مذاکرات صلح چه آینده‌ای برای افغانستان رقم می‌زند؟
تاول صلح در بستر طولانی‌ترین جنگ آمریکا
سیدمحمد میرزامحمدزاده
به نظر می‌رسد که مذاکرات طولانی مدت پشت درهای بسته در مورد صلح در افغانستان همان راهی را می‌رفت که جنگ افغانستان رفته بود و قرار بود به همان مدت طول بکشد، اما حالا ظاهراً آن مذاکرات به سمتی دیگر می‌رود.
خبرگزاری سی‌ان‌ان در گزارشی به تشریح مراحل اخیر مذاکرات صلح افغانستان پرداخته است، مذاکراتی که مسیری بلند را در بستری از اختلافات و تنش‌ها می‌پیماید. در ادامه گزارش می‌خوانیم، اولین بارقه‌های امید هفته گذشته در دوحه به بار نشست؛ زمانی که گروهی برجسته از افغان‌ها، شامل برخی مقامات کنونی دولت، البته فارغ از مسئولیت دولتیشان، توانستند در دیدار 2 روزه با طالبان با احترام کامل حاضر شوند.
اگرچه اخبار منتشر شده رسمی نبود، اما ظاهراً آن‌ها با طالبان به نقشه راهی دست‌پیدا کردند که احتمالا راهی به‌سوی توافق صلح باشد. مهم‌تر از آن، طرفین توافق کردند که اهداف نرم، مدارس، زنان و کودکان که به‌صورت معمول نباید بخشی از درگیری‌ها باشند، اما در طولانی‌ترین جنگ آمریکا بوده‌اند، فوراً جزء خط قرمزهای طرفین قرار گیرند. چرا چنین پیشرفتی حاصل شد؟ این اولین بار است که افغان‌ها توافقی از جنس چنین اتفاقی را رقم زدند. این هدف پس از هفته‌ها کار اولیه سخت‌تر، مذاکرات مستقیم بین طالبان و ایالات‌متحده در مورد شرایط و سرعت خروج نیروهای خارجی رقم خورد. طالبان همواره اصرار داشتند که مذاکرات مستقیم با آمریکایی‌ها باید اول صورت بگیرد و واشنگتن تا همین اواخر مقاومت کرده بود.
در نهایت طالبان و آمریکا به این زمینه مشترک دست پیدا کردند که آوردن افغان‌های طرفدار دولت به پای میز مذاکره به ارزشش می‌ارزد. به‌طور خلاصه با توجه به تمامی تعهدات دونالد ترامپ مبنی بر اینکه «ما در نهایت برنده هستیم»، او متوجه شده که این جنگ رام نشدنی آشفته راه فراری ندارد و ظاهراً او فقط می‌خواهد سریعاً راه دور شدن را خود از آن بیابد.
چرا افغانستان اصلاً اهمیت دارد؟
توضیح کوتاه اینکه: جنگ آمریکا در افغانستان طولانی‌ترین منازعه تمام تاریخ و یکی از منابع دائم مرگ میرهای خشونت بار روی سیاره زمین است. آنجا اخیراً به زمین بازی داعش بدل شده و از طرفی در همسایگی دو رقیب دیرینه مسلح به تسلیحات هسته‌ای، یعنی هند و پاکستان قرار گرفته است.
آخرین باری که اوضاع در افغانستان به هم ریخته شد و طالبان به القاعده پناه دادند، این اتفاق منجر به حادثه 11 سپتامبر شد که آمریکا همچنان با عواقب آن دست و پنجه نرم می‌کند. بر اساس جدیدترین گزارش کمیساریای عالی پناهجویان سازمان ملل متحد، بیشترین میزان پناهجویان جهان در کنار سوریه، از افغانستان می‌آیند. به همین دلایل افغانستان مهم است و همینطور ماهیت توافق صلحی که ایالات‌متحده احتمالاً با طالبان می‌جوید از اهمیت بیشتری برخوردار است.
سخت است که مقیاس حضور کنونی طالبان را اندازه بگیریم. شمار تلفات نیروهای امنیتی افغان که زمانی معیار سنجش قدرت طالبان بود، حالا محرمانه قلمداد می‌شود و به گفته مقامات آمریکایی دیگر میزان درصد بخش‌های تحت کنترل طالبان یا دولت ارزیابی نمی‌شود
راهکار صلح تا کنون پیچیده بوده است. ایالات‌متحده همواره تأکید داشته است که مذاکرات بین دولت افغانستان و طالبان بوده است. اما دولت ترامپ اخیراً آن قید را دفن کرد و ترجیح داد مستقیم با دشمن دیرینه‌اش به صورت مستقیم مذاکره کند. طالبان به صورت یک‌دنده و لجوجانه‌ای اصرار داشت که اشغالگر باید بر سر شرایطی که بر اساس آن قبل از هر مذاکره‌ای با دولت مترسک در کابل که آمریکا از آن حمایت می‌کند، میدان را ترک کند. حالا با حضور افغان‌ها در مذاکره با افغان‌ها، چشم‌انداز واقعی زمان‌بندی خروج آمریکایی‌ها سر باز کرده است.
