اصرار دولت، انکار بازار کار

به‌رغم اینکه وعده ایجاد یک میلیون شغل طی سال‌های گذشته صرفا روی کاغذ بوده و محقق نشده، رئیس سازمان برنامه و بودجه در نشست خبری خود از پیش‌بینی و هدف‌گذاری برای ایجاد یک میلیون شغل در سال ۹۹ خبر داد. به گفته نوبخت، «ایجاد یک میلیون فرصت شغلی و ایجاد رشد دو درصدی اقتصاد و خروج از رکود دو هدف راهبردی دولت است».

به گزارش «توسعه ایرانی»، دولت مدعی است که تولید و اشتغال از ویژگی‌های لایحه بودجه ۱۳۹۹ است و در این لایحه استمرار برنامه‌های گذشته و تدوین برنامه‌های جدید مورد توجه قرار گرفته و پیش‌بینی شده ۹۵۵هزار فرصت شغلی در سال ۱۳۹۹ محقق شود.

بیکاری و آسیب‌های اقتصادی ـ اجتماعی ناشی از آن یکی از مهمترین چالش‌های دولت‌هاست. بر این اساس دولت مدعی است که همواره در سال‌های گذشته در فرآیند رسیدگی به بودجه سالیانه ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹ در قالب تبصره ۱۸ به امر اشتغال و تامین منابع و تجهیز آن توجه لازم را داشته است.

مطابق این ادعا، یکی از ویژگی‌های لایحه بودجه ۱۳۹۹ نیز برنامه تولید و اشتغال است. همچنین در اهداف راهبردی پیش‌بینی شده در این لایحه کاهش بیکاری با ایجاد یک میلیون فرصت شغلی جدید و افزایش تولید با ایجاد رشد دو درصدی و خروج از رکود در نظر گرفته شده است.

بررسی جزئیات برنامه تولید اشتغال نشان می‌دهد که برنامه‌هایی برای این منظور در لایحه پیشنهادی دولت به مجلس وجود دارد. در این برنامه اعلام شده که هشت برنامه‌ای که در سال ۱۳۹۸ توسط دستگاه‌ها اجرا می‌شود، استمرار یابد و و علاوه بر آن برنامه‌های جدید نیز در حوزه‌هایی که برنامه ندارند همچون آب، حمل و نقل، بهداشت و درمان تدوین شود.

براساس برنامه‌های ایجاد اشتغال در سال جاری که در سال‌های آینده نیز اجرا می‌شود، بافت فرسوده شهری، کشاورزی، میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، شرکت‌های دانش‌بنیان، صنعت و معدن، فرهنگ و هنر، حمل و نقل ریلی برون‌شهری و سیاست‌های فعال بازار کار هشت بندی است که مورد توجه قرار گرفته است.

بنا بر برنامه‌های اعلام شده برای امسال پیش‌بینی شده بود که برای ۹۹۲هزار نفر شغل ایجاد شود که سهم سیاست‌های فعال بازار کار ۳۲۸هزار نفر، بافت‌های فرسوده شهری ۱۲۰هزار نفر، کشاورزی ۶۰هزار نفر، میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ۱۲۲هزار نفر، شرکت‌های دانش‌بنیان ۶۴هزار نفر، صنعت و معدن ۲۷۰هزار نفر، فرهنگ و هنر ۱۳هزار نفر و حمل و نقل ریلی برون‌شهری پنج هزار نفر شغل ایجاد شود.

میزان اعتباری که برای ایجاد اشتغال در سال ۱۳۹۸ اعلام شده بود از سه محل منابع داخلی بانکی، صندوق توسعه ملی و بودجه عمومی در مجموع ۵۳۵هزار و ۴۸۷ میلیارد ریال است.

بررسی توزیع استانی برنامه‌های در دست اجرا نشان می‌دهد که بیشترین اشتغال‌ها به ترتیب در استان‌های تهران، اصفهان، آذربایجان شرقی، خراسان رضوی و کرمان است.

در جدول برنامه‌های تولید و اشتغال برای سال ۱۳۹۹ نیز پیش‌بینی شده است که در هشت بند برنامه‌های ایجاد اشتغال در دست اجرا، ۶۰هزار نفر در بخش کشاورزی، ۴۵هزار نفر در صنعت و معدن، ۳۲هزار نفر در بافت فرسوده شهری، ۳۱هزار نفر در بخش سیاست‌های فعال بازار کار و یک هزار و ۴۳۰ نفر در حمل و نقل ریلی برون‌شهری فعالیت کنند.

