ناترازی مالی در صندوق‌ها، ارقام وحشتناکی رقم زده است
چشم‌انداز تاریک حمایت از سالمندان در سال ۱۴۳۰
یک اقتصاددان با بیان اینکه صندوق‌های بازنشستگی با اعداد بسیار وحشتناکی دچار ناترازی مالی شده‌اند، گفت: بزرگترین صندوق ما که تامین اجتماعی است به طور ماهیانه دچار کسری است و در دو سه سال گذشته مجبور شده برای تامین این کسری وام بگیرد و از ذخایرش استفاده کند.
به گزارش جماران، رسول رئیس‌جعفری در نشست بررسی «بحران رفاه و تامین اجتماعی به عنوان چالش بزرگ پیش‌روی دولت چهاردهم» گفت: تقریبا ۲۴ صندوق بازنشستگی در ایران وجود دارد که حدود ۵ صندوق ذیل وزارت رفاه اداره می‌شود و تعدادی هم صندوق اختصاصی مانند صندوق صداوسیما و صندوق بانک‌ها وجود دارند. مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی با عنوان ناپایداری صندوق‌های بازنشستگی در سال ۱۴۰۲ منتشر و مهمترین چالش‌های صندوق‌های بازنشستگی و بخش بیمه‌ای را بررسی کرد. در این گزارش حدود ۱۰ چالش عمده برشمرده شده که باید برای آنها تدبیری اندیشیده شود که لزوما مرتبط با وزارت رفاه نیست.
این پژوهشگر توسعه ضمن تاکید بر اینکه در بررسی علل بروز این چالش‌ها نمی‌توان شخص یا دولتی را مقصر دانست و سلسله سیاست‌گذاری‌هایی که در سالهای اخیر اجرا شده، ما را به اینجا رسانده، ادامه داد: یکی از مهمترین شاخص‌ها که در تحلیل حوزه بیمه‌ای باید به آن بپردازیم، بحث روند تغییرات جمعیتی است. در آخرین سرشماری، جمعیت بالای ۶۵ سال کشور از سال ۱۳۴۵ تا ۱۴۰۰ حدود ۵ برابر شده، یعنی به نسبت ۵۰ یا ۶۰ سال پیش، جمعیت بالای ۶۵ سال ما که جمعیت سالمند کشور را تشکیل می‌دهند ۵ برابر شده و در این دوره جمعیت کل کشور ۳.۲ برابر شده یعنی جمعیت ما به سمت پیرتر شدن رفته و پیش‌بینی می‌شود در سال ۱۴۳۰ جمعیت سالمند بالای ۶۵ ساله ما حدود ۱۹ میلیون نفر باشد.
در 1430، باید 80 میلیون نفر
بیمه‌پرداز داشته باشیم
رئیس‌جعفری اظهار داشت: مساله سالمندی در حوزه بیمه‌ای چالش‌هایی را به ما بار می‌کند. اگر قرار باشد این جمعیت ۱۹ میلیون ۶۵ سال به بالا، تحت پوشش صندوق‌های بیمه‌ای باشند نیازمند جمعیت حداقل ۸۰ میلیون نفر شاغل هستند یعنی در ۱۴۳۰ باید ۸۰ میلیون نفر بیمه‌پرداز داشته باشیم. اکنون این جمعیت چیزی حدود ۱۶ میلیون نفر است یعنی اگر جمعیت ۶۵ سال به بالا بخواهند با روش‌های بیمه‌ای، پوشش حقوق و دستمزد داشته باشند باید حدود ۸۰ میلیون نفر با نرخ پشتیبانی ۴ یا ۵ داشته باشید که حق بیمه پرداخت کنند تا صندوق‌های بیمه‌ای نیازمند منابع عمومی دولتی نباشند.
وی با یادآوری اینکه کشورهای بزرگ دنیا در صندوق‌های بیمه‌ای به اصلاحات پارامتریک دست زده‌اند و سن بازنشستگی را بالا برده‌اند تا بتوانند آن حق بیمه‌ای را پوشش دهند، ادامه داد: به بهانه‌ها و دلایل مختلف می‌خواستیم اشتغال را گسترش دهیم و فکر می‌کردیم اگر آدم‌ها زودتر بازنشست شوند به نفع اشتغال در کشور است. سال ۱۳۷۱ در تبصره ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی، سن بازنشستگی مردان را به ۵۰ و زنان را به ۴۵ کاهش دادیم و نتیجه آن، این شد که در سازمان تامین اجتماعی متوسط بیمه‌پردازی به ۲۳ سال و متوسط دریافت مستمری به ۲۱ سال رسیده است.
