آیا سرنوشت برجام را پوتین رقم خواهد زد؟
ولادیمیر و فرصت قدرت‌نمایی روسی
محبوبه ولی
سه سال پیش وقتی دونالد ترامپ، پیروز انتخابات ریاست جمهوری آمریکا شد، کاریکاتوریست خوش ذوقی، تصویر ترامپ را به شکل تخم مرغی کشیده بود که درونش ویلادیمیر پوتین بود. پوتین، سیاستمدار کهنه‌کاری روسی، مردی است که برای بسیاری اعجوبه سیاست است؛ آنقدر که معتقدند دستان سیاس او در پشت پرده‌ها، رئیس جمهور ایالات متحده را هم تعیین کرده است.
حالا ترامپ در آستانه انتخاباتی دیگر است و دوباره حرف و حدیث‌ها درباره قدرت پوتین در تعیین سرنوشت انتخابات آمریکا به راه افتاده است. شبکه انبیسی نیوز دو روز پیش به نقل از چهار منبع آگاه نوشت که دونالد ترامپ به دنبال دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در آستانه انتخابات نوامبر است.
هرچند که کاخ سفید این ادعاها را رد کرده است. رابرت اوبراین، مشاور امنیت ملی کاخ سفید در واکنش به این خبرها گفت که «ترامپ هرگز خواستار دیدار با پوتین نشده و رئیس جمهور آمریکا پیش از انتخابات ریاست جمهوری نوامبر با رئیس جمهور روسیه دیدار نخواهد کرد.»
در مقابل اما آن منابع ناشناس به انبیسی نیوز گفته‌اند: «ترامپ قصد دارد در دیدار با پوتین به روزرسانی توافقنامه نیواستارت برای کنترل تسلیحات هسته‌ای را اعلام کند تا قبل از انتخابات ریاست جمهوری، یک پیروزی دیگر در عرصه سیاست خارجی را به افکار عمومی نشان دهد.»
آنها تاکید کرده‌اند که ترامپ می‌خواهد توانایی‌هایش در دستیابی به توافق را نشان دهد. به دنبال همین اخبار برخی مشاوران ترامپ هشدار داده‌اند که روسیه احتمالا قصد دخالت در انتخابات 2020 را دارد. آنها همچنین ادعا کرده‌اند که سرویس‌های اطلاعاتی روسیه و کرملین به نیروهای طالبان پیشنهاد پاداش نقدی در ازای کشتن سربازان آمریکایی در افغانستان را داده‌اند.
سه بر دو؛ به نفع پوتین
همزمان با این نگرانی‌ها، پوتین بازی در زمین برجام را هم در دست گرفته است. شکست بی‌سابقه آمریکا در جلسه روز جمعه شورای امنیت سازمان ملل در خصوص تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، گذشته از آن که نمایشی از انزوای تیم ترامپ بود، میدان‌داری روس‌ها را هم در پی داشت.
پوتین که کشورش به پیش‌نویس قطعنامه آمریکا رأی منفی داد، پیش از نشست شورای امنیت پیشنهاد کرد که نشستی مجازی با حضور اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد یعنی آمریکا، چین، انگلیس، فرانسه و روسیه، به همراه آلمان و ایران برگزار شود.
رئیس جمهور روسیه در بیانیه خود با کنایه‌ای به آمریکا با بیان اینکه بحث درباره موضوع ایران در شورای امنیت سازمان ملل بسیار پرتنش شده است، تصریح کرد: «اتهامات بی‌اساسی علیه ایران مطرح می‌شود. پیش‌نویس قطعنامه‌ها با هدف از بین بردن مصوبات متفق‌القول پیشین شورای امنیت تهیه می‌شوند.»
او همچنین لازم دید که بار دیگر مانند همیشه تاکید کند که «روسیه کاملا به توافقنامه هسته‌ای ایران پایبند است.» پوتین از سایر کشورها خواست که پیشنهاد او را با دقت مد نظر قرار دهند.
جالب آنکه مکرون، رئیس جمهوری فرانسه بلافاصله واکنش مثبتی به این پیشنهاد نشان داد. مکرون که در طول دو سه سال گذشته بارها برای ختم غائله میان ایران و آمریکا خیز برداشته و هر بار ناکام بازگشته است، اعلام کرد که کشورش برای حضور در نشست ایران و 5+1 آمادگی دارد.
چین، عضو دیگر شورای امنیت که اتفاقا آن نیز به پیش‌نویس قطعنامه آمریکا رأی منفی داده بود که هم از این نشست استقبال کرد.
