افزایش ۴۰درصدی نرخ نان، یعنی چهار درصد افزایش در نرخ سبد معیشت؛
گرانی به قوت غالب مردم هم سرک کشید
نسرین هزاره مقدم
«نان» قوت غالب مردمان فرودست است. در تاریخ معاصر هر زمان عرصه بر مردم تنگ شده یا بحرانی اقتصادی یا سیاسی بروز کرده، نشانه‌های آن را در نانوایی‌ها سراغ گرفته‌اند. نان، آن‌چنان با زندگی روزمره مردم ایران در طول تاریخ گره خورده که غم ناداری را به اصطلاح «غم نان» می‌گویند و حتی برخی معتقدند در جنبش مشروطه، یکی از عوامل پیشران اصلی، «بلوای نان» در تهران بوده است.
نان البته همیشه مهم بوده اما بعد از شوک‌درمانی‌های ارزی که از سال ۹۷ به عنوان یک راهبرد اساسی و کلان در اقتصاد در پیش گرفته شده، اهمیت نان در سفره‌های طبقات فرودست و گرو‌های کم‌درآمد بیشتر هم شده است. وقتی یک کیلو برنج داخلی به ۵۰هزار تومان رسیده و هر کیلو برنج وارداتی نیز به دنبال گرانی سرسام‌آور نرخ ارز و سقوط غم‌انگیز ارزش پول ملی به مرز ۳۰هزار تومان رسیده، بدیهی است که مردم کم‌توان به سمت غذاهای نانی و افزایش مصرف نان در سبد خوراکی‌ها روی بیاورند.
یک زن سرپرست خانوار که از کرج تماس می‌گیرد و در یک خیاط‌خانه کار می‌کند، از افزایش قیمت نان در نانوایی‌های کرج و دونرخه شدن عرضه آن در برخی نانوایی‌های این شهر خبر می‌دهد و می‌گوید: دیگر برای خرید نان هم باید اضطراب داشته باشیم. لااقل کاری نمی‌کنند که یارانه و سوبسید به میزان کافی به نانواها بدهند و یک نظارت درست و حسابی داشته باشند تا بتوانیم نان خالی را با قیمت مناسب خریداری کنیم.
طبق گفته وی، برخی نانواییان استان البرز با نصب بنرهایی در ورودی نانوایی اعلام کرده‌اند که نان دونرخه عرضه می‌شود و قیمت جدید آن به نانوایان اعلام شده است.
البته علاوه بر البرز، در برخی استان‌های دیگر نیز روند افزایش نرخ بطئی و خزنده نان آغاز شده است. برای نمونه در استان کرمان در همین یک ماه اخیر، نرخ نان تا مرز ۴۰درصد افزایش یافته است.
ادعاهای متفاوت و بعضا متضاد
رئیس اتاق اصناف کرمان با اشاره به اینکه نرخ نان با توجه به هزینه‌های نانوایان تعیین شده، اظهار کرد: نانوایان کرمانی مدت‌هاست که درخواست افزایش قیمت نان را دارند و حالا این افزایش نرخ بعد از سه سال رخ داده است.
یوسف جعفری با اشاره به افزایش ۴۰درصدی قیمت نان گفت: البته در ابتدا توافق شده بود که قیمت نان ۵۰درصد افزایش یابد اما بعد از بررسی‌های صورت گرفته این میزان به ۴۰درصد تغییر کرد.
جعفری، افزایش ۳۹درصدی دستمزد کارگران را سبب ۴۰درصد گرانی نان در کرمان دانست و گفت «میزان دستمزد کارگری یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار در قیمت نان است. امسال شاهد افزایش ۳۹درصدی دستمزدها بودیم و قطعا این مساله در افزایش هزینه‌های نانوایی‌ها موثر است». این در حالی‌ست که در بسیاری از استان‌ها اساساً سال‌هاست که دستمزد کارگران خباز ریالی افزایش نیافته است چون دستمزد کارگران خباز ربطی به افزایش دستمزد مصوب شورای عالی کار ندارد و براساس توافق جمعی میان اتحادیه‌های کارگران، کارفرمایان و ادارات بازرگانی تعیین می‌شود، لذا انداختن گناه افزایش نرخ نان بر گردن دستمزد کارگران، کاملاً بی‌انصافی و دور از واقعیت است.
