اسلام قلعه سقوط کرد
صدای پای طالبان بیخ گوش ایران
محبوبه ولی
سمت راست ایران، آن طرف مرز اوضاع به شدت آشفته است؛ هیچ دور نیست که نظام سیاسی حاکم در افغانستان از «جمهوری اسلامی» به «امارت اسلامی» تغییر شکل دهد. ظرف دو روز گذشته تحولات تازه‌ای از پیشروی طالبان بیخ گوش ایران رخ داده است. آنها دیروز اعلام کردند که بجز کابل و مناطق اطراف آن، کل خاک افغانستان را در اختیار گرفته‌اند.
طالبان روز پنجشنبه اسلام‌قلعه در مجاورت مرز ایران را به تصرف خود درآوردند. به دنبال آن گمرک اسلام‌قلعه هم به دست طالبان افتاد. ساعاتی بعد گمرک ابونصر فراهی، هم‌مرز با خراسان جنوبی هم در اختیار طالبان قرار گرفت. این در حالی است که ایران و افغانستان در مجموع سه گمرک مرزی دارند که تا لحظه نگارش این گزارش دو گمرک به تصرف طالبان درآمده است.
ویدئوها تصاویر استقبال مردم از طالبان در برخی شهرها و پیوستن نظامیان افغان به آنها را نشان می‌دهند. در مقابل اما تعدادی از سربازان و کارمندان گمرک اسلام‌قلعه با ورود طالبان به این منطقه مرزی، محل کار خود را ترک کرده و با تحویل اسلحه و تجهیزات انفرادی به نیروهای مرزبانی و ارتش ایران، به ایران پناهنده شدند.
نماینده طالب‌ها با بیان اینکه طالبان می‌خواهد همه نمایندگان جامعه افغانستان در کار حکومت این کشور مشارکت داشته باشند، این را هم اضافه کرد که طالبان می‌تواند درباره شکل آینده ساختار حکومت افغانستان گفت‌وگو کند، اما در زمان حاضر خواهان تاسیس امارت در افغانستان است
منابع خبری می‌گویند که در جریان این وقایع ۱۷۰ افغانستانی به مرز ایران پناهنده شده‌اند. دولت افغانستان دیروز از ایران خواست که این افراد را تحویل دهد.
تجارت در گمرک دغارون و ماهیرود متوقف شد
این وضعیت، گمرک ایران را متاثر کرده است. روح‌الله لطیفی، سخنگوی گمرک ایران دیروز اعلام کرد که فعالیت تجاری در مرز دغارون و ماهیرود متوقف شده زیرا در دو مرز مقابل آنها در افغانستان، کارمندی نیست که کامیون‌ها را پذیرش کند و در حال حاضر هم قابل پیش‌بینی نیست که در آینده چه اتفاقاتی خواهد افتاد.
آنطور که او گفته در حال حاضر گمرک میلک فعال است اما به دلیل محدود بودن ظرفیت آن و وضعیت قرمز کرونایی در سیستان و بلوچستان، اکثر کامیون‌ها بازگردانده می‌شوند. بسته شدن مرز ماهیرود و دغارون در حالی است که به گفته لطیفی، ۷۳ درصد صادرات ایران به أفغانستان از طریق این دو مرز انجام می‌شده است.
نگرانی امنیتی از تحولات رخ داده اما بیشتر از تبعات اقتصادی آن است. معاون عملیات نیروی زمینی ارتش دیروز اطمینان داد که مرزهای شرقی در امنیت کامل و کنترل شبانه‌روزی است.
امیر سرتیپ فرهاد آریانفر تاکید کرد: کوچکترین تحرک در مجاورت مرزها را به دقت تحت‌نظر داریم و اجازه کوچکترین تردد و ورود غیر مجاز از طریق این مرزها را نخواهیم داد.
دو وعده در مسکو
همزمان خود طالبان در تلاش پیوسته برای اطمینان‌بخشی به کشورهای منطقه و همسایگان أفغانستان است. محمد نعیم، سخنگوی دفتر سیاسی این گروه دیروز طی گفت‌وگویی اعلام کرد طالبان برای مذاکره با کشورهای دیگر و رفع نگرانی‌ها آمادگی دارد. همچنین هیأتی چهار نفره از طالبان پنجشنبه برای گفت‌وگو با مقامات روسی به مسکو رفتند. آنها پس از این مذاکرات دیروز در نشستی خبری تاکید کردند به مسکو قول داده‌اند که به تاجیکستان، مرزهای آسیای میانه و به طور کلی به خاک هیچ کدام از همسایگان أفغانستان تجاوز نکنند.
شهاب‌الدین دلاور، سرپرست هیات طالبان در مسکو در این نشست تصریح کرد: «در فتوحات جدید طالبان همسایگان ما در آرامش خواهند بود و جای نگرانی نیست؛ آماده رفع نگرانی کشورها از طریق مذاکره هستیم.»