تحلیل‌ها بر این است که ترامپ در بازی اسنپ بک نیز شکست سختی مانند آنچه درباره تمدید تحریم تسلیحاتی رخ داد را متحمل خواهد شد. در این بین به نظر می‌رسد همزمان، پوتین قصد دارد قدرت روسیه برای حل مسئله برجام را به نمایش بگذارد
تا اینجای کار از میان پنج عضو شورای امنیت، سه عضو آن موافقت خود با برگزاری نشستی آنلاین با حضور ایران را اعلام کرده‌اند. انگلیس واکنش صریحی نشان نداده است. آمریکا اما آن را رد کرده است و این یعنی سه بر دو به نفع پوتین.
بیم و امیدهای پرزیدنت
رابرت اوبرایان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید درباره آن گفت: «پوتین پیشنهاد نشست سران پنج عضو دائم شورای امنیت را مطرح کرد اما ما آن را رد کردیم. این نشست فقط با روسیه نبود بلکه روسیه، آلمان، ایران و دیگر اعضای دائمی شورای امنیت بود تا آمریکا را به بازگشت به توافق وحشتناک برجام تحت فشار قرار دهند که از ابتدا فاجعه‌بار بود.»
این مخالفت آمریکا با پیشنهاد پوتین، همراه است با امیدی که به اسنپ بک دارد. روز جمعه وقتی شکست بی‌نظیر آمریکا در شورای امنیت با بازتاب گسترده‌ای مواجه شد، دونالد ترامپ در باشگاه گلف خود در شهر «بدمینستر» گفت: «می‌دانستیم که نتیجه این رأی‌گیری چه خواهد شد، ولی بار دیگر بازگشت تحریم‌ها علیه ایران را آزمایش می‌کنیم. هفته آینده خواهید دید!»
در کنار این امید پرزیدنت ترامپ، بیم واکنش سایر اعضای برجام، جلوه پررنگ‌تری داشت. پس از اینکه او وعده هفته آینده را داد، اتحادیه اروپا صراحتا اعلام کرد که آمریکا از برجام خارج شده و حق استفاده از مکانیسم ماشه برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران را ندارد.
دیپلمات‌ها می‌گویند که دولت او به دنبال یک حقه حقوقی برای بازگردان این تحریم‌هاست؛ در عین حال اما روسیه، چین و حتی سه کشور اروپایی طرف برجام مانع او هستند. از این رو تحلیل‌ها بر این است که ترامپ در این بازی نیز شکست سختی مانند آنچه درباره تمدید تحریم تسلیحاتی رخ داد را متحمل خواهد شد.
در این بین به نظر می‌رسد همزمان با افول بیش از پیش وجهه آمریکا، پوتین قصد دارد قدرت روسیه را به نمایش بگذارد.
پیشنهاد پوتین به نفع ایران تمام می‌شود
در همین راستا، علی رغم اعلام مخالفت کاخ سفید با پیشنهاد نشست آنلاین با حضور ایران، روز گذشته سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه خبر داد که مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا و لاوروف، همتای روسی وی درباره پیشنهاد ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه برای برگزاری نشستی ویدئویی در سازمان ملل با حضور ایران گفتگو کرده‌اند.
او همچنین از سیاست فشار حداکثری آمریکا انتقاد کرده و افزوده است: «باج‌خواهی و فشار سیاسی غلط است، اما ایالات متحده، تاکنون خود را قانع نکرده که این سیاست نتیجه مطلوب را نداشته است.»
مهدی ذاکریان، کارشناس مسائل بین‌الملل می‌گوید: پیشنهاد پوتین هم مثل روندی که در شورای امنیت اتفاق افتاد به نفع ایران تمام می‌شود و نباید هیچ نگرانی درباره روند و نتیجه حاصل از پیشنهاد آقای پوتین داشته باشیم
بدین ترتیب روسیه همچنان بر موضع خود استوار است. حال باید دید که در روزهای آینده این میدان‌داری روسیه به نتیجه می‌رسد یا نه. نتیجه آن هم ایران و هم وضعیت ترامپ در انتخابات پیش رویش را تحت تاثیر قرار خواهد داد. درباره ترامپ وضعیت پیچیده است. ایران اما به چنین نشستی خوش‌بین است.
مهدی ذاکریان، کارشناس مسائل بین‌الملل دیروز در همین ارتباط به ایسنا گفت: «پیشنهاد پوتین هم مثل روندی که در شورای امنیت اتفاق افتاد به نفع ایران تمام می‌شود و نباید هیچ نگرانی درباره روند و نتیجه حاصل از پیشنهاد آقای پوتین داشته باشیم.»
دیدگاه تان را بنویسید