فشار ترامپ مانع بهبود روابط تهران و ریاض بود

 سفیر پیشین ایران در عراق با اشاره به موانع مذاکرات میان تهران و ریاض، تغییر شرایط و رفع این موانع و همچنین تغییر موازنه قدرت در منطقه به نفع ایران را در تحلیل خود مورد بررسی قرار داد. .

«حسن دانایی‌فر» تحلیل‌گر ارشد مسائل جهان عرب در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، پیرامون مذاکرات ایران و عربستان در حالی که گفته می‌شود این گفت‌وگوها با چراغ سبز آمریکا به سعودی‌ها انجام شده است، اما ایران هنوز به صورت رسمی آن را نپذیرفته است، اظهار داشت: سعودی‌ها نیز روز اول این خبر را رد کردند اما مهم نیست، چراکه این موضوع به عنوان یک خبر به طور متواتر در نقاط مختلف منطقه و بین‌الملل مطرح شده است و صرف‌نظر از اینکه اتفاق افتاده است یا نه، اصل موضوع همواره مورد اهتمام جمهوری اسلامی ایران بوده است.

این کارشناس مسائل بین‌الملل یادآور شد: دو سال و نیم پیش رئیس دستگاه دیپلماسی ایران اعلام آمادگی کرد که ایران و عربستان موضوعات خودشان را حل کنند، پس از آن نیز طرح صلح هرمز ارائه شد. روح همه این طرح‌ها همزیستی و تفاهم با همسایگان به ویژه با عربستان سعودی بوده است.

وی با بیان اینکه تاکنون سعودی‌ها به دو دلیل علاقه‌ای از خودشان برای رابطه با ایران نشان نداده‌اند، افزود: یک دلیل اینکه فشار حداکثری آمریکایی‌ها روی آنها بود. ترامپ و وزیر خارجه او، به ویژه پمپئو اصرار بر این امر داشتند و این فشارها را وارد می‌کردند. یکی از مولفه‌های فشار حداکثری و به انزوا کشاندن ایران، محدود کردن روابط بین‌الملل‌ و منطقه‌ای ایران بود؛ آنها به عراق نیز فشار می‌آوردند تا روابطش‌ با ایران را کاهش دهد، اما عراقی‌ها با سعودی‌ها فرق می‌کردند و نمی‌توانستند.

این کارشناس ارشد مسائل منطقه‌ای با بیان اینکه یک سال و نیم پیش، از یکی از مقام‌های عالی‌رتبه عراق شنیدم که ولیعهد عربستان به او گفته بود «ما انگیزه داریم تا با ایران مذاکره کنیم اما آمریکایی‌ها نظر مخالف دارند»، گفت: اکنون می‌توانیم بگوییم که یکی از دستاوردهای پساترامپ موضوع مذاکره ایران و عربستان است. موضوع دومی که وجود دارد این است که ما همواره ابراز تمایل به احیای روابط با عربستان می‌کردیم، اما آنها رد می‌کردند، اختلاف موجود در هیات حاکمه سعودی‌ها است.

دانایی‌فر با بیان اینکه دو نظر در دستگاه حاکم سعودی‌ها راجع به ارتباط با ایران وجود دارد، گفت: یک نظر این است که آنها در تفاهم با ایران چیزی به دست نمی‌آورند و ایران چیزی به آنها نمی‌دهد و اگر با ایران تفاهم کنند به ایران امتیاز داده‌اند. معمولا دیدگاه غالب همین بوده است و سعودی‌ها حتی اگر ما به سمت آنها رفته‌ایم به دلایل مختلفی پس زده‌اند و ادامه نداده‌اند.

وی افزود: اکنون به نظر می‌رسد که دیدگاه دوم که ضرورت تفاهم با ایران را مورد تاکید قرار می‌دهد، در حال قوت‌گیری در عربستان است؛ دلایل مختلفی هم دارد که یکی از دلایلش موضوع یمن است. شرایط یمن از لحاظ تبلیغاتی، روانی، انسانی و هزینه‌های جنگی فشار زیادی به سعودی‌ها وارد می‌کند و سعودی‌ها احساس می‌کنند بدون همزیستی و تفاهم با ایران، نمی‌توانند موضوع یمن را حل کنند.

