دانشمند ایرانی و دانشجوی آمریکایی، تبادل و آزاد شدند؛
معبری در بن‌بست دیپلماتیک
محبوبه ولی
در شرایطی که حتی یک قطره از آب ایران و آمریکا توی یک جوی نمی‌رود و از زمان روی کار آمدن دونالد ترامپ، روابط دو کشور با شتاب فزاینده‌ای به سوی تیرگی بیشتر می‌رود، خبر توافق دو کشور بر سر تبادل دو زندانی دقیقا می‌تواند شرح حال همان لنگه کفشی باشد که در بیابان پیدا می‌شود.
روز گذشته محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: «خوشحالم که پروفسور مسعود سلیمانی و آقای «ژیو وانگ» به زودی به خانواده‌های خود ملحق خواهند شد. از کسانی که در این امر شریک بودند، مخصوصا دولت سوئیس، بسیار متشکرم.»
علاوه بر وزیر خارجه ایران، وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا نیز در پیامی توئیتری نوشت: «یک آمریکایی دیگر به خانه بازمی‌گردد. ژیو وانگ که به اتهام‌های اشتباه بیش از سه سال در ایران زندانی بود، آزاد شده و در راه بازگشت به آمریکا است.»
مایک پمپئو ادامه داد: «وانگ به زودی به همسر و پسرش می‌پیوندد که بسیار دلشان برای او تنگ شده است. ما تا زمانی که تمامی آمریکایی‌های زندانی در ایران و دیگر کشورها به عزیزان‌شان نپیوسته باشند، آرام نخواهیم گرفت. از دولت سوئیس برای تسهیل آزادی وانگ ممنونیم و از اینکه ایران رویکردی سازنده در این زمینه داشت نیز خوشحالیم.» قطعا این جزء معدود مواردی است که وزرای خارجه دو کشور، هر دو از موضوعی مشترک ابراز خرسندی می‌کنند و همچنین جزء معدود موارد میان ایران و آمریکاست که تلاش‌های دیپلماتیک درباره آن به نتیجه رسیده است؛ تلاشی که مدتهاست در جریان است.
تلاش ناکام آمریکا برای فشار به ایران
دولت دونالد ترامپ با موضعی مبتنی بر اعمال فشار و قلدرمآبانه بارها به ایران اعلام کرده که شهروندان آمریکایی زندانی در ایران را آزاد کند. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران اردیبهشت امسال به پایگاه خبری المانیتور خبر داده بود نامهای از «رابرت سی ابرین»، نماینده ویژه آمریکا در امور گروگان‌ها دریافت کرده که نگارنده در آن خواستار آزادی آمریکایی‌های محبوس در ایران شده است.
ظریف گفته بود: «می‌دانید نامه چه چیزی می‌گفت؟ می‌گفت که لطفاً آمریکایی‌های زندانی را آزاد کنید؛ یک پیشنهاد نبود. جریان فکری در واشنگتن این است که از ما انتظار داشته باشند اقداماتی یک‌جانبه انجام دهیم.»
در برابر این فشارها ایران اما همواره تاکید کرده که آزادی شهروندان آمریکایی، منوط به تبادل آنها با شهروندان ایرانی زندانی در آمریکاست.
در پی همین تلاش‌ها، ظریف، 23 سپتامبر، اول مهرماه سال جاری در مصاحبه‌ای با رادیوی آمریکایی ان‌آر‌پی در پاسخ به سوالی درباره ژیائو وانگ، شهروند دوتابعیتی آمریکایی-چینی که در ایران زندانی است، گفت پیشنهادهایی را برای آزادی وی در برابر آزادی یک دانشمند ایرانی در سال گذشته ارائه کرده است.
روایتی از ماجرای دانشمند ایرانی
اشاره ظریف به مسعود سلیمانی، پژوهشگر حوزه سلول‌های بنیادی و دانشیار دانشگاه تربیت مدرس بود که گفته می‌شود جزو یک درصد دانشمندان برتر جهان از حیث استنادهای علمی در مجلات معتبر علمی است. او که یکی از دانشمندان علوم پزشکی ترمیمی و هماتولوژی است، پاییز پارسال به قصد گذراندن آخرین مرحله تحقیقاتش به عنوان محقق مهمان در کلینیک مایو در ایالت مینه‌سوتا راهی آمریکا شد اما بعد از ورود به فرودگاه شهر شیکاگو، توسط نیروهای امنیتی و پلیس فدرال این کشور (FBI) بازداشت شد؛ رسانه‌های آمریکایی دلیل بازداشت او را «نقض تحریم‌های آمریکا» گزارش کرده‌اند.
روزنامه گاردین درباره او نوشته بود: «دو محقق دیگر با نامهای محبوبه قائدی از محققان دانشگاه ییل و مریم جزایری از دانشجویان سابق آقای سلیمانی همراه با او بازداشت شده بودند اما با قید وثیقه آزادند.»
