کرونا و بی‌عدالتی نایی برای پرستاران باقی نگذاشته است

پیام عابدی

  رئیس سازمان برنامه و بودجه با اعلام اختصاص ۵۵۰۰ میلیارد تومان برای پرداخت مطالبات کادر درمان اعلام کرد که با توجه به اینکه سال گذشته هم ۶ هزار میلیارد تومان برای تامین بودجه معوقات‌کارانه کادر درمان اختصاص یافت، در مجموع ۱۱هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان برای پرداخت مطالبات کادر درمان در سال‌های ۹۸ و ۹۹ اختصاص یافت. ارقامی که از این بابت اختصاص یافته، تا چه اندازه برای کادر پرستاری ملموس است؟

سازمان برنامه و بودجه، وزارت بهداشت و سازمان نظام پرستاری به گونه‌ای وانمود می‌کنند که انگار کل ۱۱هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان در اختیار پرستاران قرار گرفته یا می‌گیرد اما بسیاری از پرستاران با تعجب می‌پرسند که کدام‌یک از این هزاران میلیارد تومان به درستی و براساس عدالت توزیع شده است؟ شاید عده‌ای گمان کنند که وضع مالی پرستاران با این پول خیلی خوب می‌شود. به گونه‌ای از ۱۱هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان پول صحبت می‌کنند که مخاطبان گمان می‌کنند دیگر کادر درمان آرزویی ندارد و همه چیز بی‌نقص است. پایان سال گذشته که ۶ هزار میلیارد تومان از این ۱۱هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان به نام «پرداخت کارانه کادر درمان» اختصاص یافت، ارقامی را که در فیش‌های پرستاران به نام کارانه قرار گرفت، منتشر کردیم. ارقامی مانند ۵۰، ۱۰۰ و ۱۵۰هزار تومان به هر پرستار اختصاص یافت. سهم پرستاران از این ۶ هزار میلیارد تومان همین بود. همان زمان اعلام کردم که‌ ای‌کاش نوبخت این پول را پس می‌گرفت تا ارقامی این‌چنینی را با نام کارانه معوق پرستاری شاهد نباشیم.

  با توجه به اینکه بار کار روزانه کادر پرستاری در سایه ابتلای روزانه ۱۰۰ تا ۲۰۰ نفر از ساکنان هر استان به کرونا، به شدت افزایش پیدا کرده، عملکرد دولت به صورت عام و وزارت بهداشت به صورت خاص را در مدیریت شرایط چگونه ارزیابی می‌کنید؟

کرونا در حال حاضر نه درمان دارویی قطعی دارد و نه هیچ واکسنی. این وسط هم تنها بحث پیشگیری مطرح است، تازه اگر پروتکل‌ها براساس «الزام» و «سخت‌گیری» رعایت شوند که فعلا این پروتکل‌ها به درستی اجرا نمی‌شوند. اگر دولت با به‌کارگیری نوعی سخت‌گیری منسجم و پرداخت کمک هزینه، بسته‌های معیشتی و حقوق بیکاری مردم را به در خانه ماندن ملزم می‌کرد، آن وقت می‌توانستیم به کاهش مرگ و میرها و بهبود شرایط کادر درمان که شبانه‌روزی در بیمارستان‌ها مستقر هستند، امیدوار باشیم اما این شرایط حاکم نیست و محدودیت‌های چند هفته‌ای هم چندان مورد استقبال قرار نگرفته‌اند و سفرها با وجود برخی محدودیت‌های تردد، همچنان به راه هستند.

کادر پرستاری نه مرخصی می‌رود و نه استراحت دارد. به‌هم پیوستگی موج اول، دوم و سوم کرونا موجب شده که پرستاران نتوانند جسم خود را بازیابی کنند. این خستگی زمانی که بر تهاجم کرونا می‌نشیند، سریعتر پرستار را از پا درمی‌آورد

