محرومیت ۳۰ درصد جمعیت ایران از داشتن رژیم غذایی سالم

برآوردها نشان می‌دهد ۳۰درصد جمعیت ایران از تهیه یک رژیم غذایی سالم ناتوان‌اند. به گزارش فردای اقتصاد، یکی از معیارهای فقر می‌تواند ناتوانی از تهیه رژیم غذایی سالم باشد؛ رژیمی که با کمترین هزینه ممکن قابل دستیابی باشد و برای زندگی یک انسان معمولی حداقل‌های لازم را فراهم کند.

برآوردها نشان می‌دهد ۳۰درصد جمعیت ایران از تهیه یک رژیم غذایی سالم ناتوان‌اند؛ نسبتی که از کشورهای متوسط به بالای درآمدی دنیا و همچنین کشورهایی مثل ترکیه و مکزیک بسیار بالاتر است. با این حال، موضوع وقتی نگران‌کننده‌تر می‌شود که روند چند سال گذشته را مقایسه می‌کنیم. روند صعودی سال‌های اخیر ایران، نه در دنیا مشاهده می‌شود و نه در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا. این نسبت از ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ در ایران نزدیک به دو برابر شده است.

بنا به تخمین وب‌سایت ourworldindata و با استفاده از داده‌های بانک جهانی و روش پژوهش هرتفورث و دیگران (۲۰۲۲)، سهم جمعیتی که توانایی تهیه یک رژیم غذایی سالم را ندارند، برای هر کشور محاسبه و در نقشه جهانی ترسیم شده است. طبق تعریف این بررسی، یک رژیم غذایی در صورتی‌که بیش از ۵۲درصد از درآمد یک خانوار هزینه داشته باشد، غیرمقرون به صرفه تلقی می‌شود. هزینه یک رژیم غذایی سالم کم‌هزینه‌ترین مجموعه غذاهای موجود است که الزامات دستورالعمل‌های رژیم غذایی دولت‌ها و سازمان‌های بهداشت عمومی را برآورده می‌کند. در واقع از آنجا که طبق پژوهش‌ها در کشورهای کم‌درآمد خانوارها نهایتاً تا ۵۲درصد درآمدشان را می‌توانند به خوراکی‌ها اختصاص دهند، این معیار انتخاب شده است. نقشه نشان می‌دهد تا چه حد این شاخص که نوعی معیار فقر می‌تواند حساب شود، در آفریقا و جنوبی آسیا بالاست. برای ایران، سهم جمعیتی که احتمالاً به رژیم غذایی سالم دسترسی ندارند، 30درصد تخمین زده شده است. کمترین نسبت‌های محاسبه‌شده، حدود 1/0 درصد مربوط به بلژیک، چک، ایرلند، ایسلند و امارات متحده عربی هستند. از سوی دیگر، در کشوری مثل ماداگاسکار بیش از ۹۷درصد جمعیت توانایی تهیه رژیم غذایی سالم را ندارند.

40درصد مردم جهان از تامین غذای کافی محرومند

برای کل جهان سهم جمعیتی که هزینه‌های خوراکی بیش از ۵۲درصد درآمدشان است، بیش از 40درصد است که از جمعیت بالای فقیر هند تأثیر زیادی می‌گیرد (۷۴درصد جمعیت هند جزو این دسته حساب شده‌اند). برای منطقه‌ای که ایران در آن حضور دارد، خاورمیانه و شمال آفریقا، عدد ۳۴درصد برآورد شده است. برای مکزیک این شاخص به ۲۰درصد کاهش یافته و در ترکیه تنها ۶درصد جمعیت در تهیه یک رژیم غذایی حداقلی سالم ناتوان‌اند.

در گروه کشورهایی که طبق بانک جهانی جزو کشورهای متوسط به بالای درآمدی هستند و ایران هم تا چند سال قبل عضو این گروه حساب می‌شد، شاخص یادشده ۱۴درصد برآورد شده است اما در کشورهای متوسط به پایین درآمدی این نسبت ناگهان تا ۷۰درصد افزایش می‌یابد.

نیمی از جمعیت ایران کالری کافی دریافت نمی‌کنند

این افزایش تقریباً دو برابری نسبت جمعیتی از ایران که نمی‌توانند یک رژیم غذایی سالم را تهیه کنند، با افزایش جدی خط فقر در سال‌های گذشته همگام بوده است. از حوالی سال ۱۳۹۷ (۲۰۱۶) جمعیت زیر خط فقر (طبق محاسبات گزارش پایش فقر وزارت رفاه) افزایش معناداری را تجربه کرده است. این افزایش با رشد شاخص مورد بحث در این گزارش بسیار هماهنگ به نظر می‌رسد.

اعداد و داده‌های گزارش پایش فقر ۱۴۰۰ و نیز محاسبات نشان می‌دهد میانه و میانگین کالری دریافتی ایرانیان طی سال‌های گذشته افت شدیدی داشته طوری‌که نهایتاً در سال ۱۴۰۰ میانه کالری سرانه دریافتی کمتر از ۲۱۰۰ کالری شده که حداقل کالری مورد نیاز بدن محسوب می‌شود. بنابراین بیش از نصف جمعیت ایران کمتر از کالری لازم را دریافت می‌کنند.