کاهش ۱۳درصدی مواد خوراکی در سفره دهک اول کشور

به‌رغم کاهش نابرابری بین دهک‌های دوم تا دهم در اقتصاد، دهک اول کشور یعنی فقیرترین افراد، آسیب‌پذیرتر شده‌اند. طبق بررسی‌های بودجه خانوار در کشور، میزان مصرف خوراکی‌ها در این دهک بیشترین افت را حداقل در شش سال اخیر داشته است.

به گزارش اکوایران، مصرف کالاهای خوراکی دهک‌ اول در سال 1401 به شدت کاهش یافته است. با این وجود مشاهده می‌شود رشد مصرف دهک دوم طبق برآوردها تقریبا 18درصد بوده و تقریبا هر چه به سمت دهک‌های بالاتر حرکت کنیم، رشد مصرف کاهش می‌یابد. وجود رابطه معکوس بین دهک درآمدی و رشد مصرف احتمالا بیانگر کاهش نابرابری در اقتصاد است اما نکته مهم، استثنا بودن رشد مصرف دهک اول از این قاعده است.

برخی از کارشناسان عقیده دارند که بهبود عدالت میان دهک‌های دوم تا دهم به نحوه پرداخت یارانه‌ها مربوط است اما روبه وخامت رفتن اوضاع مصرف در دهک اول احتمالا ناشی از عدم اصابت سیاست‌های حمایتی به فقیرترین دهک جامعه است. دهک اول که با عنوان فقیرترین و آسیب‌پذیرترین دهک جامعه شناخته می‌شود، بیشترین نیاز را به حمایت دولت دارد اما احتمالا به دلیل محدودیت‌هایی، حمایت از این قشر به مانع برخورد کرده است.

محدودیت دسترسی دهک اول  در استفاده از حمایت‌های دولت

گزارش‌ها عنوان می‌کنند که حدودا چهار دهک اول در ایران زیر خط فقر زندگی می‌کنند. این افراد که تقریبا 28 میلیون نفر از جمعیت هستند، توانایی پاسخگویی مناسب به ساده‌ترین نیازهای خود که شامل غذا و مسکن است را ندارند.

براساس آمارهای منتشر شده از هزینه خانوار شهری، دیده می‌شود که رشد مصرف کالاهای خوراکی و دخانیات در دهک اول منفی بوده است. رشد مصرف این نوع از کالاها در 1399 و 1400 اخیر بهبود یافته بود اما در سال گذشته دوباره رشدی منفی 13درصدی تجربه کرده است. رشد مصرف کالاهای خوراکی و دخانیات با استفاده از تعدیل هزینه‌های خوراکی و دخانی خانوار نسبت به تورم این گروه کالایی به دست آورده شده است. برای مثال در دهک اول هزینه خوراکی‌ها حدودا 52.9درصد بیشتر شده اما تورم سالانه این دهک حدودا 76.4درصد به ثبت رسیده است.

در ادامه بررسی‌ها نشان می‌دهد که رشد مصرف دهک دوم بسیار قابل توجه بوده و تقریبا نزدیک به 18درصد تخمین زده شده است. این شاخص در دهک سوم نیز نسبت به سال 1400 بهبود یافته و رشد مصرف خوراکی در دهک سوم مثبت شده و در دهک چهارم، از شدت منفی بودن آن کاسته شده است.

کارشناسان بهبود مصرف در دهک‌های دوم و سوم را به افزایش پرداخت یارانه‌ها ارتباط می‌دهند اما درباره دهک اول که شکننده‌ترین دهک جامعه هستند، کاهش مصرف جدی‌ای رقم خورده است. برخی عنوان می‌کنند شاید این کاهش مصرف به دلیل عدم برخورد سیاست‌های حمایتی به این گروه یا دسترسی محدود این افراد به استفاده از سیاست‌های حمایتی باشد.

همچنین گزارش‌ها حکایت از کاهش یافتن شدید مصرف در دهک‌های پنجم تا دهم دارند. طبق آمارها در دهک دهم رشد هزینه‌های خوراکی حدودا 44درصد بوده و در کنار آن تورم خوراکی‌ها برابر با 70درصد ثبت شده است؛ اتفاقی که در نهایت منجر به آن شده تا مصرف خوراکی‌ها در پردرآمدترین دهک کشور حدودا 15درصد کمتر شود یعنی در این دهک مصرف خوراکی در کشور افتی 15درصدی داشته که بیشترین افت در میان دهک‌ها در این سال محسوب می‌شود. برخی این اتفاق را در نتیجه رشد هزینه‌های خوراکی در طبق مرفه‌تر می‌دانند که موجب شده تا پردرآمدترها کمتر هزینه خود را خرج سبد خوراکی کنند.