مهاجرت نیروی کار ایرانی در سایه سقوط ریال شدت گرفته است
فرار از فشار و تنگنای بی‌پولی
مریم وحیدیان
«بنّاهای ایرانی در عراق به هر قیمتی می‌خواهند کار می‌گیرند. چند دفعه به چشم دیدم که از بناهای عراقی کتک خوردند. کارگران عراقی می‌گفتند، اینها ارزان کار می‌کنند و قیمت‌ها را خراب کرده‌اند». این را یکی از کارگران ساختمانی روایت می‌کند که به عراق رفته بود. کار ساختمانی برای استادکار و کارگر ساده ساختمانی تومنی صنّار توفیر دارد. یک استادکار حدود ۳ برابر و یک کارگر ساده حدود ۲ برابر ایران در عراق درآمد دارد. سه ماهی هست که پدیده مهاجرت کارگران ساختمانی ایرانی به عراق برای یافتن کار شدت گرفته است. کارگر ساختمانی برای درآمد بیشتر و البته از فرط استیصال نیافتن کار به عراق می‌رود؛ کارگرانی که دوره‌های زمانی یک ماه تا ۴۰ روزه خانه و زندگی را رها می‌کنند تا در کربلا، بغداد، نجف، بصره و شهرهای دیگر عراق کار کند. برخی هم طولانی‌تر می‌مانند.
استادکاران ایرانی که روابطی با عراقی‌ها دارند نیز کار در عراق را ترجیح می‌دهند، چون سود بیشتری نصیبشان می‌کند. یکی از همین استادکاران می‌گوید: ما دو برابر دستمزد ایران به کارگر ساده مزد می‌دهیم. هزینه رفت و آمد، اسکان کارگران و خوراک به عهده پیمانکار عراقی است که با ما در پروژه دخیل است.
او می‌افزاید: دو سالی هست که در عراق هستم. از وقتی قیمت دلار بالا رفت، تقاضا برای کار ساختمانی در عراق افزایش پیدا کرده است.
یک کارگر ساختمانی می‌گوید: اینجا سرامیک‌‌کار و کاشی‌کار به ازای هر مترمربع ۲۰هزار تومان می‌گیرد. بابت همین کار در عراق ۶ تا ۸ دینار می‌دهند که بین ۷۰ تا ۹۰ هزار تومان می‌شود. قاعدتاً کارگر ایرانی، کار در عراق را ترجیح می‌دهد. یک کارگر ساده روزمزد در ایران بین ۷۰ تا ۸۰ هزار تومان پول می‌گیرد که این قیمت در استان‌هایی مثل لرستان و مشهد و برخی مناطق به ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان هم می‌رسد. استادکاران نیز بین ۱۲۰ تا ۱۵۰هزار تومان در ایران دستمزد دارند. با این حال یک استادکار روزمزد در عراق روزی ۳۰۰هزار تومان و کارگر روزمزد بین ۱۰۰ تا ۱۵۰هزار تومان درآمد دارد. استادکار متری نیز ماهانه ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان و کارگر مزدی ماهانه به‌طور متوسط ۵ میلیون تومان دستمزد می‌گیرد.
هزینه نیروی کار ایرانی برای کارفرمای عراقی حدود دو سوم نیروی کار عراقی است. همین امر هم باعث نارضایتی کارگران عراقی شده ولی حدود یک سوم هزینه‌های نیروی کار را برای کارفرمای عراقی کاهش داده است
اجبار فقر
حداقل دستمزد کارگران در سال ۹۸ نهایتاً به ۲ میلیون تومان رسید و کارگر ساختمانی به دلیل رکود بازار مسکن از این هم کمتر کسب می‌کند. برای کارگری که درآمدش فاصله زیادی با هزینه‌های زندگی دارد، مهاجرت اجباری در ازای دستمزد بیشتر، گزینه مناسبی است. حداقل دستمزد کارگر عراقی در سال ۲۰۱۸ به ۳۵۰ دینار افزایش یافته بود که حدوداً معادل ۲۹۰ دلار بوده است در حالی‌که مزد کارگر ایرانی تا چند ماه پیش ۱۰۰ دلار و اکنون نهایتاً به ۱۵۰ دلار افزایش یافته است.
از وقتی نوسانات ارزی، کارگر ایرانی را به یکی از ارزان‌ترین کارگران در دنیا بدل کرده، موج سفرهای کاری کارگران ایرانی برای کار در عراق شدت گرفته است. البته بازسازی مناطق ویران شده در جنگ سوریه هم بازار کار برای کارگران ساختمانی ایجاد کرده است اما به گفته «عباس شیری» بازرس انجمن صنفی کارگران ساختمانی قم، امنیت کار ساختمانی و سرمایه‌گذاران در سوریه از سوی سپاه قدس کانالیزه و تأمین می‌شود و از طریق بسیج کارگری استان‌ها، کارگران را مرتبط می‌کند تا هم امنیت جانی کارگران حفظ شود و هم اقداماتی برای بازسازی در سوریه انجام بگیرد. البته عمدتاً پیکان مهاجرت به سمت عراق است چون در شرایط فعلی امنیت بیشتری دارد. همچنین تقاضا برای کارگران ایرانی از سوی کارفرمایان و پیمانکاران عراقی هم زیاد است.
