اروپا برای پایبندی ایران به برجام چه می‌کند؟
متاع سوئیسی و مسافر اسپانیایی
محبوبه ولی
«فدریکا موگرینی»؛ هم نام و هم چهره‌اش برای ایران آشناست. از معدود سیاستمداران اروپایی است که مواضع مثبتی نسبت به ایران داشت. زمانی که مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بود، چندین بار به ایران سفر کرد. حضور او در مجلس ایران، در طول چهارمین سفرش به ایران در مرداد 96 حواشی زیادی به دنبال داشت؛ علت حواشی هم نمایندگان گوشی به دستی بودند که فدریکا را برای گرفتن سلفی با او احاطه کرده بودند؛ رفتاری که به زعم بسیاری دون شأن نمایندگی تعبیر و در اخبار نیز از آن تحت‌عنوان «سلفی حقارت» یاد شد.
وقتی ترامپ از برجام خارج شد، خانم موگرینی تلاش بسیاری کرد تا اروپا بتواند جای خالی آمریکا را پر کند و پیشنهاد اینستکس نیز در زمان تصدی او بر سیاست خارجی اتحادیه اروپا مطرح شد. موگرینی اما تیرماه امسال جایش را به جوزف بورل، دیپلمات ارشد اسپانیایی داد و حالا بورل در حالی که هفت ماه از مسئولیت تازه‌اش در اتحادیه اروپا می‌گذرد، برای اولین بار به ایران آمده است.
بورل و نگاه نسبتا مثبتش به ایران
وقتی موگرینی اعلام کرد که دیگر مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نخواهد بود، برای بسیاری سوال بود که جانشین او چه موضعی نسبت به ایران خواهد داشت. بورل یک هفته پس از انتصابش نشان داد که مانند خلف خود مواضع نسبتا مثبتی درباره ایران دارد.
تیرماه امسال وقتی نفتکش ایران توسط انگلیس در جبل‌الطارق توقیف شد، او واکنش نشان داد و گفت که انگلیس این اقدام را به درخواست آمریکا انجام داده است. بورل همچنین ضمن انتقاد از خروج یکجانبه آمریکا از توافق هسته‌ای ایران، این اقدام را زمینه‌ساز تصمیم ایران برای کاهش تعهدات خود اعلام کرد.
او اقدامات دولت آمریکا در مورد ونزوئلا و اعلام آمادگی این کشور برای مداخله نظامی در ونزوئلا را نیز به رفتار‌های یک «گاوچران» تشبیه کرد.
حالا این سفیر تازه اروپا، با مواضع نرم نسبت به ایران و انتقادات تند نسبت به دولت دونالد ترامپ، در تهران است تا شاید بتواند چاره‌ای برای وضعیت موجود پیدا کند.
یک پیام دوستانه پس از تهدید به ماشه
روز یکشنبه، اتحادیه اروپا اطلاعیه‌ای روی وب سایت خود قرار داد که در آن ضمن اعلام خبر سفر بورل به تهران، نوشته بود: «این سفر، فرصتی است برای ارسال پیام تعهد جدی اتحادیه اروپا بر حفظ برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و رایزنی درباره روابط دوجانبه و همکاری‌ها میان ایران و اتحادیه اروپا.»
این پیام دوستانه، در شرایطی است که تروئیکای اروپایی (فرانسه، آلمان و انگلیس)، اخیرا اعلام کرده بودند که به دنبال پنجمین گام ایران برای کاهش تعهدات برجامی‌اش، مکانیزم ماشه که درنهایت می‌تواند منجر به بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران شود را فعال کرده‌اند.
نامه 14 صفحه‌ای ظریف به بورل
عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه دیروز در نشست خبری خود از 14 صفحه نامه حقوقی و مستدل محمدجواد ظریف به جوزف بورل درباره همین تصمیم اخیر اتحادیه اروپا خبر داد و گفت که «به دنبال استدلال‌های ایران، اتحادیه اروپا مکانیزم ماشه را فعال نکرده است.»
پس از این نامه، ظریف و بورل دیروز رو در رو در تهران دیدار کردند؛ این دو اخیرا نیز در هند دیداری داشتند. دیدار با حسن روحانی، رئیس‌جمهوری و علی لاریجانی، رئیس مجلس نیز در برنامه آقای بورل است.
سخنگوی وزارت خارجه دیروز درباره دیدار بورل و ظریف گفت: «رفت و آمدهای دیپلماتیک منافاتی با برخی مواضع اتحادیه اروپا ندارد و از این رفت و آمدها استقبال می‌کنیم؛ سفر ایشان را مهم ارزیابی می‌کنیم و امیدواریم در گفتگوهایی که با ایران دارند ریشه شرایط جدید را متوجه باشند و استدلالات ایران را بشنوند و اگر حسن نیتی در آنهاست، برای کاهش تنش‌ها اقدام جدی صورت دهند.»
دلخوری‌های شدیدی از اروپا داریم
موسوی با بیان اینکه ما دلخوری‌های شدیدی از اروپا داریم که بعد از نقض آمریکا، همراهی کردند و با بی‌عملی خودشان نشان دادند که نمی‌توانند کاری از پیش ببرند، افزود: «ایران ابتکاراتی در قالب برجام را به اروپا داده و آقای بورل هم که امروز به ایران آمد، اگرچه اولین سفر ایشان است، ولی با دیدگاه‌های ایران بیشتر آشنا خواهد شد، کلیات موضوع برایش روشن است، یکسری جزییات درباره ادامه حیات برجام و تعهدات اروپا به وضوح به ایشان گفته خواهد شد.»