طبق ادعای دولت، در اهداف راهبردی پیش‌بینی شده در لایحه بودجه سال 1399، کاهش بیکاری با ایجاد یک میلیون فرصت شغلی جدید و افزایش تولید با ایجاد رشد دو درصدی و خروج از رکود در نظر گرفته شده است

همچنین بند برنامه‌های جدید نیز در لایحه بودجه سال آینده برای ایجاد ۸۵هزار شغل پیش‌بینی شده است. سرانه تسهیلات به ازای هر فرصت شغلی جدید در این بند به طور متوسط برای هر نفر ۵۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است.

در مجموع در لایحه بودجه ۱۳۹۹ حدود ۲۵۴هزار و ۸۵۴ میلیارد ریال اعتبار در نظر گرفته شده است. پیشنهاد شده از محل منابع داخلی بانکی ۱۱۷هزار و ۵۶۹ میلیارد ریال، صندوق توسعه ملی ۸۷هزار و ۲۸۵ میلیارد ریال و بودجه عمومی ۵۰ هزار میلیارد ریال اختصاص یابد.

در لایحه بودجه سال آینده پیش‌بینی شده که با توجه به پیشرفت عملکرد برنامه‌های در دست اجرا، به طور متوسط ۳۰درصد این برنامه‌ها تا پایان سال آینده عملیاتی شوند. بنابراین با احتساب عملیاتی شدن برنامه‌های در دست اجرا و ایجاد فرصت‌های شغلی ناشی از اجرای برنامه‌های سال ۱۳۹۹ در مجموع ۹۵۵هزار فرصت شغلی سال آینده محقق خواهد شد.

کارنامه ضعیف دولت درباره اشتغالزایی میلیونی

با این حال دولت در حالی برای سومین سال پیاپی ایجاد یک میلیون شغل را هدف‌گذاری کرده که به روایت آمار رسمی، عملکرد اشتغالزایی دولت طی سال‌های اخیر با هدف‌گذاری انجام شده فاصله دارد.

وعده ایجاد یک میلیون شغل برای اولین بار در سال ۹۶ از سوی رئیس سازمان برنامه ارائه شد. در نشست خبری بهمن ماه همان سال رئیس سازمان برنامه و بودجه از هدف‌گذاری برای ایجاد یک میلیون و ۳۳ هزار شغل در سال ۹۷ خبر داد. این هدف‌گذاری در حالی انجام شد که در سال ۹۶ برای ۷۹۰هزار و ۵۶۱ نفر شغل ایجاد شده بود. هر چند بررسی نتایج آمار نیروی کار نشان می‌دهد که عملکرد دولت در حوزه اشتغالزایی به نسبت جمعیت انباشت بیکار قابل دفاع بود اما هدف‌گذاری ایجاد یک میلیون شغل برای سال ۹۷ غیرواقعی به نظر می‌رسید.

دولت ایجاد بیش از یک میلیون شغل در سال ۹۷ را در قالب دوازده بخش ازجمله مسکن، کشاورزی، صنعت، حمل و نقل، اشتغالزایی خرد، سیاست‌های فعال بازار کار، صنایع دستی و غیره هدفگذاری کرده بود اما در پایان سال ۹۷ آمار اشتغال ایجاد شده، فاصله زیادی با یک میلیون شغل داشت. براساس گزارش رسمی مرکز آمار ایران در طول سال ۹۷ حدود ۴۶۴هزار شغل در کشور ایجاد شد که ۵۶۹هزار فرصت شغلی کمتر از هدف‌گذاری دولت بود.

در پایان سال ۹۷ آمار اشتغال ایجاد شده، فاصله زیادی با یک میلیون شغل داشت. براساس گزارش رسمی مرکز آمار ایران در طول سال ۹۷ حدود ۴۶۴هزار شغل در کشور ایجاد شد که ۵۶۹هزار فرصت شغلی کمتر از هدف‌گذاری دولت بود

در عین حال دولت در سال ۹۷ و هنگام تدوین لایحه بودجه ۹۸ نیز ایجاد یک میلیون فرصت شغلی در سال ۹۸ را هدف‌گذاری کرد که با توجه به کاهش نرخ رشد اقتصادی و نرخ رشد سرمایه‌گذاری در سال گذشته و وابستگی سیاست‌های بازار کار به متغیرهای کلان اقتصادی بعید به نظر می‌رسید این میزان اشتغالزایی امسال محقق شود.

با این حال، به گفته کارشناسان، سیاست‌های بازار کار بلافاصله پس از دوران رکود یا رونق اقتصادی منتج به اشتغال نمی‌شود، بلکه با یک تاخیر فاز آثار متغیرهای کلان اقتصادی بر بازار کار نیز مشهود خواهد بود. بنابراین با علم به اینکه در سال جاری رشد اقتصادی ایران منفی شد، ایجاد یک میلیون شغل برای سال آینده یک هدف‌گذاری منطبق بر واقعیت نیست و عملکرد سال‌های گذشته نیز مؤید آن است.