به دنبال ناامیدی مخالفان منطقه‌ای ایران از سیاست‌های بایدن در حال شکل‌گیری است؛
ائتلاف عبری-عربی‌ها علیه تهران
محبوبه ولی
گرچه بایدن به وعده انتخاباتی‌اش درباره برجام و ایران تاکنون عمل نکرده اما وعده انتخاباتی دیگرش درباره عربستان سعودی را تا حد قابل‌توجهی پیش برده است. او که پیشتر هم رابطه خوبی با آل سعود نداشت، در کارزار انتخاباتی خود مکرر اعلام کرد که سیاست ترامپ در قبال عربستان را به دلیل رفتارهای این کشور مبنی بر نقض حقوق بشر ادامه نخواهد داد.
اکنون در حالی که چند هفته از حضور او در کاخ سفید می‌گذرد، همانطور که دیوید گاردنر، نویسنده و تحلیلگر نشریه فایننشال تایمز نوشته، دیگر خبری از آن روابط گرم میان بن سلمان و کاخ سفید نیست و حالا دیگر ارتباط واتس اپی شاهزاده سعودی و جرارد کوشنر، داماد دونالد ترامپ خاتمه یافته است.
در ابتدای حضور بایدن در کاخ سفید، عربستان سعی کرد جو منفی درباره رویکرد رئیس‌جمهور جدید آمریکا نسبت به خودش را آرام کند. از این رو مقامات پادشاهی سعودی، از جمله وزیر خارجه آن در محافل و رسانه‌های مختلف اظهار می‌کردند که ارتباط خوبی با آمریکا دارند و همینطور یقین دارند که دولت جدید آمریکا نیز همچنان آنها را به چشم همپیمان خود در منطقه می‌نگرد.
هرچه می‌گذرد اما بیشتر مشخص می‌شود که بایدن گرچه به دنبال قطع رابطه با ریاض نیست اما در عین حال سعی دارد حد و حدود عربستان را به آن بفهماند و ضمن پرهیز از آن روابط گرم و صمیمانه کاخ سعودی و کاخ سفید در دوران ترامپ، این کشور را وادارد که در چارچوب حدود خود رفتار کند.
بن‌سلمان پایش را روی خاک آمریکا نگذارد
گزارش اخیر آمریکا درباره قتل جمال خاشقچی که در آن مشخصا بن سلمان را آمر این قتل معرفی کرده، امیدها برای روی خوش بایدن به سعودی را بر باد داد. هنوز تب و تاب این گزارش در رسانه‌ها و محافل سیاسی نخوابیده که واکنش تند دموکرات‌های مجلس نمایندگان آمریکا نیز به آن اضافه شده است.
الجزیره دیروز گزارش داد که ایلهان عمر، نماینده دموکرات ایالت مینه‌سوتا با ارائه طرحی خواستار تحریم بن سلمان شده و گفته است: «این آزمونی برای بشریت ماست. اگر آمریکا واقعا حامی آزادی بیان، دموکراسی و حقوق بشر است دلیلی وجود ندارد که بن سلمان تحریم نشود.»
تام مالینوفسکی، نماینده دموکرات دیگر مجلس نمایندگان آمریکا نیز با ارائه طرحی خواستار جلوگیری از ورود بن سلمان به آمریکا شده است.
مشاور سابق بن زاید ولیعهد ابوظبی خطاب به بایدن نوشت: آقای رئیس‌جمهور! متحد خود را مجازات می‌کنید، شریکتان را تضعیف، به مخالف خود پاداش می‌دهید و دشمنتان را تقویت می‌کنید. این چه هوش سیاسی است؟ آیا این دیدگاه بایدن برای چهار سال آینده است؟
او نیز در این باره گفته است: «این لایحه به دنیا یادآور خواهد شد که در آمریکا هیچ کسی، خواه یک رئیس‌جمهوری یا یک شاهزاده، بالاتر از قانون نیست.»
عداوت با ریاض، در تمنای تهران؟!
در بحبوحه این فشارهای آمریکایی علیه شاهزاده سعودی، بسیاری نام «ایران» را مطرح می‌کنند. گرچه جو بایدن اخیرا با یک حمله هشدارآمیز برای ایران به سوریه و تهدید به صدور قطعنامه شورای حکام علیه ایران، چنگ و دندان تازه‌ای به تهران نشان داده، با این حال کسانی مانند مایک پمپئو، وزیر خارجه ضدایرانی دونالد ترامپ معتقدند که عداوت‌های بایدن با ریاض به تمایلش برای رابطه با تهران بازمی‌گردد.
او هدف دولت بایدن از ارائه گزارش درباره قتل خاشقچی را ضربه زدن به رابطه آمریکا با عربستان عنوان کرده و افزوده است: «من افسوس میخورم چراکه دولت می‌خواهد با ایران رابطه ایجاد و رابطه با عربستان سعودی را خراب کند.»
هرچند که شماری از تحلیلگران معتقدند که هدف بایدن از این گزارش، بازگرداندن ریاض به جای خود و در عین حال گروکشی از آن برای تداوم سوء‌استفاده‌های مالی است.