۵ سال کمتر کار می‌کنیم و
۵ سال بیشتر مستمری می‌گیریم
این پژوهشگر توسعه خاطرنشان کرد: بنابراین در شرایط فعلی به طور متوسط حدود ۵ سال کمتر از میانگین جهانی، کاری که بابت آن حق بیمه می‌پردازیم انجام می‌دهیم و حدود ۵ سال هم بیشتر حق بیمه می‌گیریم. در واقع برای ما شکاف ۱۰ سالهای در حوزه تامین اجتماعی در حق بیمه پرداختن و مستمری گرفتن وجود دارد.
وی با یادآوری اینکه نباید سال ۱۴۳۰ را دور در نظر گرفت و باید دانست اکثر شاغلین امروز با عواقب این تصمیمات جمعیتی مواجه خواهند شد، با بیان اینکه چشم‌انداز حمایت از جمعیت سالمند در 1430 تاریک است، ادامه داد: کل جمعیت تحت پوشش صندوق‌های بیمه‌ای ۷۳درصد جمعیت هستند. از این رقم که حدود ۶۱ میلیون نفر از جمعیت کشور است ۴۵ میلیون نفر تحت پوشش خدمات تامین اجتماعی هستند و بقیه تحت پوشش حدود ۲۰ صندوق دیگر قرار دارند. ۲۷درصد جمعیت هم تحت پوشش هیچگونه خدمات بیمه‌ای نیستند. شاید این درصد از جمعیت اصلا وجود ندارند چرا که آنها کسانی هستند که در هیچ آماری دیده نمی‌شوند و نه خدمات درمانی به آنها داده می‌شود و تحت پوشش هیچ حمایت عمومی قرار ندارد.
تبعیض در حمایت از بازنشستگان
رئیس‌جعفری با اشاره به وضعیت افرادی که حداقلی از پرداختی حق بیمه را دارند و از بخش زیادی از خدمات تحت پوشش صندوق‌های بیمه‌ای محروم هستند و معمولا در دریافت مستمری هم کف را دریافت می‌کنند، توضیح داد: بخشی از این افراد که شاید فرهنگ بیمه‌ای به آنها اجازه نمی‌دهد حق بیمه واقعی پرداخت کنند، در هنگام دریافت حق مستمری، از کفایت مزایا برخوردار نخواهد بود و مستمری‌ای که هنگام بازنشستگی می‌گیرند درصد اندکی از مخارج آنها را پوشش می‌دهد. شاخص نسبت میانگین مستمری صندوق‌های بازنشستگی به متوسط هزینه خانوار شهری به جایی رسیده که در سال ۱۴۰۰ در تامین اجتماعی ۴۷درصد بوده است که حتما در این دو سال بدتر شده، در حالی‌که این عدد در صندوق بازنشستگی کشوری ۹۳درصد بوده و برای متوسط مستمری‌بگیران بقیه صندوق‌ها نیز حدود ۶۶درصد است.
وقتی حقوق مستمری فردی ۴۷درصد هزینه‌هایش را پوشش می‌دهد یا مجدد وارد بازار کار می‌شود یا اینکه از بسیاری از خدمات عمومی محروم است بنابراین کفایت در خدمات صندوق‌های بیمه‌ای وجود ندارد. باید در نظر داشت صرف‌نظر از مسائل مربوط به ویژگی سالمندی، به دلیل شرایط خاص و وجود فرزندان و نوه‌ها، بازنشستگان با هزینه‌های بیشتری مواجه هستند
وی خاطرنشان کرد: وقتی فردی حقوق مستمری‌اش ۴۷درصد هزینه‌هایش را پوشش می‌دهد یا مجدد وارد بازار کار می‌شود یا اینکه از بسیاری از خدمات عمومی محروم است بنابراین کفایت در خدمات صندوق‌های بیمه‌ای وجود ندارد. باید در نظر داشت صرف‌نظر از مسائل مربوط به ویژگی سالمندی، به دلیل شرایط خاص بازنشسته‌ها و وجود فرزندان و نوه‌ها، بازنشستگان با هزینه‌های بیشتری مواجه هستند.
