دستخط هشدارآمیز

محبوبه ولی

از سیاستمدار کهنه‌کاری چون بایدن بعید است که در دیدار با بالاترین مقام اجرایی یک کشور دیگر، محتوای برگه یادداشتش را لو دهد؛ مگر آنکه عمدی در کار باشد!

تصویر برگه یادداشت دیروز او در جریان دیدار با مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق خبرساز شد. رسانه‌ها از او تصویری منتشر کردند که بیش از همه نوشته‌های روی برگه‌ای که در دستش بود جلب نظر می‌کرد؛ به ویژه آنکه کلمه «ایران» در آن به چشم می‌خورد.

روی این برگه نوشته شده بود: «آمریکا آماده است تا به حملات (علیه خود در خاک عراق) واکنش نشان دهد. ایران می‌بایست توقف حملات (به نیروهای آمریکایی در خاک عراق) را مدنظر خویش قرار دهد.» پیش از اینکه دو سیاستمدار از عراق و آمریکا یعنی الکاظمی و بایدن با یکدیگر دیدار کنند، العرب، نزدیک به عربستان سعودی در تحلیلی نوشته بود که «مذاکره استراتژیک عراق و ایالات‌متحده اگر درباره آینده حضور نظامی آمریکا در عراق باشد، نمی‌تواند از همکاری نظامی و امنیتی برای مقابله با داعش، نفوذ ایران در عراق و تسلط حشدالشعبی بر عراق به دور باشد.»

الکاظمی؛ گرفتار میان همسایه شرقی و یک ابرقدرت

دیروز پس از انجام این دیدار، انتشار بیانیه پایانی ملاقات بایدن و الکاظمی و تصویر دست‌نوشته بایدن نشان داد که دقیقا نه تنها «ایران» بخش مهمی از این مذاکرات بوده، بلکه بایدن از فرصت آن برای ارسال پیام هشدارآمیز به ایران هم استفاده کرده است.

از عکس او چنین برمی‌آید که ظاهرا رئیس‌جمهور آمریکا تعمدا برگه یادداشت خود را به نحوی در دست گرفته که در معرض لنز دوربین‌ها باشد و رسانه‌ای شود.

همزمان با این هشدار، خود الکاظمی نیز مانند گذشته تحت‌فشار است. او از زمان روی کار آمدنش در عراق گرفتار تنگنا میان همسایه شرقی خود و ابرقدرتی از آن سوی دنیا بوده است؛ فصل اصلی تمام این فشارها نیز گروه‌های مقاومت تحت حمایت ایران بوده‌اند.

نخست وزیری الکاظمی در عراق مصادف شد با آخرین ماه‌های ریاست جمهوری دونالد ترامپ در آمریکا. از همان ابتدای کار او تحت فشار شدید دولت دونالد ترامپ قرار گرفت تا گروه‌های مقاومت عراق که عمدتا مورد حمایت ایران هستند را از میان بردارد.

همان زمان چند گلوله خمپاره‌ای که به منطقه سبز بغداد و محل سفارت آمریکا برخورد کرد، نگرانی از احتمال زد و خورد ایران و آمریکا در خاک عراق را افزایش داد. دولت ترامپ از یک سو نمی‌خواست زیر بار ریسک برخورد نظامی با ایران برود و از سوی دیگر تحرکات نیروی مقاومت در عراق علیه مواضعش را از چشم ایران می‌دید.

رسانه‌ها دیروز تصویری  از جو بایدن در جریان دیدارش با مصطفی الکاظمی منتشر کردند که در آن برگه یادداشتش جلب نظر می‌کرد؛ به ویژه آنکه کلمه «ایران» در آن به چشم می‌خورد. تحلیلگران معتقدند که بایدن تعمدا این یادداشت را در معرض دید دوربین‌ها قرار داده است

در این موقعیت انتظارها بیش از همه از مصطفی الکاظمی بود. مایک پمپئو، وزیر خارجه دولت ترامپ در تماس تلفنی با الکاظمی او را تهدید به تعطیلی سفارت آمریکا در بغداد کرد و بعد هم هشدار داد که باید جلوی حملات خمپاره‌ای گرفته شود.

حساسیت بایدن

بعد از دولت دونالد ترامپ و آمدن بایدن مشخص شد که حساسیت رئیس‌جمهور جدید آمریکا روی گروه‌های مقاومت و حمله به مواضعش کمتر از سلف خود نیست. دولت بایدن که از زمان روی کار آمدنش دست کم در کلام سعی کرده مسیرهای دیپلماتیک را دنبال کند، تیرماه گذشته در اقدامی غافلگیرکننده به مواضع کتائب حزب‌الله و کتائب سیدالشهدا در عراق و سوریه حمله هوایی کرد. این اقدام یک روز پس از آن صورت گرفت که کنسولگری آمریکا در اربیل با سه پهپاد هدف حمله قرار گرفته بود.