این هیات وعده دیگری هم داده است که به نگرانی جدی‌تر ایران یعنی داعش مربوط می‌شود. با توجه به رویکردهای افراطی گروه طالبان، احتمال جذب داعش و قدرت گرفتن آنها در أفغانستان، زیر سایه طالبانی که به سرعت در حال قدرت گرفتن است، بسیار بالاست؛ به ویژه آنکه طالبان نیز همان گفتمان داعش یعنی حذف جمهوریت و تشکیل امارت اسلامی را دنبال می‌کند. شهاب‌الدین دلاور دیروز در این خصوص متعهد شد که داعش هیچگاه راهی به أفغانستان نداشته باشد. او گفت: «ما تمام اقدامات را انجام خواهیم داد تا داعش هرگز در قلمرو افغانستان نباشد.» او با بیان اینکه طالبان می‌خواهد همه نمایندگان جامعه افغانستان در کار حکومت این کشور مشارکت داشته باشند، این را هم اضافه کرد که طالبان می‌تواند درباره شکل آینده ساختار حکومت افغانستان گفت‌وگو کند اما در زمان حاضر خواهان تاسیس امارت در افغانستان است. طالبان در ایران نیز مشغول مذاکرات بین‌الافغانی است که مکرر به ایران اعلام می‌کند نسبت به گذشته تفاوت کرده و رابطه‌اش با ایران «برادرانه» خواهد بود. در عین حال بسیاری تاکید می‌کنند که طالبان در باغ سبز نشان می‌دهد تا حمایت‌های خارجی را جلب کند و بعد چهره واقعی خود را آشکار کند. این دسته برخی رفتارهای خشونت‌آمیز در جریان تصرفات طالبان و اعلامیه‌های مربوط به زنان را سندی بر یک بام و دو هوا بودن ادعاها و رفتارهای این گروه تعبیر می‌کنند.
طالبان اعلام می‌کند که نسبت به گذشته تفاوت کرده و رابطه‌اش با ایران «برادرانه» خواهد بود. اما بسیاری تاکید می‌کنند که طالبان در باغ سبز نشان می‌دهد تا حمایت‌های خارجی را جلب کند و بعد چهره واقعی خود را آشکار کند
اختلافات در ایران بر سر مواجهه با طالبان ادامه دارد
همزمان که طالبان هر روز شهر تازه‌ای در افغانستان را تصرف می‌کند، در ایران اما اختلافات بر سر چگونگی مواجهه با این تغییرات بسیار زیاد است. سعید لیلاز یکی از تحلیلگرانی است که درباره این تحولات می‌گوید: «تمام کشورهای جهان در پی تماس‌های جدید دیپلماتیک با طالبان هستند که بتوانند از کارت طالبان برای ترسیم صحنه جدید بین‌المللی در دوران پساترامپ استفاده کنند. ما، اما هنوز گیر یک سری کلیشه‌های قدیمی هستیم. مثلا اینکه طالبان حقوق زنان افغانستان را رعایت نمی‌کند. اینکه مساله ما نیست، مساله مردم افغانستان است، بروند خودشان با خودشان حل کنند.» این رویکرد او را برخی اصولگرایان نیز دارند اما در عین حال بخش دیگری از اصولگرایان آن را زیر سوال می‌برند.
برخی دیگر چون محمود احمدی‌نژاد که اظهارات اخیرش در این باره خبرساز شد، نظر دیگری دارند. او طالبان را گروهی دانسته که بیگانگان آنها را مسلح کرده‌اند تا با تسلط به رسمیت شناخته شوند. رئیس‌جمهور سابق با بیان اینکه طالب‌ها مدرسه کودکان و عروسی‌ها را منفجر کردند و مردم افغانستان را در خون غلطاندند، ادامه داده: «حکومت اسلامی با اسلحه ظلم و بدترین نوع معرفی اسلام است. با اسلحه بخواهند کشوری را بگیرند و بعد بگویند حکومت اسلامی! پول و سلاح می‌دهند و مردم را به جان هم می‌اندازند و تشویق می‌کنند.»
آمریکا رفت و طالبان را گذاشت برای افغانستان و همسایگانش
اشارات او می‌تواند به آمریکا باشد؛ آمریکایی که ۲۰ سال پیش برای از بین بردن طالبان، پا به خاک أفغانستان گذاشت، میلیاردها دلار هزینه کرد، هزاران کشته و مجروح بر جای گذاشت و حالا جو بایدن، رئیس‌جمهور آن می‌گوید که ماموریت نظامی این کشور در أفغانستان، سی و یکم آگوست خاتمه می‌یابد و او دیگر حاضر نیست نسل دیگری از آمریکایی‌ها را به جنگ در این کشور بفرستد.
او در عین حال افزوده که «تنها راه تحقق صلح در افغانستان، همزیستی مسالمت‌آمیز با طالبان است.» بدین ترتیب به نظر می‌رسد آمریکا حضور طالبان در افغانستان را پذیرفته است اما تبعات این حضور بیش از آنکه متوجه آمریکا باشد، متوجه همسایگان افغانستان است و اکنون هر چه می‌گذرد، طالبان نزدیک‌تر می‌شود!
دیدگاه تان را بنویسید