آمریکا می‌گوید که کمتر از سه هفته دیگر تحریم‌ها علیه ایران بازمی‌گردد؛
وعده شلیک در نیمه‌شب ۲۰ سپتامبر
محبوبه ولی
هرچه به 13 آبان، زمان برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا نزدیک می‌شویم، فشارهای آمریکا بر ایران فشرده‌تر و شدیدتر می‌شوند و هرچه اقبال بین‌المللی به این فشارها کمتر و سردتر می‌شود، عزم آمریکا برای اینکه حرف خود را بر کرسی بین‌الملل بنشاند، جزم‌تر می‌شود. شکست 13 بر دوی ایالات متحده در ماجرای پیش‌نویس قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران و همینطور امتناع رئیس شورای امنیت برای پیگیری درخواست آمریکا مبنی بر فعالسازی مکانیسم ماشه، به زعم بسیاری «ختم جلسه» اسنپ بک بود اما ظاهرا برای آمریکا چنین نبود؛ چراکه مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا پس از آنکه رئیس شورای امنیت اعلام کرد که نمی‌تواند کار چندانی برای درخواست آمریکا در خصوص اسنپ بک انجام دهد، بلافاصله توئیت کرد: «بعد از ناکام ماندن شورای امنیت در عمل به مأموریت خود برای حفظ صلح و امنیت بین‌المللی، آمریکا فرایند ۳۰ روزه‌ای را برای بازگرداندن تقریباً تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران کلید زد. این تحریم‌ها به صورت خودکار از نیمه شب ۲۰ سپتامبر به وقت گرینویچ بازخواهند گشت.»
روسیه و چین را هم تحریم می‌کنیم
در حالی که سایر کشورها و دیپلمات‌ها و حقوقدانان با استناد به خروج آمریکا از برجام تاکید می‌کردند که این کشور حقی برای استفاده از مکانیسم ماشه ندارد، پمپئو در توئیت دیگری، تصویری از متن بند 12 قطعنامه 2231 شورای امنیت را منتشر و ذیل آن تفسیر کشورش از این بند را چنین توضیح داد: «چنانچه هر یک از اعضای شورای امنیت قطعنامه‌ای را برای ادامه رفع تحریم‌ها ارائه کند، آمریکا با آن مخالفت خواهد کرد. چنانچه قطعنامه‌ای ارائه نشود، تحریم‌ها علیه ایران روز ۲۰ سپتامبر بازخواهند گشت. قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل اینگونه عمل می‌کند.»
بعد هم در مصاحبه‌ای با شبکه فاکس نیوز در پاسخ به اینکه آیا در صورت خودداری چین و روسیه از بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، آمریکا آنها را تحریم خواهد کرد، گفت: «دقیقا. ما قبلا نیز این کار را در مورد هر کشوری که تحریم‌های فعلی آمریکا را نقض کرده است، انجام داده‌ایم. ما در مورد تحریم‌های گسترده‌تر شورای امنیت سازمان ملل نیز همین کار را خواهیم کرد.»
بدین ترتیب به نظر می‌رسد آمریکا هنوز از تلاش برای بازگشت تحریم‌های ایران دست نکشیده است. آنچنانکه کلی کرفت، نماینده آمریکا در سازمان ملل متحد هفته گذشته با تاکید بر اینکه آمریکا در بیستم ماه آینده میلادی، مکانیسم ماشه را اجرایی خواهد کرد، به العربیه گفت: «واشنگتن اجازه دستیابی تهران به سلاح را نخواهد داد.»