این روزنامه ادامه داده بود که «بر اساس مدارک دادگاه محبوبه قائدی به درخواست دکتر سلیمانی به منظور انجام تحقیقات در ایران، یک ماده هورمون رشد را از موسسات آمریکایی سفارش می‌دهد و آنها را برای مریم جزایری می‌فرستد تا در سفر بعدی خود به ایران برای ملاقات با خانواده، آن را برای استادشان ببرد. خانم جزایری که شهروند آمریکایی نیز است در سپتامبر ۲۰۱۶ در فرودگاه آتلانتا به علت همراه داشتن ماده هورمون رشد به طور موقت بازداشت می‌شود اما مقامات گمرک پس از ضبط بسته ماده هورمون رشد، به او اجازه پرواز می‌دهند.»
ساعت ۶ صبح مدیرکل خاورمیانه وزارت خارجه سوئیس در حالی که ژیو وانگ را به همراه خود داشت، تهران را به مقصد زوریخ ترک کرد. در همین حال، یک هواپیمای ایرانی نیز تهران را به مقصد زوریخ ترک کرد تا مسعود سلیمانی را از مقامات سوئیسی تحویل بگیرد
منابع غربی درباره وانگ نیز می‌گویند که او دانشجوی دانشگاه پرینستون است که در ایران مشغول تحقیقاتی در مورد رساله دکترایش بود اما به اتهام جاسوسی بازداشت و در تابستان سال 1396 به ده سال زندان محکوم شد.
ماموریت به وقت شش صبح
نهایتا بعد از گذشت یک سال از زندانی بودن مسعود سلیمانی در امریکا و سه سال زندانی بودن وانگ در ایران، دیروز تصاویری منتشر شد که مسعود سلیمانی را در هواپیمایی، در کنار ظریف، در حال بازگشت به ایران نشان می‌داد.
خبرگزاری مهر درباره جزئیات این تبادل نوشته است: «روز جمعه، ۱۵ آذر، حدود ساعت ۱۷ خانم «تی ساقی»، مدیرکل خاورمیانه وزارت امورخارجه سوئیس، در سفری از پیش اعلام نشده با یک هواپیمای جت فالکون اختصاصی از زوریخ وارد فرودگاه مهرآباد تهران شد و بلافاصله راهی جلسه با مدیران وزارت خارجه کشورمان شد. اگرچه از جزئیات مذاکرات خانم ساقی خبری در دست نیست اما بدون شک محور آن موضوع آزادی مسعود سلیمانی دانشمند ایرانی دربند آمریکا و ژیو وانگ جاسوس آمریکایی زندانی در ایران بود.»
مهر ادامه داده: «ساعت ۶ صبح امروز(16 آذر) مدیرکل خاورمیانه وزارت خارجه سوئیس در حالی که ژیو وانگ را به همراه خود داشت، تهران را به مقصد زوریخ ترک کرد. در همین حال، یک هواپیمای ایرانی که محمد جواد ظریف و سیدعباس موسوی، رئیس مرکز دیپلماسی عمومی وزارت امور خارجه سرنشینان آن بودند نیز تهران را به مقصد زرویخ ترک کرد تا مسعود سلیمانی را از مقامات سوئیسی تحویل بگیرند.»
برگ برنده‌ای به نام تبادل زندانی
آنچه در این خصوص حائز اهمیت است این است که به دلیل خصومت‌های کهنه و تنش‌های فزاینده میان ایران و آمریکا، تعداد قابل توجهی از شهروندان دو کشور در کشور مقابل زندانی است که رسیدن به توافق بر سر آزادی و تبادل آنها، خود می‌تواند گام مثبت و برگ برنده‌ای برای تعدیل تنش‌ها باشد؛ حتی اگر توافقات در همین سطح بماند و فراتر نرود.
پمپئو در واکنش به تبادل دو زندانی ایرانی و آمریکایی: ژیو وانگ، آزاد شده و در راه بازگشت به آمریکاست. از دولت سوئیس برای تسهیل آزادی وانگ ممنونیم و از اینکه ایران رویکردی سازنده در این زمینه داشت نیز خوشحالیم
روز گذشته یک مقام آمریکایی به شرط ناشناس ماندن با روزنامه نیویورک تایمز گفتگو کرده و ضمن تایید تبادل این دو زندانی، گفته است: «هیچ نشانه‌ای درباره اینکه مذاکرات بیشتری بین دو طرف در جریان باشد وجود ندارد.»
گرچه بعید هم به نظر می‌رسد که مذاکرات بیشتری در خصوص موضوعات دیگر بین دو طرف در جریان باشد، اما با این حال باید بر این نکته تایید کرد که با توجه به رویکرد یکجانبه‌گرایانه و قلدرمآبانه‌ای که آمریکا پیش از این درباره آزادی زندانیان از خود نشان داده، این تبادل می‌تواند نوعی توفیق دیپلماتیک و روزنه‌ای برای توفیقات بعدی دست کم در زمینه آزادی شهروندان ایرانی زندانی در آمریکا، محسوب شود.
دیدگاه تان را بنویسید