صاحبان درآمدهای ثابت، بازندگان اقتصاد امروز

سال 1386 را می‌توان نقطه عطفی در وضعیت اقتصادی ایران توصیف کرد. در این سال روند تقریبا 10ساله بهبود آرام و تدریجی قدرت خرید خانوارهای ایرانی یا به طور دقیق‌تر، شاخص رفاه اجتماعی کمر خم کرد و روند نزولی رفاه در کشور آغاز شد. هر چند در سال 1389 و همزمان با اجرای فاز اول قانون هدفمندی یارانه‌ها، این شاخص کمی نسبت به سال 1388 بهبود یافت، اما به دلیل سیاست‌های اقتصادی دولت وقت و نیز تحمیل تحریم‌های شورای امنیت، این روند نزولی همچنان در سال‌های بعدی ادامه داشت. برجام و توافق هسته‌ای هم نتوانست کمکی به بهبود وضعیت رفاهی جامعه داشته باشد و با آغاز تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه ایران، این روند نزولی به حالت سقوطی تغییر شکل داد.

سقوط ارزش ریال در دو بازه زمانی (سال 1392-1391 و 1397-1396) و سیاست‌های آشفته دولت‌های دهم و دوازدهم در این دو مقطع زمانی، سبب شد تا ضمن افزایش ضریب جینی در کشور (شاخص نابرابری‌های اقتصادی)، رشد اقتصادی کشور متوقف و منفی شود و همین موضوع سبب‌ساز بیشترین ضربه‌ها به قدرت خرید خانوارهای ایرانی شد.

نظارت، مداخله و کنترل دولت در بخش مواد غذایی خیلی به چشم می‌آید زیرا مردم قیمت مسکن و... را که سالانه یک بار به آن شوک وارد می‌شود خیلی حس نمی‌کنند، اما در مورد غذا که روزانه یا هفتگی باید خرید کنند، افزایش قیمت‌ها آزارشان می‌دهد

افزایش حقوق کارمندان، دستمزد کارگران و مستمری بازنشستگان و مستمری‌بگیران در سال جاری از سوی دولتمردان بی‌سابقه توصیف شده است اما هنوز هم بسیاری از کارشناسان معتقدند که در سال 98، خانوارهای ایرانی روزهای سختی را سپری خواهند کرد و روند کوچک شدن سفره‌های آنها که از سال 1386 آغاز شده است، با شدت بیشتری ادامه خواهد داشت.

کاهش 10درصدی قدرت خرید مردم در سال 98

در همین زمینه، یک استاد اقتصاد دانشگاه شهید باهنر کرمان با اشاره به اعلام نرخ 30درصدی افزایش قیمت‌ها اظهار کرد: با این میزان رشد قیمت‌ها انتظار است 10درصد قدرت خرید مردم کاهش یابد.

حسین مهرابی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به قدرت خرید مردم در شرایط اقتصادی موجود اظهار کرد: از نظر اقتصادی قدرت خرید تعاریف متفاوتی دارد. از نظر ریالی به معنی این است که یک ریال قدرت خرید چه کالایی را دارد و یک نفر با درآمد ماهانه چه سبدی از کالا را می‌تواند خرید کند و اینکه با پول یک گرم طلا در مناطق مختلف چه می‌توان خرید؟

وی ادامه داد: تعریف دیگر توان خرید پول است، اینکه پول چقدر توان خرید دارد که شامل سبد اقلام خوراکی، اجاره مسکن، حمل و نقل و... می‌شود. قدرت خرید به طور متوسط برای خانوارها به دو عامل عمده سطح درآمد و سطح قیمت‌ها بستگی دارد و اگر سطح درآمد خانوارها به اندازه قیمت‌ها رشد نکند، یعنی قدرت خرید کم شده است.