اردشیر سنایی: مناسبات سیاسی آمریکا با دیگر کشورها و حتی متحدانش دچار چالش‌های اساسی شده ولی در پاسخ به اینکه آیا ایالات متحده کماکان می‌تواند خواسته‌های خود را پیش ببرد و حرف خود را در نظام بین‌الملل به کرسی بنشاند، به نظر می‌رسد باید تامل کرد
آمریکا به در بسته خواهد خورد
حال سوال اصلی اینجاست که آیا واقعا رویای شلیک در نیمه شب 20 سپتامبر برای ترامپ و دولتش محقق خواهد شد؟ سید جلال ساداتیان معتقد است که این یک «بلوف سیاسی» است و چون دونالد ترامپ در وضعیت مناسبی، آن هم در آستانه انتخابات ریاست جمهوری قرار ندارد، کاخ سفید بیش از پیش به این دست بلوف‌های دیپلماتیک نیاز دارد.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل و سفیر سابق ایران در انگلستان به «دیپلماسی ایرانی» توضیح داده است: «در حوزه حقوقی هر گاه به درخواست کشوری، بررسی موضوع و یا پرونده به شورای امنیت محول می‌شود، در گام اول تقاضای اعضای شورای امنیت آن خواهد بود که آیا این مسئله در داخل شورا رسیدگی شود یا خیر. با توجه به این نکته برای فعل شدن یا نشدن مکانیسم ماشه ابتدا به ساکن باید درخواست آمریکا (برای فعال کردن مکانیسم ماشه) در دستور کار شورای امنیت قرار گیرد.»
وی ادامه داده است: «اما با توجه به مخالفت تمام اعضای شورای امنیت و به خصوص بیانیه سه کشور آلمان، فرانسه و انگلستان و مخالفت صریح با عدم وجاهت قانونی و حقوقی درخواست آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه، علی‌الاصول این درخواست آمریکا برای چکش‌کاری و بررسی حتی نمی‌تواند در دستور کار شورای امنیت قرار بگیرد. چون تاکنون هیچ کدام از این مراحل در شورای امنیت انجام نشده لذا درخواست آمریکا به در بسته خواهد خورد.»
شاید ترامپ دست به اقداماتی بزند که هیچ کس فکرش را نمی‌کند
اردشیر سنایی، کارشناس دیگر مسائل بین‌الملل با بیان اینکه در شرایط پیچیده‌ای هستیم، اما به ایرنا گفته است: «از یک طرف، به زمان انتخابات آمریکا و از طرف دیگر به پایان تحریم‌های تسلیحاتی ایران در اکتبر نزدیک می‌شویم. احتمال پیروزی ترامپ در انتخابات هم هر روز ضعیف‌تر می‌شود اما باید هشیار باشیم که با آدم‌های خاصی در کاخ سفید روبه‌رو هستیم و شخص ترامپ که پیش‌بینی‌ناپذیری یکی از ویژگی‌های وی است، ممکن است دست به اقداماتی بزند که هیچ کس فکرش را نمی‌کند.»
وی افزود: به نظر می‌رسد که ایالات متحده تمام تلاش خود را خواهد کرد تا حتی به شکل صوری و ظاهری این را اعلام کند که توانسته است تمامی تحریم‌های سازمان ملل را برگرداند ولی اینکه واکنش عملی دیگر کشورهای عضو برجام یا شورای امنیت چه باشد، واقعا قابل پیش‌بینی نیست.
سنایی معتقد است: مناسبات سیاسی آمریکا با دیگر کشورها و حتی متحدانش دچار چالش‌های اساسی شده ولی در مورد اینکه آیا ایالات متحده کماکان این توانایی را دارد که خواسته‌های خود را پیش ببرد و در نظام بین‌الملل به کرسی بنشاند، به نظر می رسد باید تامل کرد.
چین: همه اینها دروغ است
در کنار این تحلیل‌های کارشناسان، رفتار سایر اعضای برجام نیز درباره موفقیت ترامپ در نیمه شب 20 سپتامبر، تعیین‌کننده است. وزیر خارجه ترامپ مشخصا روسیه و چین را تهدید کرده که در صورت مخالفت با مکانیسم ماشه، تحریم خواهند شد.
روسیه و چین اما هر دو موضع قبلی خود را تکرار کرده‌اند. پس از توئیت پمپئو درباره 20 سپتامبر، میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در توئیتی نوشت: اکثریت قاطع اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد، تلاش‌های آمریکا برای کلید زدن ساز و کار بازگشت تحریم‌ها علیه ایران را بلااثر دانستند. اما ایالات متحده، به جای عقب‌نشینی قصد دارد کار را ادامه دهد که این به ایجاد کشمکش بی‌سابقه در شورای امنیت منجر می‌شود. ماجراجویی دولتی در اوج خود قرار دارد.
