سبد معیشت شهریور روی بام ۳۶ میلیون تومانی

نسرین هزاره مقدم

در سال‌های اخیر، هزینه‌های زندگی خانوارهای کارگری با توجه به تورم سنگین حاکم بر تمام کالاها و خدمات افزایش شدیدی یافته است. در این شرایط، محاسبه سبد معیشت یک خانوار متوسط کارگری (موضوع بند دوم ماده ۴۱ قانون کار) کار ساده‌ای نیست چون هزینه‌های خوراکی سر به فلک کشیده و در کنار آن، هزینه‌های آموزش، تامین مسکن حداقلی و پول درمان و بهداشت، رقم بسیار سنگینی است که سرجمع واقعی آنها با یک ضرب و تقسیم ساده به دست نمی‌آید.

با همه اینها، از آنجا که معیار عرفی در شورای عالی کار در سال‌های اخیر، محاسبه سبد غذایی برای یک خانوار متوسط و اعمال ضریب برای محاسبه سبد معیشت خانوار است، با محاسبه هزینه‌های خوراکی و آشامیدنی خانوار می‌توان به صورت بسیار «تقریبی» برآوردی از سبد معیشت خانوارهای کارگری به دست آورد.

افزایش 25درصدی قیمت نان در شهریور ماه

گرانی‌ها در حوزه مواد غذایی همچنان ادامه دارد. در شهریور ماه امسال، نان در استان‌های مختلف کشور حداقل ۲۵درصد گران شد و در روزهای ابتدایی مهر نیز با دستور دولت، شیر و لبنیات یک گرانی رسمی ۲۰درصدی را تجربه کردند. «فرامرز توفیقی» فعال کارگری با تکیه بر همین داده‌ها، سبد معیشتی خانوار کارگری برای شهریور ماه سال جاری را محاسبه کرده، آن هم براساس داده‌های انستیتو پاستور و مرکز آمار ایران که نرخ‌های رسمی اقلام خوراکی را دربرمی‌گیرد.

او با بیان اینکه این سبد تقریبی و حداقلی است، می‌گوید: سبد غذایی موجود برای یک فرد بدون در نظر گرفتن فعالیت بدنی محاسبه شده چون صحبت از سبد حداقلی است در غیر این صورت باید میانگین سنی خانوار ۳.۳ نفری، جنسیت، فعالیت بدنی و... دخیل می‌شد که سهم  ۲۳۹۵ کیلوکالری میانگین هر فرد را دستخوش تغییر می‌کرد.

توفیقی، 13 قلم کالای اساسی را در جدولی با عنوان مواد غذایی خام موردنیاز روزانه هر نفر گنجانده که البته «غذای واقعی مورد نیاز فرد در هر روز» را نشان نمی‌دهد. وی در این رابطه می‌گوید: جدول مواد غذایی بسیار خام و ایستاست و با استحصال نرخ اقلام آن نمی‌توان سبد غذایی واقعی خانوارهای کارگری را به دست آورد بنابراین این اقلام با در نظر گرفتن شرایط واقعی، تبدیل به وعده‌های غذایی شده‌اند؛ سه وعده غذا و یک میان‌وعده. تنقلات و مکمل‌ها حذف شده‌اند و تنها یک وعده غذای گرم و دو وعده غذای ساده (صبحانه و شام) در نظر گرفته شده و یک برنامه ۱۵روزه برای رژیم غذایی مرسوم و حداکثری برای همه افراد لحاظ شده است.

در نتیجه برای شهریور ۱۴۰۳ و براساس آنالیز قیمت منتشره از سوی مراجع قانونی اعلام شده هزینه هر وعده غذای خانوار محاسبه شده است. صبحانه و شام شامل غذاهایی مانند کره و مربا، پنیر و مربا، تخم‌مرغ آب‌پز، پنیر و عسل یا پنیر با خیار و گوجه است و میانگین قیمت آن برای هر نفر در هر وعده 279هزار و 102 ریال شده است.

هزینه متوسط یک وعده غذای گرم یا نهار نیز که مبتنی بر یک برنامه غذایی 15 روزه شامل غذاهای متداول ایرانی است، براساس محاسبات برای هر فرد برابر 673 هزار و 717 ریال است.

در نتیجه هزینه‌های غذایی یک خانوار متوسط ۳.۳ نفره برای یک خانواده به روزانه حدود ۴۶۶هزار تومان می‌رسد یعنی این خانواده در هر ماه حدود ۱۳ میلیون و ۹۹۰هزار تومان فقط صرف خوراکی‌ها می‌کند. در نتیجه سبد خوراکی‌های خانوار کارگری ۱۳ میلیون و ۹۹۰ هزار تومان نرخ دارد.

سهم 38درصدی خوراکی از سبد معیشت کارگران

پس از محاسبه سبد خوراکی‌ها، نوبت به محاسبه سبد معیشت خانوار می‌رسد. کارگران طبق اعلام مرکز آمار ایران در دهک چهارم و پنجم درآمدی قرار دارند که در این دهک‌ها سهم خوراکی‌ها از هزینه‌های زندگی ۳۸.۰۵درصد است. بنابراین سبد معیشت خانوارهای کارگری در شهریور ماه ۱۴۰۳ براساس این فرمول 367میلیون و 879هزار و 632 ریال می‌شود. در واقع نرخ سبد معیشت تقریبا واقعی خانوارهای متوسط کارگری در شهریور ماه سال جاری، حدود ۳۶ میلیون و ۷۸۰هزار تومان است که فاصله بسیار زیادی با حداقل دستمزد و مزایای ماهانه کارگران دارد.

توفیقی در ارتباط با این اعداد محاسبه شده می‌گوید: حداقل دستمزد ۱۴۰۳ با احتساب ۱.۳ فرزند، رقم ۱۰ میلیون و ۸۹۷هزار تومان است بنابراین این دستمزد فقط ۲۹.۶۲درصد از هزینه‌های زندگی یا همان سبد ۳۶ میلیون و ۷۸۰ هزار تومانی را پوشش می‌دهد و به عبارت ساده‌تر کارگران حداقل‌بگیر با دستمزدی که می‌گیرند قادر به تامین ۲۹.۶۲درصد از هزینه‌های ماهانه زندگی هستند.

حال سوال این است که باقی هزینه‌های زندگی که چیزی نزدیک به ۲۶ میلیون تومان است از کجا باید تامین شود و آیا بهتر نبود اولین اقدام وزیر کار جدید بعد از گرفتن پست وزارت، تشکیل جلسه برای ترمیم دستمزد براساس ضروریات قانون باشد؟