حالا چه می‌شود؟
ایالات‌متحده و طالبان به مذاکرات ادامه می‌دهند. نمایندگان دولت افغانستان احتمالا اواخر ماه جاری میلادی (اواسط مرداد ماه) به‌طور رسمی با طالبان در نروژ دیدار می‌کنند. بیشتر مردم فکر می‌کنند که یک توافق صلح دور از انتظار نیست. ترامپ صراحتا به دنبال چنین توافقی است. مایک پمپئو، وزیر وی می‌گوید که امیدوار است تا اول سپتامبر (دهم شهریور ماه) به چنین توافقی دست یابد.
افغان‌های معمولی خواهان پایان جنگ، با هر هزینه‌ای هستند و به شکل عجیبی، طالبان و همچنین ارتش در قدرت نیز چنین چیزی را می‌خواهند. به پیش‌بینی کارشناسان، بدون حضور سایه یک دولت با حمایت غرب به عنوان شریک آن‌ها در کابل، احتمالا این کشور در گرفتن کمک‌های بین‌المللی برای سرپا ماندن با چالش مواجه می‌شود.
مشکل اصلی انتخابات افغانستان
اما یک مشکل بزرگ‌تر کمرنگ دیده شده است: انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان بسیار دیر می‌رسد. استدلال حامیان تأخیر در انتخابات این است که دولت کنونی در مذاکرات بسیار آهسته و کند خواهد بود اگر انتخابات را در پس زمینه داشته باشد. با این حال مخالفان این استدلال عنوان می‌کنند که طالبان با توافق با شرایط دولت کنونی مشکل دارد و نمی‌خواهد با دولتی که در حال رفتن است توافق کند.
به هر حال، طالبان و آمریکا هر دو ترجیح می‌دهند فعلا از کنار این معضل عبور کنند و بر زمان‌بندی خروج تمرکز کنند. در حقیقت، این موضوع می‌تواند بعداً توافق شود؛ ضمن آنکه اگر بنا به ایجاد دولت ائتلافی برای اجرای معاهده صلح باشد، دولتی که سمت‌ها بین دشمنان تقسیم شود، این موضوع از اهمیت کمتری برخوردار می‌شود.
گام‌های بعدی آهسته‌تر خواهد بود، اما می‌توانند مهم باشند. طالبان، گروهی که جلوی ارتش ابرقدرت جهان جنگید و آن را به بن‌بست کشاند، در نهایت ممکن است در دولتی متحد با لیبرال‌های افغان که زمانی آن‌ها را مترسک آمریکا خوانده بودند، قرار گیرد. ممکن است ارتش آمریکا اعلام کند که در حال ترک طولانی‌ترین جنگ تاریخ هستند. البته حضور مهم در سفارت‌های آمریکا یا پایگاه‌های مخفی در سرتاسر کشور دور از انتظار نیست.
طرفین توافق کردند که اهداف نرم، مدارس، زنان و کودکان که به‌صورت معمول نباید بخشی از درگیری‌ها باشند، اما در طولانی‌ترین جنگ آمریکا بوده‌اند، فوراً جزء خط قرمزهای طرفین قرار گیرند
تمامی این احتمالات منجر به توقف خشونت نشده است، همچون حمله هفته گذشته به استان غزنی که منجر به زخمی شدن ده‌ها بچه مدرسه‌ای و کشته شدن یک نفر شد. خشونت‌ها بیشتر هم شده که نشان می‌دهد با پیشرفت مذاکرات، هر طرف سعی می‌کند با خشونت نشان دهد که دست بالا را در مذاکرات دارد.
سخت است که مقیاس حضور کنونی طالبان را اندازه بگیریم. شمار تلفات نیروهای امنیتی افغان که زمانی معیار سنجش قدرت طالبان بود، حالا محرمانه قلمداد می‌شود و به گفته مقامات آمریکایی دیگر میزان درصد بخش‌های تحت کنترل طالبان یا دولت ارزیابی نمی‌شود. ما چیز زیادی از جنگ نمی‌دانیم، فقط می‌دانیم که بد است، و همینطور اطلاعی از روند مذاکرات صلح نداریم.
خوب و بد پیش روی افغانستان
گزینه پیش روی خوب آنکه مذاکرات صلح سفت و سخت پیش برود و طالبان تلاش کنند به هر بدبختی روند خود را معتدل کند تا کمک‌های بین‌المللی تداوم داشته باشد و همچنین از صلح برای ایجاد یک تفکر عمومی به‌منظور تشکیل دولت مشترک استفاده کند.
اما حالت بد می‌تواند این باشد که آمریکا بیشتر پشت دیوارهای مستحکم خود مخفی شوند و نظاره‌گر پاره کردن یکدیگر از سوی دو طرف یا چند طرف درگیر در افغانستان باشند؛ طرفینی که به واسطه سال‌ها جنگ و خشونت، تا دندان مسلح شده‌اند.
به هر صورت با احتمالی بسیار بالا ما شاهد، توافق صلحی در دوحه خواهیم بود، یک امید بی‌سابقه، اگرچه ممکن است عمرش کوتاه باشد، اما به معنای پایان جنگ در افغانستان است.
دیدگاه تان را بنویسید