نمایندگی چین در سازمان ملل متحد نیز شامگاه پنج‌شنبه در یادداشتی توئیتری عنوان کرد: «آمریکا ادعا کرد قطعنامه تداوم لغو تحریم‌ها مطرح شود یا نشود، تحریم‌های ایران باز خواهند گشت. همه اینها دروغ است، آمریکا دیگر مشارکت‌کننده برجام نیست و برای استناد به مکانیسم ماشه، مشروعیت ندارد.»
تاکید آلمان بر تمدید تحریم تسلیحاتی ایران
با این حساب تکلیف روسیه و چین همچون گذشته روشن است. اروپا اما بازی موذیانه‌ای در پیش گرفته است؛ گاه در زمین برجام و گاه در زمین آمریکا توپ می‌زند.
در حالی که سه کشور اروپایی عضو برجام مکرر بر حفظ این توافق هسته‌ای تاکید می‌کنند و اتحادیه اروپا نیز بر این امر تصریح کرده است، «هایکو ماس»، وزیر خارجه آلمان، پنج‌شنبه گذشته در برلین و در نشست خبری مشترکی با «گابی اشکنازی»، همتای اسرائیلی خود مدعی شد که لغو تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران به ضرر منطقه است و باید دوباره اجرایی شود.
ماس با تاکید بر آنکه دیگر کشورهای اروپایی باید با او هم عقیده شوند، افزود: «امید ما این است که کشورهای اروپایی دیگر نیز مانع از لغو تحریم تسلیحاتی ایران شوند، زیرا لغو آن به ثبات منطقه کمکی نمی‌کند.»
«هایکو ماس»، وزیر خارجه آلمان، پنج‌شنبه گذشته در برلین و در نشست خبری مشترکی با «گابی اشکنازی»، همتای اسرائیلی خود مدعی شد که لغو تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران به ضرر منطقه است و باید دوباره اجرایی شود
او با بیان اینکه آلمان به دنبال حصول راه‌حلی دیپلماتیک است تا تحریم تسلیحاتی علیه ایران تمدید شود، تصریح کرد: «آلمان و متحدان اروپایی در تلاش هستند تا راه‌حلی میانه پیدا کنند که مورد تائید چین و روسیه هم باشد.»
طناب‌کشی در شورای امنیت
این اظهارات وزیر خارجه آلمان البته در تناقض کامل با برجام است، چراکه مطابق برجام تحریم تسلیحاتی ایران 18 اکتبر سال جاری میلادی به پایان می‌رسد و اگر اروپا مایل به حفظ برجام است، به این بخش از آن نیز باید پایبند باشد. اما درباره راه حل میانه‌ای که ماس برای جلب موافقت چین و روسیه سخن گفته، باید به دیدار روز گذشته وزرای خارجه چین و فرانسه اشاره کرد.
به نظر می‌رسد همزمان که آلمان و متحدانش در پی تغییر موضع چین و روسیه هستند، این دو کشور نیز متقابلا سعی دارند شرکای اروپایی را با مواضع خود هماهنگ کنند.
در دیدار دیروز وانگ یی و لودریان، وزیر امور خارجه چین، تاکید کرده که «این دو کشور باید همکاری و هماهنگی بر سر امور بین‌المللی را تقویت کرده و از نتایج بزرگ توافق‌های بین‌المللی و دیپلماسی چندجانبه مانند توافق هسته‌ای ایران حفاظت کنند.»
اینکه در این میان قدرت‌های شرقی به سوی مواضع غربی متمایل شوند یا بالعکس و اینکه بالاخره نیمه شب بیستم سپتامبر چگونه رقم خواهد خورد، موضوعی است که ظرف کمتر از یک ماه آینده مشخص خواهد شد.
دیدگاه تان را بنویسید