این موج به صورت جدی از ابتدای سال ۹۸ شروع شده است. انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی این روزها برای کاریابی در عراق به کارگران کمک می‌کنند. انجمن‌ها به خوبی می‌دانند که کارگر جوشکار، بنا، کاشی‌کار، گچ‌کار و برق‌کار در گیر و دار رکود بازار مسکن به سختی می‌تواند کار پیدا کند و دستمزدها نیز کفاف زندگی‌اش را نمی‌دهد. این است که مهاجرت کارگران ساختمانی به عراق بی‌صدا، روزبه‌روز بیشتر می‌شود.
به گفته شیری، پیمانکاران عراقی ترجیح می‌دهند که به صورت متراژی با کارگر ایرانی توافق کنند، نه روزمزدی چون در این صورت کارگر ایرانی با سرعت بیشتری کار را انجام می‌دهد و در مدت کمتری سود بیشتری نصیب کارفرمای عراقی می‌شود. در عراق می‌توان در ازای هر مترمربع ۷۰هزار تومان (حدود ۷ دینار) دریافت کرد. اگر هم کارفرمای عراقی روزمزدی توافق کند تا روزی ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان با استادکار توافق می‌کنند.
حداقل دستمزد کارگر عراقی در سال ۲۰۱۸ به ۳۵۰ دینار افزایش یافته بود که حدوداً معادل ۲۹۰ دلار بوده است در حالی‌که مزد کارگر ایرانی تا چند ماه پیش ۱۰۰ دلار و اکنون درنهایت به ۱۵۰ دلار افزایش یافته است
او ادامه می‌دهد: پیمانکار عراقی هزینه‌های رفت و برگشت یا یک طرف را هم حساب می‌کند.
طبق اظهارات شیری، هزینه نیروی کار ایرانی برای کارفرمای عراقی حدود دو سوم نیروی کار عراقی است. همین امر هم باعث نارضایتی کارگران عراقی شده و هم یک سوم هزینه‌های نیروی کار را برای کارفرمای عراقی کاهش داده است. یکی از کارگران ساختمانی که مدتی در عراق بوده، می‌گوید: چندی پیش بود که به چشم دیدم که تعدادی از کارگران عراقی با چند بنا دعوای شدیدی کردند. می‌گفتند ما مشکلی نداریم در عراق کار کنید اما قیمت نیروی کار را سرشکن نکنید. تصور کنید این کارگران وقتی قیمت کاشی ۸ دینار است، با ۳ دینار همین کار را انجام می‌دهند. به خصوص در شهرهای شیعه‌نشین اگر ایرانی‌ها به قیمت کار کنند، عراقی‌ها مشکلی ندارند.
البته موضوع این نیست که کارگر ایرانی عامدانه پول کمی دریافت می‌کند. سایه بیکاری بالای سر هر کارگری و پایین بودن ارزش پول در کشور مبدأ سبب می‌شود تا به امکانات کمتر راضی شود.
شیری بیان می‌کند: کارفرمای عراقی وعده‌های غذایی، خرج رفت و برگشت و اسکان و هزینه دو بار زیارت کارگران ایرانی را پرداخت می‌کند اما با تمام این اوصاف کمتر از کارگر عراقی برایش آب می‌خورد.
بازرس انجمن صنفی کارگران ساختمانی قم می‌گوید: تاکنون از حدود ۵۰ نفر سوال کرده‌ام. پیمانکاران جزء و کنتراتی‌ها در 30روز کامل حداقل ۱۰ میلیون تومان سود می‌برند. کارگران ایرانی هم ماهانه حدود ۵ میلیون تومان درآمد دارند. در عین حال هزینه‌ای بابت رفت و برگشت و وعده غذایی ندارند درحالی‌که کار در ایران درنهایت سه میلیون تومان درآمد دارند.
او ادامه می‌دهد: کارگران ایرانی با پاسپورت سفر می‌کنند چون سه روزه می‌توانند پاسپورت بگیرند و تقاضا برای کارگر ایرانی هم در عراق زیاد است. لزومی به رفت و آمد قاچاقی نیست. اگر پاسپورت داشته باشی هزینه سفر به عراق کمتر از ۱۵۰هزار تومان درمی‌آید.
این فعال کارگری اظهار می‌کند: اگر زبان عربی ندانی، بیشتر اذیت می‌شوی. برخی کارگران می‌گویند اگر دستمزدشان را وسط کار نگیرند، بعد از اتمام کار خیلی سخت می‌توانند با کارفرما تسویه حساب کنند.
شیری تصریح می‌کند: دولت باید این پدیده را ساماندهی کند و شرایط کار بهتر کارگران ساختمانی در عراق را تضمین کند. نظارت بر روند کار کارگران ساختمانی در عراق باید مورد توجه قرار بگیرد تا برخوردهای نامناسب با کارگران ایرانی صورت نگیرد.
دیدگاه تان را بنویسید