او با بیان اینکه صندوق‌های بازنشستگی با اعداد بسیار وحشتناک دچار ناترازی مالی شده‌اند، گفت: بزرگترین صندوق ما که تامین اجتماعی است از سال ۷۶ نرخ پشتیبانی‌اش از ۸ به ۴.۶ رسیده است. به لحاظ تعهدی، همچنان این تراز دچار مشکل نشده اما می‌دانیم دولت درصدهایی که بابت بخشودگی‌ها در بودجه تصویب شده پرداخت نمی‌کند، بنابراین صندوق تامین اجتماعی به طور ماهیانه دچار کسری است و در دو سه سال گذشته مجبور شده برای تامین این کسری وام بگیرد و از ذخایرش استفاده کند. درباره صندوق روستاییان و عشایر هم باید گفت نرخ حق بیمه و عایدی که این صندوق می‌دهد خیلی کم است اما فعلا با اعداد خوبی پیش می‌رود و البته پوشش جدی به لحاظ هزینه‌های خانوار هم ندارد.
رئیس‌جعفری با بیان اینکه سایر صندوق‌ها نرخ پشتیبانی ۱.۱ دارند و تامین اجتماعی نیروهای مسلح 0.82 است، یعنی به ازای هر یک نفر بازنشسته کمتر از یک نفر کار می‌کند، گفت: کل صندوق‌های بازنشستگی ما اکنون دچار چالش جدی منابع و مصارف هستند. در صندوق بازنشستگی کشوری و صندوق نیروهای مسلح به عنوان صندوق‌هایی که هزینه‌هایش را دولت پرداخت می‌کند نسبت مصارف به منابع در سال ۹۴ حدود ۱۸۸درصد بوده و تقریبا بیشتر از نصف هزینه‌هایش را نمی‌توانسته پوشش دهد. این رقم سال ۱۴۰۰ به ۴۲۵درصد رسیده، به این معنی که آنچه که به عنوان حق بیمه می‌گیرد نهایتا ممکن است دو ماه حقوق بازنشسته‌ها را پوشش دهد. نظام بنگاه‌داری این صندوق‌ها هم این گونه است که سود سالانه کل شرکت‌های ذیل صندوق بازنشستگی کشوری می‌تواند کمتر از یک ماه حقوق بازنشسته‌ها را پوشش دهد. در واقع اینها به اعتبارات عمومی دولتی وابسته هستند و ۱۴درصد کل مستمری‌بگیران کشور در این دو صندوق قرار دارد.
صندوق‌های بازنشستگی با اعداد بسیار وحشتناکی دچار ناترازی مالی شده‌اند. بزرگترین صندوق ما که تامین اجتماعی است به طور ماهانه دچار کسری است و در دو سه سال گذشته مجبور شده برای تامین این کسری وام بگیرد و از ذخایرش استفاده کند
وی خاطرنشان کرد: در سال ۱۳۹۲ عملا ۱۱درصد کل هزینه‌های عمومی دولت، بابت این دو صندوق پرداخت می‌شده و در شرایطی که ۱۲۸ همت هزینه‌های عمومی دولت در سال ۹۲ بوده این دو صندوق بازنشستگی روی هم ۱۰ همت به خود اختصاص می‌دادند. در سال ۱۴۰۲ این رقم به ۲۶درصد هزینه‌های عمومی دولت رسیده است. تقریبا همین مقدار هم بار بقیه دستگاه‌ها برای صندوق‌های اختصاصی است یعنی نزدیک به ۷۰۰ تا ۸۰۰ همت در سال برای این چند بازنشسته که حدود ۶ میلیون نفر هستند، هزینه می‌شود که ۲۶درصد کل هزینه‌های عمومی دولت به علاوه هزینه‌های دیگر در دستگاه‌ها صرف می‌شود. شاید ضروری‌ست دستگاهی متولی این مسأله شود که روشن کند کل این هزینه‌ها چه میزان است.
دیدگاه تان را بنویسید