یکصدایی روسیه، چین و اروپا در مخالفت با درخواست تازه آمریکا؛
ایالات متحده؛ «تنها» و «منزوی»
محبوبه ولی
آنتونی براون، عضو دموکرات مجلس نمایندگان آمریکا در توئیتر نوشت: «تحت رهبری شکست خورده رئیس‌جمهور ترامپ، ایالات متحده تنها، منزوی و ضعیف شده است. ترامپ متحدانمان را رها کرده و تمامی اهرم‌های فشاری که برای مقابله با نفوذ ستیزه‌جویانه ایران داشتیم را از دست داده است. ما نیاز به یک استراتژی واقعی داریم. این جز هرج و مرج و رجزخوانی به همراه نمی‌آورد.»
ریچارد هاس، رئیس شورای روابط خارجه آمریکا و مدیر اسبق سیاست‌گذاری‌ها در وزارت خارجه این کشور هم به موج توئیتری علیه سیاست‌های ترامپ پیوست و او نیز نوشت: «آمریکای اول به راستی به آمریکای تنها تبدیل شده است. سیاست خارجی یکجانبه‌گرایی آمریکا را بیشتر از ایران منزوی کرده است. خروج از برجام و سپس تلاش برای بهره‌بری از مزایایش کاری نشدنی است.»
این موج در پی اعلام رسمی خواسته آمریکا برای فعالسازی مکانیزم ماشه به راه افتاد. مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا عصر پنجشنبه به مقر نیویورک سازمان ملل متحد رفت و در دیدار با دیان دیجانی، سفیر و نماینده دائم اندونزی در سازمان ملل متحد که ریاست دوره‌ای این شورا را هم برعهده دارد، درخواست دولت ترامپ را برای بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران ارائه کرد.
«نه» مشترک چین، روسیه، اروپا
پس از این درخواست بود که تمام طرفین برجام، یک به یک مخالفت خود را اعلام کردند. آلمان، انگلیس و فرانسه که سه طرف اورپایی برجام هستند، طی بیانیه‌ای تأکید کردند که آمریکا در روز 8 مه 2018 [18 اردیبهشت 1397] به طور رسمی مشارکت خود را برجام را متوقف کرده و به همین دلیل نمی‌تواند اقدام به فعالسازی مکانیسم ماشه -که در چارچوب برجام و برای مشارکت‌کنندگان برجام تعریف شده است- کند.
آنها در بیانیه خود همچنین اعلام کردند: «ما علی‌رغم چالش‌های قابل‌توجه ایجاد شده در اثر خروج آمریکا از برجام به این توافق پایبند می‌مانیم و معتقدیم مسئله فعلی عدم پایبندی ایران به تعهداتش در برجام را باید از طریق گفت‌وگو میان طرف‌های برجام به روش‌های مختلف از جمله از طریق کمیسیون مشترک برجام و استفاده از ساز و کار حل و فصل اختلافات حل و فصل کرد.»
واسیلی نبنزیا، نماینده دائم روسیه در سازمان ملل متحد نیز همزمان با حضور پمپئو در سازمان ملل برای ارائه درخواست آمریکا، به خبرنگاران گفت: کدام اسنپ بک(بازگرداندن تحریم‌های پیشین شورای امنیت علیه ایران)؟
وی تصریح کرد: او در حال فعال کردن اسنپ بک نیست، اسنپ بک می‌تواند توسط کشورهایی که عضو برجام هستند فعال شود که آمریکا عضو آن نیست و ما این درخواست آن را به چالش خواهیم کشید.
پس از ارائه این درخواست، روسیه نیز خواستار نشست فوری شورای امنیت برای بررسی موضوع شد و ساعتی بعد نیز اعلام کرد که «دولت آمریکا درخواست روسیه برای برگزاری نشست فوق‌العاده شورای امنیت سازمان ملل درباره پرونده ایران را رد کرد.»
جانگ جون، سفیر دائم چین در سازمان ملل متحد نیز همان روز پنجشنبه نامه‌ای برای رئیس شورای امنیت فرستاد تا مخالفت چین با درخواست آمریکا را ابراز کند.
شورای امنیت چنین وضعیتی را به یاد ندارد
در ایران اما محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران طی مطلبی در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «دیشب پمپئو به خیال خودش ساز و کار بازگرداندن قطعنامه‌های لغو شده شورای امنیت را فعال کرد ولی همزمان، ایران به همراه روسیه، چین، اتحادیه اروپا، آلمان، فرانسه و انگلیس در نامه‌های جداگانه‌ای اقدام دولت ترامپ را غیرقانونی، بدون اثر و کان لم یکن معرفی کردند، احتمالا امروز هم برخی دیگر از اعضای شورای امنیت موضع مشابهی را اتخاذ کنند و یک بار دیگر دولت ترامپ منزوی و رسوا در صحنه جهانی خواهد شد، تاریخ شورای امنیت چنین وضعیتی را به یاد ندارد.»