بدین ترتیب ایران درهای گفتگو و مذاکره را نه تنها به روی اروپا نبسته بلکه آغوش خود را به روی آن گشوده است. هرچند که بسیاری در ایران امید چندانی این گونه سفرها و مذاکرات ندارند.
آبی از اروپا برای تداوم برجام گرم نمی‌شود
مجتبی ذوالنوری، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دیروز با اشاره به سفر مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به ایران اظهار کرد: اصولاً مقامات اروپایی به قصد انجام یک کار مفید و اقدام منسجم به ایران سفر نمی‌کنند، بلکه تنها هدفشان چانه‌زنی و فشار به جمهوری اسلامی ایران است و سفر آقای بورل نیز از این داستان مستثنی نیست.
او افزود: جمهوری اسلامی ایران همواره از مراودات دیپلماتیک استقبال کرده و تلاش دارد که در جهت منافع ملی از آنها بهره‌برداری کند، اما ما دلخوش و امیدوار به نتیجه این سفر نیستیم.
ظریف: کانال مالی ایران و سوئیس نشانه حسن نیت آمریکا نیست. این کانال کمتر از اجرای دستور دیوان بین‌المللی دادگستری است که به آمریکا دستور داد حق ندارد از ورود غذا و دارو به ایران ممانعت کنند. سیاست آمریکا کماکان سیاست فشار به مردم ایران است
ذوالنور بیان کرد: اروپا مانند یکی از ایالت‌های آمریکا گوش به فرمان ترامپ گام برمی‌دارد و از این رو به تعهدات خود در برجام عمل نکرد؛ اما اگر سفر آقای بورل در جهت انجام تعهدات باشد از آن استقبال خواهیم کرد.
رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس تصریح کرد: اگر فرستاده اروپا بخواهد تنها به وقت‌کشی پرداخته و از ما امتیاز بگیرد قطعاً تسلیم خواسته‌های نامشروع اروپا نخواهیم شد.
او گفت: در مجموع به نظر نمی‌رسد که از جانب اروپا آبی برای تداوم برجام گرم شود، چرا که آنها اراده ندارند و از طرفی نمی‌خواهند هزینه‌ای در برابر آمریکا پردازند.
حسن نیت اروپایی یا حقه آمریکایی؟
اروپا اما اخیرا سعی کرده در عمل نیز اقداماتی انجام دهد تا شعله امید ایران به اروپا را همچنان روشن نگه دارد. نمونه آن ایجاد کانال مالی تازه ایران و سوئیس است که قرار است دارو و اقلام بشردوستانه، در قالب آن وارد ایران شود.
به باور بسیاری اما این «متاع سوئیسی» نیز حقه‌ای آمریکایی است. گفته می‌شود که سوئیس این کانال مالی را با حمایت آمریکا ایجاد کرده است. سفیر سوئیس در تهران روز یکشنبه در این باره گفت که «وزارت خزانه‌داری آمریکا به بانک‌های سوئیسی تضمین می‌دهد تا این معاملات را انجام دهند.»
ظریف دیروز در حاشیه اجلاس دافوس در پاسخ به اینکه آیا این کانال اقدامی برای تنش‌زدایی از سوی آمریکاست، گفت: «خیر. این کانال کمتر از اجرای دستور دیوان بین‌المللی دادگستری است که به آمریکا دستور داد حق ندارد از ورود غذا و دارو به ایران ممانعت کند. سیاست آمریکا کماکان سیاست فشار به مردم ایران است.»
سخنگوی وزارت خارجه: ایران ابتکاراتی در قالب برجام را به اروپا داده و آقای بورل هم که در سفر به ایران با دیدگاه‌های کشور ما بیشتر آشنا خواهد شد. یکسری جزئیات درباره ادامه حیات برجام و تعهدات اروپا به وضوح به ایشان گفته خواهد شد
وزیر امور خارجه ایران افزود: «این یک قدم بسیار کوچک است؛ دولت سوئیس تلاش کرد ما از تلاش آنها قدردانی می‌کنیم اما این نشانه حسن نیت آمریکا نیست و حتی نشانه آن نیست که ایالات متحده آمریکا کوچکترین اقدام را در راستای اجرای تعهدش بر مبنای دستور موقتی دیوان دادگستری انجام داده باشد چه برسد به اینکه بر اساس برجام عمل کرده باشد.»
به هر حال در شرایطی که ایران پنجمین و آخرین گام خود برای خروج از برجام را برداشته و عملا دیگر تعهدی در قالب این توافق ندارد، اروپا سعی دارد تا برجام را حفظ کند؛ آن متاع سوئیسی و این مسافر اسپانیایی نیز در همان راستاست. حال باید منتظر ماند و دید مهارت این کهنه‌کار اسپانیایی برای نجات برجام، بیش از خلف ایتالیایی خود است یا اینکه او نیز مانند موگرینی پیشنهادهای خوش رنگ و لعابی مطرح خواهد کرد که با دیدن نام «آمریکا» رنگ می‌بازند.
دیدگاه تان را بنویسید