در عین حال، برخی کارفرمایان خباز، دلیل گرانی نان را چندنرخه بودن آرد می‌دانند. ششم مهر ماه «محمدجواد کرمی» درباره دلایل گرانی نان در برخی از واحدهای صنفی، گفت: هزینه‌های تولید در سال‌های اخیر افزایش نرخ داشتند از این رو طبیعی است که شاهد افزایش نرخ نان باشیم.
توفیقی: وقتی هیولای نقدینگی را آزاد می‌کنیم و از سوی دیگر، ارز دولتی را به بهانه مفسده‌زا بودن حذف می‌کنیم، همه مولفه‌های سبد معیشت کارگران دچار تکانه‌های وحشتناک می‌شود
وی با بیان اینکه ابتدای هر سال دولت درآمد کارگر، بیمه و مالیات را مشخص می‌کند، افزود: هر ساله ما شاهد افزایش ۱۰درصدی هزینه‌ها هستیم اما تمامی دولت‌ها در ایران تلاش دارند که با ثابت نگه داشتن نرخ آرد قیمت نان را ثابت نگه دارند. این در حالی است که ۷۵درصد از دلایل گرانی نان به هزینه‌های تولید برمی‌گردد.
این فعال صنفی با اشاره به نرخ فروش آرد افزود: دولت گندم را ۷هزار و ۵۰۰ تومان از کشاورزان خریداری می‌کند اما کیلویی ۶۶۵ تومان به نانوایی‌ها یارانه‌بگیر نوع یک، ۲ هزار و ۷۰۰ تومان به بخش صنف و صنعت و کیلویی ۹۰۰ تومان به آزادپزها عرضه می‌کند. تجربه ثابت کرده همین عدم نرخ ثابت باعث بی‌نظمی در بازار آرد و نان شده است. یازدهم مهرماه، رئیس بنیاد ملی گندم‌کاران نیز اعلام کرد: با توجه به پرداخت یارانه مابه‌التفاوت قیمت ۷ هزار و ۵۰۰ تومانی گندم و قیمت آرد، گرانی نان هیچ ارتباطی به نرخ گندم ندارد. به گفته وی، در بودجه ۱۴۰۰، قیمت هر کیلو گندم با نرخ ۶۲۵ تومان تحویل نانوایان داده می‌شود از این رو گرانی نان ناشی از افزایش قیمت آرد نیست و مربوط به گرانی خمیرمایه، هزینه‌های کارگری، آب، برق و گاز است.
وقتی این اظهارات را کنار هم می‌گذاریم، متوجه می‌شویم که گرانی نان، هیچ مبنا و دلیل روشنی ندارد. یکی می‌گوید بالا رفتن دستمزد کارگر دلیل گرانی نان است، دیگری مدعی است گرانی آرد مقصر اصلی است و سومی می‌گوید گرانی نان ربطی به گرانی آرد ندارد و نانوایان عموماً مابه‌التفاوت می‌گیرند اما دلیل اصلی هر چه باشد، آنچه اهمیت دارد، تاثیر بسیار سنگین این گرانی در تغذیه و سبد معیشت کارگران به خصوص حداقل‌بگیران شاغل و بازنشسته است که به علت گرانی برنج و خارج شدن آن از استطاعت طبقات مزدبگیر، نان را جایگزین کرده‌اند و حالا از این گرانی نان به شدت ضربه می‌خورند.
کارگران را از نان خالی محروم نکنید
«نادر مرادی» فعال کارگری و عضو هیات مدیره کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان تهران در این رابطه می‌گوید: نان قوت غالب امروز کارگران ایران است. مردم به زور نان خودشان را سیر می‌کنند. قرار باشد نان ۳۰ یا ۴۰درصد گران شود، می‌دانید چه بلایی بر سر هزینه‌های زندگی کارگران و سفره‌هایشان می‌آید؟
او ادامه می‌دهد: باقی اقلام اساسی را آن‌چنان گران کردند که همگی از سفره‌های مردم حذف شدند. کارگران گوشت نمی‌خورند، برنج نمی‌خورند و حالا نوبت به نان رسیده است. گرانی نان زنگ خطر است، یک زنگ خطر جدی. آیا نان خالی هم باید تبدیل به آرزو شود و مردم آن را جیره‌بندی کنند؟ باید خطاب به تمام مسئولان امر بگوییم به نان خالی سفره‌های مردم رحم کنید و آن را گران نکنید.
