کار ما با اعراب به کجا خواهد کشید؟

محبوبه ولی

کار ما با اعراب به کجا خواهد کشید؟ بیش از یک سال است که محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران برای برقراری یک دیپلماسی موفق با اعراب و کشورهای حاشیه خلیج فارس، پیشنهاد معاهده عدم تعرض را داده است تا بدین وسیله، این کشورها اطمینان حاصل کنند که خطری از سوی ایران متوجه آنها نیست.

ایران همواره نیز برای مذاکره با این کشورها و به ویژه عربستان سعودی در هر زمان و مکانی اعلام آمادگی کرده است. همین اواخر حسین دهقان، مشاور نظامی رهبر انقلاب در گفت‌وگویی با شبکه «الجزیره» قطر اعلام کرد که ایران بدون هیچ پیش‌شرطی آماده مذاکره با عربستان است.

اما ظاهرا هیچ‌یک از این پالس‌های مثبت در عربستان و دوستان منطقه‌ای او اثر نکرده است تا جایی که پس از نشست روز شنبه شورای امنیت، این کشورها بعد از آمریکا، بیشترین نگرانی را از پایان تحریم تسلیحاتی ایران اعلام کرده‌اند.

برخورد سرد با تب تند واشنگتن

نشست دو روز گذشته شورای امنیت یکی از مهمترین جلسات برای تصمیم‌گیری پیرامون تمدید تحریم تسلیحاتی ایران بود که نشریه آمریکایی «فارین پالیسی» دیروز با بیان اینکه «دیپلمات ارشد آمریکا در این نشست با سرزنش موکد دوست و دشمن به دلیل خروج از توافق هسته‌ای مواجه شد»، نوشت: «در روزی که اتحادیه اروپا آمریکا را از «فهرست ایمن» کشورهایی که شهروندانش اجازه سفر به این بلوک ۲۷ کشوری را دارند، حذف کرد، برخورد سرد با پامپئو، تصویر انزوای روزافزون آمریکا را کامل و احترام ناچیز کشورهای دیگر به دولت ترامپ را که در آستانه رقابت‌های انتخاباتی سختی قرار دارد، نمایان کرد.»

شاهد مثال گزارش فارین پالیسی، اظهارات «کریستف هاسگن»، نماینده دائم آلمان در سازمان ملل است که برجام را شاهکاری دیپلماتیک دانست و با لحن انتقادی واضحی واشنگتن را به دلیل خروج از توافق هسته‌ای، به نقض قوانین بین‌المللی متهم کرد و گفت که آمریکا هیچ حقی برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران ندارد.

نماینده انگلیس هم همزمان با ابراز نگرانی درباره برداشته شدن تحریم‌های تسلیحاتی ایران، از خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم‌ها علیه ایران ابراز تاسف کرد.

اولاف اسکوگ، نماینده اتحادیه اروپا نیز از دست دادن برجام را به معنای از دست دادن پروتکل الحاقی دانست و اذعان کرد که «ما به عادی‌سازی روابط تجاری ایران و جهان متعهد هستیم.»

نماینده بلژیک نیز یادآوری کرد که تحریم‌های آمریکا و ضربه به برجام، مانع از اجرای تعهدات اعضای شورای امنیت برای اجرای قطعنامه 2231 شد.

در نهایت هم سخنرانی مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا و تب تند او برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران با مخالفت شماری از کشورها به ویژه روسیه، چین، آلمان و فرانسه مواجه شد. بیشتر نگرانی‌ها از این بود که با تمدید تحریم تسلیحاتی، ایران از برجام خارج شود و بدین ترتیب برجام به طور کامل از دست برود؛ از این رو اغلب حاضران در نشست بسیار با احتیاط با موضوع تمدید تحریم تسلیحاتی ایران رو به رو شدند.

رایزنی ریاض با پکن و مسکو علیه تهران

در مقابل اما کشورهای عرب منطقه که ایران همواره سعی در جلب نظر آنها داشته، مشی دیگری در پیش گرفته‌اند. سرنخ تحرکات دیروز آنها را میتوان در سفر اخیر نماینده ویژه آمریکا در امور ایران به ریاض، ابوظبی و منامه سراغ گرفت. او در سفر سه روزه خود در آستانه نشست شورای امنیت، در حال رایزنی علیه تهران و مشخصا جلب حمایت کشورهای خاورمیانه برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران بود.

نماینده دائم عربستان در سازمان ملل: عربستان با روسیه و چین در تماس است تا قطعنامه سازمان ملل در رابطه با ایران را بررسی کند و رایزنی‌های متعددی در رابطه با مسئله تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران انجام خواهد شد

عبدالله المعلمی، نماینده دائم عربستان در سازمان ملل پیرو همین رایزنی‌ها و البته سیاست سنتی سعودی علیه ایران، در نشست روز سه‌شنبه شورای امنیت، به صراحت گفت که «موضع عربستان همچنان مخالفت با رفع تحریم‌های تسلیحاتی علیه تهران است.»

