «توسعه ایرانی» در گزارشی تخت عنوان «بخت تهران-قاهره باز می‌شود» به اخبار غیررسمی درباره میزبانی از یک هیأت ایرانی در قاهره و تغییر رویکرد قاهره برای ازسرگیری رابطه با تهران پرداخت. این اخبار پس از خبرهای مذاکرات محرمانه تهران - ریاض منتشر شده و در حالی بود که ایران سال‌هاست روابط دیپلماتیک با قاهره ندارد.
در همین ارتباط دیروز ویدئویی منتشر شد که نشان می‌داد امیر عبدالهیان در جمع روسای هیأت‌های شرکت‌کننده در نشست منطقه‌ای حمایت از بغداد در حال گفت‌وگو با السیسی، رئیس جمهور مصر است.
امیرعبدالهیان پس از گرفتن رأی اعتماد از بهارستان، در پیامی توئیتری درباره برنامه خود اینگونه نوشت: «مصمم بر پیگیری سیاست خارجی متوازن، پویا و هوشمند مبتنی بر اصول عزت، حکمت و مصلحت هستم. همسایگان و آسیا اولویت اول.»
از سوی دیگر جناح مقابل دولت حسن روحانی، همواره دولت وی را متهم می‌کرد که نسبت به منطقه و همسایگان غافل بوده است. حال دولت ابراهیم رئیسی با شعار تمرکز بر همسایگان منطقه‌ای روی کار آمده و باید دید وزیر خارجه آن، بهبود روابط با کشورهای منطقه‌ای را از دل این نشست‌ها به ارمغان خواهد آورد یا اینکه تنش با کشورهایی چون عربستان و امارات و مصر کماکان به قوت خود باقی خواهد ماند.
دیدگاه تان را بنویسید