مرادی: باقی اقلام اساسی را آن‌چنان گران کردند که همگی از سفره‌های مردم حذف شدند. کارگران گوشت نمی‌خورند، برنج نمی‌خورند و حالا نوبت به نان رسیده است. گرانی نان زنگ خطر است، یک زنگ خطر جدی
«فرامرز توفیقی» رئیس کمیته دستمزد کانون عالی شوراهای اسلامی کار هم که محاسبات ماهانه سبد معیشت خانوار را انجام می‌دهد، در ارتباط با تاثیر گرانی نان بر سفره‌های کارگران می‌گوید: از ابتدای سال پیش‌بینی کردیم و بارها اخطار دادیم که سیاست‌های کلان اقتصادی و حذف ارز دولتی، موجب خواهد شد که برنج کیلویی ۵۰هزار تومان و تخم‌مرغ شانه‌ای ۷۰هزار تومان شود. امروز می‌بینیم که همان سیاست‌ها را با سرعت پیش بردند و آن پیش‌بینی‌ها درست از آب درآمد. متاسفانه گرانی محدود به نان نیست. همه اقلام خوراکی به سرعت در حال گران شدن هستند و قیمت‌های واقعی بازار که در دسترس مردم است، بسیار بالاتر از ارقام رسمی است. دولت بر طبل مهار تورم می‌کوبد اما عملاً هر روز شاهد گرانی اقلام خوراکی هستیم.
یک نمونه دیگر از این گرانی‌ها، گرانی قیمت تخم‌مرغ است که بنابر اعلام قبلی رسما از چهارشنبه (چهاردهم مهر) افزایش یافته است. رئیس اتحادیه مرغ تخم‌گذار تهران با اعلام این خبر گفت: قیمت هر شانه تخم‌مرغ در میادین اصلی به ۴۳هزار تومان رسیده است. این در حالی که تا پیش از این قیمت هر شانه تخم‌مرغ در این مراکز توزیع ۳۶هزار تومان بود.
بنابراین «نان» در این میانه تنها نیست و همه اقلام اساسی در حال گران شدن بیش از پیش هستند. همین تخم‌مرغ فقط در ماه شهریور، براساس آمارهای رسمی مرکز آمار، 10درصد گران شده است اما گرانی نان شاید از یک نظر قابل قیاس با سایر گرانی‌ها نباشد، از آن نظر که اگر نان هم خارج از دایره استطاعت مردم افزایش نرخ داشته باشد، دیگر فرودستان واقعاً چیزی برای خوردن ندارند.
توفیقی می‌گوید: وقتی هیولای نقدینگی را آزاد می‌کنیم و از سوی دیگر، ارز دولتی را به بهانه مفسده‌زا بودن حذف می‌کنیم، همه مولفه‌های سبد معیشت کارگران دچار تکانه‌های وحشتناک می‌شود، ضمن اینکه در مقوله نان، خشکسالی‌های گسترده اخیر هم بی‌تاثیر نبوده است. دولت باید برای جبران این خشکسالی‌ها اقدامات کافی انجام می‌داد که متاسفانه غفلت کرده است.
سهم 9.17درصدی نان در سبد زندگی کارگران
به گفته توفیقی، سهم نان در سبد معیشت کارگری، ۹.۱۷درصد است، حالا حساب کنید ۳۰ یا ۴۰درصد افزایش نرخ نان، چه تاثیر انبوه و مخربی بر سبد معیشت خواهد داشت! سهم نان در سبد معیشت دهک‌های پایین، سهم بالایی است. با گرانی برنج، این نسبت باز هم بالاتر رفته است. وقتی سهم نان در سبد، نزدیک 10درصد است، افزایش ۴۰درصدی نرخ آن، به تنهایی حداقل ۴درصد سبد معیشت کارگران را گران خواهد کرد. به گفته همان زن سرپرست خانوار که با اشتغال روزمزدی در یک خیاط‌خانه کرج، برای سه فرزندش قوت لایموت فراهم می‌کند «دور نیست زمانی که به نانوایی‌ها مراجعه کنیم و شوکه شویم چون می‌بینیم پول چند قرص نان از حقوق یک روزمان بیشتر شده است!»
دیدگاه تان را بنویسید