او اظهار کرد: «عربستان با روسیه و چین در تماس است تا قطعنامه سازمان ملل در رابطه با ایران را بررسی کند و رایزنی‌های متعددی در رابطه با مسئله تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران انجام خواهد شد.»

المعلمی همچنین با طرح این ادعا که بیش از 60 قایق که در حال قاچاق اسلحه ایرانی بودند کشف و ضبط شدند، ادامه داد که «عربستان در مقابله با آن چه اقدامات تحریک‌آمیز ایران می‌خواند، بیشترین حد خویشتنداری را در پیش گرفته است. جامعه بین‌المللی نباید رفتارهای ایران در منطقه را نادیده بگیرد.»

شورای امنیت مردد، اعراب منطقه مصمم

گذشته از این اظهارات نماینده عربستان در سازمان ملل، روز گذشته هر سه کشور بحرین، عربستان و امارات با توجه به جو مردد شورای امنیت برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، دست به دامن نامه‌نگاری شدند.

عربستان سعودی در نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل در رابطه با نشست روز سه‌شنبه، هدف تهران از رفتارهایش را ایجاد بی‌ثباتی نه تنها در منطقه خاورمیانه بلکه در تمام جهان خواند و مدعی شد که ایران به حو‍ثی‌ها سلاح می‌دهد و آنها تاکنون 1659 حمله علیه اهداف غیرنظامی انجام داده‌اند.

سعودی دیروز با تاکید بر اینکه عربستان اجازه نمی‌دهد به مرزهایش تعرض شود یا امنیت ملی‌اش آسیب ببیند، خواسته که تحریم تسلیحاتی ایران تمدید شود.

به دنبال آن امارات هم نامه‌ای به شورای امنیت نوشت و اعلام کرد که از عدم تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران و همچنین تقض برجام توسط ایران نگران است.

علاوه بر این ابراز نگرانی، ابوظبی تاکید کرده که امنیت امارات جزئی از امنیت عربستان است.

بحرین هم به عنوان سومین کشوری که هوک در آستانه نشست شورای امنیت به آن سفر کرده بود، از قافله عقب نماند و با اشاره به گزارش روز سه‌شنبه آنتونیو گوترش مبنی بر دست داشتن ایران در حملات انصارالله یمن به عربستان، بیانیه داد که «این گزارش شفاف حقایق را روشن کرد و نقش مخرب و خطرناک ایران برای ایجاد ناامنی و بی ثباتی در منطقه را نشان داد!»

وزارت خارجه بحرین نیز علاوه بر ادعاهایی درباره حمایت مالی، تسلیحاتی و آموزشی ایران از گروه‌های تروریستی، دست روی موضوع تحریم تسلیحاتی ایران گذاشت و تاکید کرد: «جامعه بین‌المللی و شورای امنیت باید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران را تمدید کنند تا این کشور سیاست جنایتکارنه خود را تغییر دهد.»

روزنامه صهیونیستی تایمز آو اسرائیل دیروز به نقل از برایان هوک نوشت که روابط اسرائیل و کشورهای عربی به دلیل وجود نگرانی‌های مشترک پیرامون ایران، تحکیم شده است

تقویت روابط اعراب و اسرائیل

بدین ترتیب به نظر می‌رسد تکاپوی این دسته از اعراب منطقه برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران بسیار بیشتر از اروپا و دیگر اعضای شورای امنیت و البته همگام و هم‌قدم با ایالات متحده است؛ کشورهایی که در نزدیکی ایران دست دوستی ایران را پس می‌زنند و در عوض دست در دست دور آمریکا در آن سوی زمین می‌گذارند و دیپلماسی ایران برای تغییر رویه آنها هم تاکنون نتیجه نداده است.  روزنامه صهیونیستی تایمز آو اسرائیل هم دیروز به نقل از برایان هوک نوشت که «روابط اسرائیل و کشورهای عربی به دلیل وجود نگرانی‌های مشترک پیرامون ایران، تحکیم شده است.» تمامی اینها در حالی است که در ماه‌های اخیر نشانه‌هایی از بهبود روابط ایران و امارات به چشم می‌آمد و حتی بعد از شیوع کرونا در جهان و همکاری‌های دو کشور در این زمینه، برخی کرونا را عاملی مزید بر علت برای بهبود روابط تهران و ابوظبی قمداد کردند اما موضع اخیر او در خصوص تحریم تسلیحاتی ایران، بار دیگر نشان داد که دیپلماسی با اعراب به این سادگی‌ها نیست و اساسا مشخص نیست که دست آخر کار ما با این اعراب به کجا خواهد کشید!