متحدان ناامیدکننده
البته این صرفا پیش‌بینی ایران نیست؛ خود آمریکا نیز همین نظر را درباره درخواست جدیدش دارد. کلی کرافت، نماینده آمریکا در سازمان ملل دیروز در گفتگو با یک روزنامه آلمانی مخالفت کشورهای اروپایی با فعالسازی مکانیسم ماشه علیه ایران توسط آمریکا را «بسیار ناامیدکننده» خواند و گفت: «ما نمی‌توانیم صبر کنیم تا دنیا بفهمد که در ۱۸ اکتبر، چین و روسیه می‌توانند به ایران تسلیحات بدهند و ایران آنها را بخرد و به گروه‌های شبه نظامی بدهد.»
ریچارد گوان، مسئول بخش سازمان ملل در سازمان بین‌المللی بحران هم پیش‌بینی مشابهی کرد و به شبکه خبری «سی‌بی‌اس» گفت: «آمریکا سایر اعضای شورای امنیت را بر سر اینکه از حق فعال کردن مکانیسم ماشه برخوردار است به شدت تحت فشار قرار خواهد داد، اما هأئت آمریکایی می‌داند که قدم در مسیر سختی گذاشته و آنها از حمایت چندانی در شورای امنیت برخوردار نخواهند بود.»
تاکتیک‌های برجامی‌ها در برابر آمریکا
نکته قابل توجه در فرایند اسنپ بک یا همان بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران این است که مطابق برجام، هر یک از اعضای 5+1 در صورتی که تشخیص دهد ایران توافق‌نامه نقض کرده می‌تواند مکانیزم ماشه را فعال کند و نکته اساسی اینکه «هیچ یک از اعضای دیگر نمی‌توانند رأی نهایی را وتو کنند.»
اعضای برجام در نشستی که آمریکا قصد دارد در آن عدم پایبندی ایران به تعهداتش را گزارش دهد، حاضر نمی‌شوند؛ اینگونه گزارش آمریکا فرصت رسمیت پیدا نخواهد کرد و این کشور نخواهد توانست فرصت 30 روزه برای بررسی نقض برجام توسط ایران را کلید بزند
در واقع با اینکه چین، روسیه، آلمان، فرانسه و انگلیس؛ هیچ یک موافق بازگشت تحریم‌ها نیستند، اما از طرفی در صورت فعالسازی مکانیزم ماشه، حق وتو هم ندارند. بدین ترتیب سوال اصلی این است که تاکتیک‌های آنها برای ممانعت از عملی شدن خواسته ترامپ چیست.
یک راهکار نه چندان مطمئن این است که آنها قطعنامه جدیدی برای استمرار لغو تحریم‌های تهران تصویب کنند. این اقدام از آن جهت نامطمئن است که آمریکا قطعا آن را وتو خواهد کرد و عملا چنین قطعنامه‌ای
کان لم یکن خواهد بود.
اما این به معنای بسته بودن دست طرفین برجام نیست. آنها راه‌های مطمئن‌تری هم دارند. یکی از راه‌ها این است که اعضای برجام قضاوت درباره صلاحیت آمریکا برای فعالسازی ماشه را به رئیس دوره‌ای شورای امنیت بسپرند؛ در این صورت با یک سری رایزنی‌ها، سفیر اندونزی در شورای امنیت می‌تواند صلاحیت آمریکا برای این منظور را رد کند.
تاکتیک دوم ممانعت اعضا از تصویب صورتجلسه است؛ بدین ترتیب که اعضای برجام در نشستی که آمریکا قصد دارد در آن عدم پایبندی ایران به تعهداتش را گزارش دهد، حاضر نمی‌شوند و اینگونه گزارش آمریکا فرصت رسمیت پیدا نخواهد کرد و این کشور نخواهد توانست فرصت 30 روزه برای بررسی نقض برجام توسط ایران را کلید بزند.
نکته مهم دیگر در این بین، آن است که آمریکا روی رأی و کمک سایر اعضای شورای امنیت نمی‌تواند حساب کند؛ چراکه تنها اعضای برجام هستند که می‌توانند درباره مکانیزم ماشه تصمیم بگیرند؛ هرچند که دیگر کشورها نیز مخالفت خود را اعلام کرده‌اند. در همین ارتباط، نمایندگی بلژیک در سازمان ملل دیروز در توئیتی نوشت: «برای نمایندگی بلژیک در شورای امنیت سازمان ملل همه چیز شفاف است. آمریکا نمی‌تواند بازگشت تحریم‌ها از طریق برجام را فعال کند چراکه این کشور در مه ۲۰۱۸ شراکت خود در برجام را متوقف کرده بود.»
ریچارد هاس می‌گوید: آمریکای اول به راستی به آمریکای تنها تبدیل شده است. سیاست خارجی یکجانبه‌گرایی آمریکا را بیشتر از ایران منزوی کرده است. خروج از برجام و سپس تلاش برای بهره‌بری از مزایایش کاری نشدنی است
در ادامه توئیت آمده است: «ما باید برجام را حفظ کنیم. این تنها راهی است که می‌توان از ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران اطمینان حاصل کرد.»
هفته گذشته آمریکا بازی تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را در شورای امنیت به نتیجه 13 بر د، باخت. پس از آن باخت همه امیدش به مکانیزم ماشه است. حالا اما موضع سرسختانه سایر اعضای برجام حاکی از آن است که آن ناک اوت سخت بار دیگر تکرار خواهد شد.
دیدگاه تان را بنویسید