وزیر بهداشت هم از بابت اینکه دولت کنترل خاصی را برقرار نکرده، اظهارتاسف می‌کند و به ناکارآمدی عملکرد وزارتخانه تحت امرش اشاره می‌کند اما این سیاستی نیست که کادر درمان را امیدوار نگه دارد. بار مراجعه بیماران به بیمارستان‌ها بسیار سنگین شده و وخامت حال بیماران تشدید شده است. بار رسیدگی به بیماران هم بر دوش پرستاران است چرا که پزشکان تنها بیماران را ویزیت می‌کنند و علائمشان را پایش می‌کنند. آنها با سایر موارد مراقبتی بیمار کاری ندارند. این پرستار است که باید شبانه‌روز بالای سر مریض باشد و سرفه‌های او را تحمل کند. در این شرایط پرستاران بیشترین نیاز به مراقبت و استراحت را دارند اما وجود ۶ هزار پرستار در مرخصی استعلاجی و انصراف از کار هزاران پرستار دیگر، شیفت‌های شبانه‌روزی و بی‌وقفه آنها را سنگین ساخته است. در حال حاضر بیش از ۶۰ پرستار به دلیل ابتلا به کرونا جان خود را از دست داده‌اند. هر چند برخی کشورها مانند برزیل و مکزیک بیش از ۲۰۰ پرستار خود را از آغاز پاندمی از دست داده‌اند اما ایران هم آمار کمی در این زمینه ندارد. از طرفی تعداد پرستاران مبتلا به کرونا هم بیش از ۲۵درصد شده است.

  معاون پرستاری وزارت بهداشت گفته که سال گذشته ۷ هزار و ۷۸۶ نیروی پرستاری جذب شدند که البته به گفته وی این رقم کافی نیست چرا که حدود ۴۰هزار تخت بیمارستانی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم اضافه شده است. مسئولان این وزارتخانه اعلام کرده‌اند که از آبان سال گذشته تا شهریور ماه ۱۰هزار پرستار جذب کرده‌اند و ۷ هزار پرستار جدید هم استخدام می‌کنند گرچه براساس ارزیابی این وزارتخانه، کشور با اجرای پروژه‌های جدید، به ۴۴هزار نیروی درمانی جدید نیاز دارد. به نظر می‌رسد که کشور در این حوزه با ایده‌آل‌ها فاصله دارد. کمبود کادر پرستاری تا چه اندازه به نظام درمان و سلامت پرستاران آسیب زده است؟

یکی از مهم‌ترین مباحثی که بارها مطرح کرده‌ایم و نسبت به آن هشدار داده‌ایم، کمبود پرستار است. متاسفانه در سال‌های گذشته برای جذب نیروی پرستاری همکاری صورت نگرفت و برای چند سال متمادی استخدام به صفر رسید، در حالی که سالانه ۳ هزار پرستار بازنشسته می‌شوند. در حال حاضر هزاران پرستار در مرخصی استعلاجی هستند و هزاران پرستار دیگر هم کار خود را ترک کرده‌اند. یک‌سری از پرستاران هم با وجود اینکه درمان شده‌اند، به دلیل باقی ماندن آثار حمله کرونا به ریه و اندام‌های دیگرشان، توان کار کردن ندارند. اینها به کنار، هزاران پرستار مهاجرت کرده‌اند. در حال حاضر پرستاران حاضر فرصت استراحت ندارند. بدن آنها آماج حملات استرس شده است. کار آنها موجب ایجاد تنش‌های عاطفی در زندگی‌شان شده و این وضعیتی نیست که بدن بتواند در مقابلش مقاومت کند. در این میان عده‌ای با اعدادی که برای پرداخت مطالبات کادر درمان اعلام می‌شود اما خروجی چشم‌گیری ندارد، بازی می‌کنند.

۱۱هزار میلیارد تومان برای پرداخت مطالبات، عدد کمی نیست اما تجربه به ما نشان داده است که ۷۰درصد از بودجه‌ای که برای این کار در نظر می‌گیرند به پزشکان عضو هیات علمی می‌رسد، ۱۰درصد از آن به بیمارستان‌ها و ۲۰درصد هم به غیر پزشکان که سهم پرستاران از گروه سوم کمتر از ۱۰درصد است. زمانی که کمتر از ۱۰درصد به کادر پرستاری اختصاص می‌یابد، چرا رئیس کل سازمان نظام پرستاری مرتب می‌گویند جلسه داشتیم تا معوقات کارانه پرستاران صفر شود؟ مگر از بخش‌های قبلی، چیز زیادی نصیب پرستاران شد؟