پنتاگون پس از حمله هوایی آمریکا به گروه‌های مقاومت، اطلاعیه‌ای صادر کرد که مشخصا در آن به «ایران» اشاره کرده بود. اطلاعیه پنتاگون تصریح می‌کرد: «با توجه به تداوم مجموعه حملات گروه‌های مورد حمایت ایران به منافع ایالات متحده در عراق، رئیس‌جمهور فرمان به اقدامات نظامی بیشتر برای اختلال در این حملات و ممانعت از آنها داده است.»

سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم در همان مقطع تاکید کرد که ایالات متحده از راه‌های مختلف به اطلاع دولت ایران رسانده که این عملیات با هدف بازدارندگی صورت می‌گیرد و نه با هدف تشدید تنش‌ها.

روزنامه واشنگتن پست در گزارشی درباره این اقدام نظامی نوشت که به نظر می‌رسد سطح تحمل دولت جدید ایالات متحده در برابر حملات شبه نظامیان پایین آمده است.

دیدار اخیر بایدن و الکاظمی حامل دو پیام برای ایران است؛ اول آنکه خروج کامل آمریکا از عراق محقق نخواهد شد. دوم آنکه بایدن در مقابل گروه‌های مقاومتی که اقدامات آنها را از چشم ایران می‌بیند، کوتاه نخواهد آمد

آمریکا از عراق نمی‌رود، تنها تغییر ماموریت می‌دهد

حال به نظر می‌رسد جو بایدن از فرصت دیدار با الکاظمی هم استفاده کرده تا جدیت خود درباره گروه‌های مقاومت را نشان دهد. از این رو برخی پیش‌بینی می‌کنند که آمریکا احتمالا به دلایلی که به همین گروه‌ها و ایران مربوط می‌شود، تن به خروج کامل از عراق نخواهد داد.

این پیش‌بینی با بیانیه پایانی دیدار بایدن و الکاظمی قوت گرفته است. در بیانیه پایانی که دو کشور پس از دیدار مقامات عالیرتبه خود منتشر کردند، آمده است که «حضور نیروهای نظامی آمریکا در پایان سال ۲۰۲۱ خاتمه خواهد یافت.» بیانیه مذکور اما در ادامه می‌افزاید: «هیأت‌های دو طرف تصمیم گرفتند که روابط امنیتی به صورت کامل به نقش آموزشی، مستشاری، حمایتی و اطلاعاتی تبدیل شود.»

روزنامه الاخبار چاپ بیروت در تحلیلی از دیدار بایدن و الکاظمی نوشت: «ایالات متحده تلاش می‌کند موافقت عراق برای اشغال این کشور را به دست آورد و این بار، این مهم پس از تغییر نام مأموریت آمریکا و تبدیل آن به «نیروهای مستشاری» برای جنگ با داعش، واقع می‌شود تا مانعی باشد در برابر درخواست‌ها برای خروج نیروهای آمریکایی از عراق. این مسئله در دیدار بایدن و الکاظمی رسما اعلام می‌شود.»

الاخبار ادامه داده: « به نظر می‌رسد این اقدام واشنگتن با هدف «ساکت کردن» نیروهایی در عراق صورت می‌گیرد که خواهان خروج کامل آمریکایی‌ها هستند، اما هدف واقعی از باقی ماندن این نیروها تحت عناوین دیگر، مقابله با ایران و متحدان آن در عراق و سوریه است، هدفی که نیروهای عراقی نیز برای تحقق آن با واشنگتن همراهی می‌کنند، به این امید که به کمک آمریکا بتوانند در درگیری سیاسی با هم پیمانان تهران، موفق باشند.»

ایران پس از ترور سردار قاسم سلیمانی بجد خواستار خروج نیروهای آمریکایی از عراق شد. پارلمان عراق نیز این خروج را به تصویب رساند. دیدار اخیر بایدن و الکاظمی اما حامل دو پیام برای ایران است؛ اول آنکه خروج کامل آمریکا از عراق محقق نخواهد شد. دوم آنکه بایدن در مقابل گروه‌های مقاومتی که اقدامات آنها را از چشم ایران می‌بیند، کوتاه نخواهد آمد و قطعا این بخشی از تلاش آمریکا برای ممانعت از ادامه نفوذ ایران در منطقه است.