این تحلیل‌گر مسائل ژئوپلتیک منطقه با بیان اینکه موضوع بسیار مهم بعدی گفتمان بایدن در دوره کمپین انتخاباتی‌اش است که نگاه خوبی به سعودی‌ها نداشت، یادآور شد: هنوز احتمال اینکه «جستا» (JASTA)اجرای عدالت در مورد قربانیان ۱۱ سپتامبر» به عنوان قانونی که بعد از ماجرای یازده سپتامر در آمریکا تصویب شد و براساس آن قانون، مجازات بسیار زیادی برای سعودی‌ها در نظر گرفته می‌شود، اجرا شود و ممکن است بایدن و دموکرات‌ها بخواهند به آن دامن بزنند.

مذاکرات وین شرایط ایران در منطقه را تغییر داد

وی خاطرنشان کرد: شرایط ایران نیز در منطقه تغییر کرده است. مذاکرات وین و برگشت آمریکا به برجام، شرایطی را برای سعودی‌ها رقم می‌زند که احساس می‌کنند به نوعی انزوا دچار می‌شوند و موضع ایران در قوت و قدرت قرار می‌گیرد. «طرح ابراهیم»(طرح آشتی بین رژیم صهیونیستی با برخی از کشورهای عربی) نیز آنچنان نتوانست خودش را نشان دهد، هر چند که امارات و بحرین ارتباط برقرار کردند اما نتوانستند اهدافی را که دنبال می‌کردند، به دست بیاورند. از سویی اسرائیلی‌‌ها نتوانستند لبنانی‌ها، فلسطینی‌ها و عراقی‌ها را متقاعد کنند.

دانایی‌فر تصریح کرد: این چند دلیل باعث شده است که سعودی‌ها علاقمند باشند که برای گفت‌وگو و گفتمان به سمت ایران بیایند؛ ایران جدی است و امیدواریم که عربستان نیز جدی باشد. ایران برای این موضوع خط قرمزی ندارد به شرطی که سعودی‌ها برای ادامه دادن این روند تمایل داشته باشند.

میانجی‌گری عراق بر اساس منافع ملی آنهاست

وی درباره اینکه آیا میانجی قرار گرفتن یک کشور برای مذاکرات ایران و عربستان درست است، اظهار داشت: رابطه، چالش‌ها و مشکلات ایران و عربستان فراتر و بزرگ‌تر از میانجیگری کشورهای منطقه است، اما دولتمردان عراق نه در شرایط کنونی بلکه در گذشته نیز این نگرانی را داشتند که چالش‌هایی بین ایران و عربستان اثر سلبی و منفی در درون عراق برجا بگذارد. عادل عبدالمهدی حرکت‌هایی را در این زمینه شروع کرد و حتی روزی که سردار دل‌ها شهید سلیمانی به شهادت رسید، عبدالمهدی در مورد ضرورت تفاهم با سعودی‌ها به طور جدی تاکید کرد.

سفیر پیشین ایران در عراق گفت: آن چیزی که عراقی‌ها را برای ورود و میانجیگری میان ایران و عربستان جدی می‌کند، این است که تنش میان دو کشور باعث می‌شود مشکلاتی در داخل عراق برایشان ایجاد شود، آنها حتی تلاش می‌کنند بین آمریکا و ایران نیز میانجیگری کنند چرا که تنش میان ایران و ایالات متحده نیز اثر سلبی در عراق دارد.

وی گفت: اختلاف‌ها و تنش‌ها فراتر از این است که یک میانجی آن را حل کند اما اشکالی ندارد که عراقی‌ها با توجه به ضرورتی که خودشان تشخیص داده‌اند و برای منافع ملی خودشان علاقمند به این کار هستند، به این موضوع ورود کنند.