به هر ترتیب انگیزه از این رویکرد هرچه که باشد، به مذاق ریاض هیچ خوش نمی‌آید. به ویژه اگر توافق با ایران هم به آن اضافه شود. از همین روست که طی روزهای اخیر، کشورهایی که تا همین چند وقت پیش تقاضای حضور در هرگونه مذاکره با ایران را داشتند، اکنون با انتقادهای تند از بایدن، قصد تشکیل یک ائتلاف جداگانه علیه ایران را کرده‌اند.
تردید سیاستمدار اماراتی در هوش سیاسی بایدن
روزنامه العرب، نزدیک به عربستان سعودی دیروز در همین ارتباط نوشت: «دیر یا زود، دولت بایدن باید از خود سوال کند آیا ایران یک دولت عادی است، تا به توافق هسته‌ای با آن بازگردد؟ اگر دولت امریکا ایران را یک دولت عادی بداند، باید در عادی بودن خود دولت ایالات متحده تردید کرد. سوالی که در هفته‌های آینده مطرح می‌شود آن است که ایران در عراق، سوریه، یمن و لبنان چه می‌کند؟ آیا عامل برقراری امنیت در این کشورهاست؟»
بایدن پیشتر اعلام کرده بود که از عربستان در برابر ایران محافظت خواهد کرد. نگارنده با اشاره تلویحی به این موضوع، در یادداشت خود تاکید کرده بود: «رئیس جمهور آمریکا نمی‌تواند به ملک سلمان بگوید که آمریکا از امنیت سعودی حمایت می‌کند، اما حملات مکرر حوثی‌های یمن به عربستان را نادیده بگیرد.»
متعاقب عربستان، متحدان آن نیز از سیاستی که رئیس‌جمهور دموکرات آمریکا در پیش گرفته، خشنود نیستند. عبدالخالق عبدالله، مشاور سابق بن زاید ولیعهد ابوظبی نیز دیروز طی مطلبی خطاب به بایدن نوشت: «آقای رئیس‌جمهور! متحد خود را مجازات می‌کنید، شریکتان را تضعیف، به مخالف خود پاداش می‌دهید و دشمنتان را تقویت می‌کنید و سپس می‌گویید که آمریکا برای رهبری جهان بازخواهد گشت و با همکاری با شرکا و متحدان قدرتمند خواهد شد. این چه هوش سیاسی است؟ آیا این دیدگاه بایدن برای چهار سال آینده است؟»
آیا اعراب و خلیجی‌های مخالف ایران به طور کل از بایدن برای مقابله با ایران ناامید شده‌اند؟ شاید این ناامیدی کامل نباشد اما آنقدر هست که منجر به تشکیل ائتلاف سه به علاوه یک آنها علیه ایران بشود
فصل مشترکی برای تل‌آویو با ائتلاف 1+3
همگی اینها، منجر به شکل‌گیری این سوال می‌شوند که آیا اعراب و خلیجی‌های مخالف ایران به طور کل از بایدن ناامید شده‌اند؟ شاید این ناامیدی کامل نباشد اما آنقدر هست که منجر به تشکیل ائتلاف سه به علاوه یک آنها علیه ایران بشود.
همزمان با اخبار سختگیری‌های بایدن نسبت به عربستان و واکنش‌ها به آن، دیروز شبکه الحره گزارش داد که رژیم صهیونیستی گفت‌وگوهایی با برخی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به منظور ایجاد ائتلافی برای مقابله با «دشمنان مشترک» و مشخصا ایران انجام داده است.
این کشورهای عربی عربستان، امارات و بحرین هستند که به نوشته اورشلیم پست، اسرائیل گفت‌وگوهای غیررسمی با این کشورها در خصوص ایران را انجام داده است. عادی‌سازی روابط اسرائیل با امارات و بحرین و البته تقویت روابط مخفیانه با ریاض که همگی محصول دوران ترامپ هستند نیز این مسیر را هموار خواهد کرد.
در همین راستا، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی سه‌شنبه هفته جاری با محمد محمود الخاجه، سفیر جدید امارات در سرزمین‌های اشغالی دیدار و تاکید کرد: «ما خاورمیانه را تغییر خواهیم داد، ما جهان را تغییر خواهیم داد.»
ناامیدی از بایدن، یکی از فصول مشترک سه کشور عربی و اسرائیل است. تل‌آویو نیز در مدتی که از ریاست‌جمهوری جو بایدن می‌گذرد منتقد جدی سیاست آن در قبال ایران بوده و بارها خواستار عدم بازگشت آمریکا به برجام شده است.
در مقابل البته کشورهای دیگری مانند قطر در اطراف خلیج هستند که نه تنها رویکرد امارات، عربستان و بحرین را ندارند، بلکه در حال رایزنی‌ها با دولت بایدن برای بهبود روابط با ایران هستند. محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، وزیرخارجه قطر سه‌شنبه شب در تماسی تلفنی با آنتونی بلینکن، وزیرخارجه آمریکا گفت‌وگو کرد که ایران نیز یکی از محورهای اصلی این گفت‌وگو بود.
بدین ترتیب باید دید ائتلاف 1+3 تا چه حد برای «تغییر خاورمیانه» موفق خواهد بود!
دیدگاه تان را بنویسید