از درعا تا هلسینکی
در آستانه دیدار ولادمیر پوتین و دونالد ترامپ در هلسینکی، نیروهای ارتش سوریه، با پشتیبانی نیروی هوایی روسیه شهر درعا را آزاد کردند و توانستند پرچم دولت بشار اسد را در منطقه‌ای به اهتزاز درآورند که سال‌ها تحت کنترل مخالفان مسلح بود. پیروزی ارتش سوریه بر مخالفان و آزادی مناطق جنوبی سوریه بخشی از تحولاتی است که با شتاب فراوان در حال روی دادن است.
به باور بسیاری از تحلیلگران سیاسی و نظامی، آزادسازی شهر درعا شکست نمادین شورشیانی بود که طی سالهای طولانی روزگار بسیار خونینی را بر سوریه تحمیل کردند. حال به توجه به این تحولات و در آستانه دیدار پوتین و ترامپ معاملات و معادلات جدیدی در حال شکل‌گیری است.
دونالد ترامپ بر آن است تا با توجه به وعده‌ای که پیش از این در خصوص خارج کردن نیروهای نظامی خود از سوریه داده بود و در آستانه انتخابات میان‌‌‌دوره‌ای کنگره، صحنه تحولات سوریه و خاورمیانه را به گونه‌ای ترسیم کند تا دستاورد نهایی شکست داعش در خاورمیانه را به نام خود ثبت نماید. از همین رو رفت و آمدهای دیپلماتیک میان بازیگران اصلی این منطقه اعم از اعراب و روسیه و حتی ایران طی ماههای اخیر به شدت جریان داشته است
با نگاهی دقیق‌تر به تحولات صورت گرفته این طور به نظر می‌رسد که بشار اسد با کمک گرفتن از نیروی هوایی روسیه برای بازپس‌گیری اراضی استرتژیک در مرزهای مشترک با اردن، عراق و رژیم صهیونیستی اقدام کرد و در مقابل با روسیه به این توافق رسید تا این مطقه را عاری از سلاح و بدون حضور نظامی ایران اداره نماید. شاید این همان معامله‌ای است که بسیاری باور دارند دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین قرار است در هلسینکی بر سر آن با هم به توافق برسند. با این حال در ایالات متحده آمریکا صدای واحدی به گوش نمی‌رسد و بسیاری از تندروها و افراطیون جناح راست به جز نابودی اسد و سرنگونی وی به آلترناتیو دیگری نمی‌اندیشند. آنها بر این باورند که کاخ سفید دونالد ترامپ شاید به خاطر پرونده‌های انتخاباتی که دخالت روسیه را در پیروزی وی در انتخابات ریاست‌جمهوری 2016 بسیار موثر می‌داند از نزدیکی ترامپ و پوتین نگرانند. این دستاورد برای ولادمیر پوتین چیزی بسیار فراتر از یک برتری نظامی در منطقه است و قطعا روسیه بدون هماهنگی با اعراب، ترکیه و ایران نمی‌توانست به این اهداف دست یابد. با این حال مسایل بسیاری در بحران سوریه وجود دارد از جمله بخش‌های بسیار مهمی در استان قنیطره در مرز با اردن و در نزدیکی بلندی‌های جولان که هنوز پاسخ مشخصی در خصوص آنها وجود ندارد.
اردن به خاطر وضعیت بسیار پیچیده و بغرنج جنوب سوریه دچار دردسرهای فراوانی بود که اقتصاد آن کشور تحمل آن را نداشت و از این رو به دامان امریکا پناه برد تا به هر طریق ممکن بتواند از این وضعیت خلاصی یابد. اما روسیه بدون هیچ نرمشی اعلام داشت که با وجود شورشیان مسلح در آن منطقه امکان هیچ تحول مثبتی وجود ندارد. اینگونه بود که نیروی نظامی بشار اسد با کمک نیروهای روسی و هماهنگی با ایران توانستند تا جنوب سوریه را از چنگال شورشیان مسلح خلاص کنند و به این ترتیب معادلات جدیدی برای بحث و تبادل نظر در دیدار پوتین و ترامپ شکل گرفت. بنابراین دیدار پوتین و ترامپ در هلسینکی به نوعی پاسخ به نگرانی‌های اسرائیل و اردن است تا مسایل و مشکلات امنیتی در جنوب سوریه به درون اردن و رژیم صهیونیستی سرایت نکند.
با توجه به نحوه آزاد شدن درعا به نظر می‌رسد که جان بولتون در سفر به کرملین از پوتین خواسته است تا با ایجاد منطقه امن به نیروهای معارض تحت حمایت آمریکا اجازه عبور امن از آن منطقه را بدهد و روسیه نیز در هماهنگی با ایران و حمایت هوایی از ارتش سوریه آزادی درعا را در راستای شکل گیری یک اتفاق بزرگتر و در پاسخ به نگرانی اردن و اسرائیل صورت داد تا از این رهگذر بتواند قدمی در کمک به تحقق وعده دونالد ترامپ در خصوص خروج نیروهای آمریکایی از آن منطقه بردارد. بر اساس شواهد و قرائن بولتون این خواسته آمریکا را در کرملین با پوتین درمیان گذاشته است و در مقابل این احتمال وجود دارد کاخ سفید دولت بشار اسد را به رسمیت بشناسد آن هم به شرطی که نیروهای معارض به همراه سایر نیروهای نظامی حاضر در منطقه از نوار مرزی اردن و اسرائیل عقب نشینی نمایند. نمادین بودن هلسینکی نیز از آن جهت که پیش از این، پایتخت فنلاند محل مهمترین اجتماع در زمان جنگ سرد در سال ۱۹۷۵ بوده است اهمیت و معنای خاصی به این دیدار داده است.
جان هانتسمن، سفیر آمریکا در روسیه اعلام کرد که ترامپ با «اطلاع کامل» از نیات پوتین با او دیدار می‌کند. مضاف بر این رئیس‌جمهوری امریکا از سیاست پیشین این کشور در ارتباط با برکناری بشار اسد به‌عنوان پیش‌شرط مذاکرات عقب‌نشینی کرده است. به یقین تغییر روند پیروزی‌های سوریه در جنوب این کشور که با کمک روسیه و ایران صورت گرفت در عقب نشینی کاخ سفید از مواضع قبلی خود بی‌اثر نبوده است. حال با توجه به تحولات پرشتابی که طی ماههای اخیر روی داده است انتظار می‌رود نشست هلسینکی نقش کلیدی در ثبات خاورمیانه پرتلاطم ایفا کند.
دیدگاه تان را بنویسید