این استاد اقتصاد دانشگاه شهید باهنر کرمان بیان کرد: به طور عامیانه اگر یک نفر در تهران با ۳ میلیون تومان درآمد به کرمان بیاید، قدرت خریدش افزایش پیدا می‌کند چرا که اینجا با سبد ارزان‌تری از خرید، حمل و نقل و... مواجه است. آنچه که مهم است این است که مردم در طول زمان می‌توانند با پولشان سبد کالایی بیشتری بخرند یا نه؟

اقشار مزدبگیر جامعه درآمد دیگری غیر از دستمزد ندارند و به شدت تحت تأثیر نرخ‌های دستمزد قرار می‌گیرند. در مقابل عده دیگر علاوه بر دستمزد درآمدهای دیگر ناشی از ثروت، سهام، سپرده بانکی و... دارند که قدرت خریدشان کمتر کاهش می‌یابد

این اقتصاددان عنوان کرد: یک گروه از اقشار جامعه فقط مزدبگیر هستند و درآمد دیگری غیر از دستمزد ندارند و به شدت تحت تأثیر نرخ‌های دستمزد قرار می‌گیرند و عده دیگر علاوه بر دستمزد درآمدهای دیگر ناشی از ثروت، سهام، سپرده بانکی و... دارند که این گروه قدرت خریدشان کمتر کاهش می‌یابد.

وی افزود: گروه اول به محض افزایش قیمت‌ها به دلیل اینکه دستمزد به اندازه افزایش قیمت رشد نمی‌کند، قدرت خریدشان خیلی تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد. برای مثال  کارمندان حدود ۲۰درصد به دستمزدشان اضافه می‌شود و درآمد دیگری ندارند و اگر قیمت کالاها بیش از ۲۰درصد افزایش یابد، ۱۰درصد سفره آنها کوچک‌تر و قدرت خریدشان کمتر می‌شود اما گروه دوم از افزایش قیمت‌ها به اندازه گروه اول متضرر نمی‌شوند.

مهرابی با اشاره به اعلام نرخ ۳۰درصدی افزایش قیمت‌ها اظهار کرد: با بیان این میزان رشد قیمت‌ها انتظار است ۱۰درصد قدرت خرید مردم کاهش یابد. البته ۳۰درصد میانگین وزنی همه قیمت‌هاست که زمین، چاه کشاورزی و... را شامل می‌شود و آنچه که طبقه فقیر با آن سر و کار دارند، قیمت مواد غذایی است.

وی تصریح کرد: طبقه کم‌درآمد با دو قلم از سبد اصلی سر و کار دارند که قیمت غذا و مسکن است که این سبد قیمت‌ها بیشتر برای آنها محسوس است.

این استاد اقتصاد افزود: نظارت، مداخله و کنترل دولت در بخش مواد غذایی خیلی به چشم می‌آید زیرا مردم قیمت مسکن و... را که سالانه یک بار به آن شوک وارد می‌شود خیلی حس نمی‌کنند اما در مورد غذا که روزانه یا هفتگی باید خرید کنند، افزایش قیمت‌ها آزارشان می‌دهد.

مهرابی در ادامه با اشاره به فقر و احساس فقر و با بیان اینکه گاهی آزار احساس فقر بیش از خود فقر است، تصریح کرد: سفره‌های مردم تا حدی کوچک‌تر شده و می‌شود و این برای دهک‌های پایین درآمد بیشتر محسوس خواهد بود زیرا با سبدی سر و کار دارند که این روزها قیمت‌های آن خیلی تغییر می‌کند.

این استاد اقتصاد درباره ماه‌های آینده وضعیت اقتصادی کشور بیان کرد: خیلی خوشبین نیستم زیرا بودجه‌های عمرانی دولت تغییر چندانی از نظر اسمی نکرده است. رقم بسته شده بودجه جاری دولت از نظر اسمی انبساطی است اما با توجه به پیش‌بینی قیمت‌ها، انقباضی حقیقی خواهد بود.