  به تغییر رویکرد در این زمینه امیدوار هستید؟

وزیر بهداشت دو موضوع را به عنوان دلایل ایجاد این بحران پیش کشیده‌اند: عدم رعایت پروتکل‌ها توسط مردم و عدم تخصیص منابع کافی به وزارت بهداشت برای مقابله با کرونا اما آقای نمکی نگفته‌اند که وزارت بهداشت هم در توزیع منابع ضعف دارد. در حال حاضر وزارت بهداشت با معضل بزرگ تعداد ناکافی پرستار مواجه است. این معضل دو عارضه عمده دارد؛ مرگ تعداد بیشتری از بیماران مبتلا به کرونا و مرگ پرستاران. باید توجه داشت و به جامعه این موضوع را قبولاند که تعداد مرگ و میرهای این روزها، تا حد زیادی به دلیل ناکافی بودن تعداد پرستاران است. اگر مردم پروتکل‌ها را حداقل برای جان خودشان رعایت نکنند و مبتلا شوند و کارشان به بیمارستان کشیده شود، اولین چیزی که آزارشان می‌دهد، تعداد ناکافی کادر پرستاری است. در حالی که به صورت استاندارد به ازای هر هزار نفر باید ۳ پرستار وجود داشته باشد، در ایران تا پیش از گسترش کرونا، ۱.۵ پرستار وجود داشت که به دلایلی که شرح دادم این رقم به ۱.۲ و ۱.۳ رسیده است. حال در نظر بگیرید که خروج پرستاران از چرخه خدمات درمان، ۵ یا ۶ درصد بیشتر از گذشته شده اما فشار کار پرستاران چند برابر شده است. بنابراین هرچه تعداد پرستار بیشتر شود، مرگ بر اثر کرونا کاهش می‌یابد.

کادر پرستاری نه مرخصی می‌رود و نه استراحت دارد. به‌هم پیوستگی موج اول، دوم و سوم کرونا موجب شده که پرستاران نتوانند جسم خود را بازیابی کنند تا خستگی آنها را از پا درنیاورد. این خستگی زمانی که بر تهاجم کرونا می‌نشیند، سریعتر پرستار را از پا درمی‌آورد. از آن‌طرف هم وقتی می‌خواهند کارانه پرداخت کنند کمتر از ۱۰درصد از آن به کادر پرستاری می‌رسد. تازه اگر به هر پرستار که به طور متوسط ۱۰ ماه معوقه دارد، ۱۰میلیون تومان پرداخت شود، باید خوشحال باشیم. در حالی که ۸۰درصد بار کرونا روی دوش پرستار است، ۷۰درصد از منابع پرداخت معوقات سهم پزشکان می‌شود.

  در ماه‌های گذشته شاهد برگزاری چند دور اعتراض صنفی از سوی پرستاران بودیم. این اعتراضات چه بازخوردی داشت؟

با وجود برگزاری این اعترضات، وزیر بهداشت گفتند که پرسنل ما مظلوم هستند و اعتراض نمی‌کنند. می‌خواهم بگویم که آقای وزیر! قاطبه پرستاران به عملکرد وزارت بهداشت، در مدیریت نامناسب و به خصوص مدیریت منابع اعتراض دارند و نسبت به برخوردهایی هم که با اعتراضات آنها شده، اعتراض دارند مانند برخوردهایی که با اعتراضات پرستاران در مشهد و اصفهان صورت گرفت. اتفاقا جامعه پرستاری نسبت به برخوردهای دانشگاه‌های علوم پزشکی با اعتراضات، معترض است. جامعه پرستاری اگر اعتراض نمی‌کند به این دلیل است که نای اعتراض کردن را ندارد، به ویژه در استان‌هایی که از جانب دانشگاه با آنها بیشتر برخورد می‌شود. دیدیم زمانی که پرستاران قصد برگزاری یک اعتراض صنفی را داشتند، چه برخوردهایی با آنها شد. در کمال تاسف دانشگاه‌های علوم پزشکی، قرارداد افراد معترض را پس از پایان قرارداد، ملغی می‌کنند و فضایی را برای انتقاد باقی نمی‌گذارند.