غول‌های اقتصادی بر لبه تیغ

سیدمحمد میرزامحمدزاده

هفته گذشته، زمانی که دونالد ترامپ از اعمال تعرفه وارداتی بر 200 میلیارد دلار کالای چینی خبر داد، پکن عنوان کرد که اقدامات متقابل درخور انجام می‌دهد؛ اما این اقدام درخور تنها به تعرفه بر 60 میلیارد دلار کالای آمریکایی محدود شد. در واقع چین به اندازه کافی کالا از آمریکا وارد نمی‌کند که بتواند انتقام تعرفه‌ای بگیرد. فاصله 140 میلیارد دلاری کاملاً در این رقابت محسوس است؛ اما چین گزینه‌های دیگری نیز در چنته دارد.

بگذار یوان سقوط کند

مجله اقتصادی فورچون در مطلبی در تشریح موازنه جنگ تجاری آمریکا و چین نوشته است: اقتصاد کند چین در کنار افزایش فشارهای تعرفه‌ای، منجر به فشار بر واحد پولی این کشور یا به‌اصطلاح رنمینبی یا همان یوان شده است. دولت مرکزی در چند سال اخیر دولت برای سرپا نگه‌داشتن یوان تلاش کرده تا بتواند چین را به سمت اقتصاد مصرف محور ترغیب کند؛ با این حال چن لانگ، یک اقتصاد دان در مرکز مشاوره‌ای گاواکل دراگونومیکس، عنوان کرد که اجازه به سقوط ارزش یوان حالا به نفع پکن است.

وی در گزارشی که روز سه‌شنبه هفته گذشته منتشر کرده بود نوشت: نرخ تبدیل یوان یکی از قوی‌ترین سلاح‌های پکن در جنگ تجاری با ایالا‌ت متحده است. چن عنوان می‌کند که یوان ارزان‌تر به تقویت صادرات چین کمک می‌کند و در همین حال وارد کنندگان سرد می‌شوند، مزایای این کار بسیار زیاد خواهد بود، چرا که چین صادرکننده خالص است. از طرفی یوان ضعیف‌تر، منجر به ریزش بازارهای جهانی و در نهایت فشار بر ترامپ به منظور تغییر رویه برای تثبیت بازار می‌شود.

چین در گزارشش با بیان اینکه یک اصلاح شدید در بازار آمریکا می‌تواند ترامپ را مجاب به یک توافق نرم‌تر به نفع منافع سیاسی خود بکند، نوشت: اگر پکن در مسیر تنزل یوان قرار نگیرد، ترس از اینکه اقتصاد بیمار چین می‌تواند به دیگر نقاط جهان منتقل و بازارهای جهانی و به‌ویژه بازار سهام آمریکا منتقل شود، احتمالا در نهایت به اتفاقات خوبی برای چین منجر شود.

از بین تمامی ابزارهایی محتملی که چین می‌تواند برای فشار بر ایالات‌متحده به کار گیرد، اجازه سقوط یوان به‌طور قطع آسان‌ترین روش‌ها است. تنها کاری که با این روش پکن نیاز دارد انجام دهد، ایستادن و تماشا کردن است.

کند کردن بروکراسی

در همین حال به گفته هانا اندرسون، استراتژیست مدیریت دارایی جی‌پی‌مورگان، چین اگر واقعا بخواهد فشار بیاورد، می‌تواند عملیات‌های تجاری را با یک استراتژی منطقی، هدف قرار دهد. وی افزود: در ایالات‌متحده، گروه‌های لابی و سازمان‌های تجاری دارای میزان مشخصی از نفوذ در سیاست هستند.

چین چطور می‌تواند این تأثیر را بگذارد؟

نگاهی به تاکتیکی که این کشور در تنبیه کانادا به دلیل نقش ونکوور در بازداشت منگ وانژو، مدیر مالی شرکت فناوری هوآوی در سال گذشته به کار گرفت، داشته باشید. کشتی‌های صادرکننده عمده خوک از کانادا به چین در بنادر چین به بهانه مسائل بسته‌بندی متوقف شدند؛ دو صادر کننده عمده دانه‌های روغنی کانولای کشور کانادا از سوی چین با اتهام آلودگی در محصولات بلوکه شدند.

پکن می‌تواند شرکت‌های فعال در چین را با مجازات‌های دولتی همچون ممیزی‌های خودسرانه، قوانین سخت‌گیرانه یا کندکردن بروکراسی‌ها در صدور تأییدیه‌ها و لیسانس‌ها هدف قرار دهد.  زمانی که به موضوع شرکت‌های تجاری آمریکایی فعال در چین فکر کنیم، چنین رویکردی یک مزیت برای چین به شمار می‌رود. اندرسون در این رابطه گفت: فعالیت‌ شرکت‌های آمریکایی در چین، بخش بزرگی از درآمدهای اقتصادی آمریکا از محل آورده چین را تشکیل می‌دهد؛ اما فروش شرکت‌های چینی که خارج از این کشور فعالیت‌ می‌کنند، بخش چندان مهمی از درآمد اقتصادی چین از محل آورده آمریکا را تشکیل نمی‌دهد؛ بلکه بیشترین درآمد چین از آمریکا مربوط به صادرات است.

فروش دارایی‌های واقع در آمریکا

برگ برنده‌ای دیگر در دستان چین اوراق بدهی آمریکا است. پکن حدود یک تریلیون دلار از اوراق قرضه خزانه‌داری ایالات‌متحده را در اختیار دارد که چین را به یکی از بزرگ‌ترین طلبکاران ایالات‌متحده تبدیل می‌کند. روز دوشنبه هفته گذشته (23 اردیبهشت ماه) هو شیجین، سردبیر روزنامه دولتی گلوبال تایمز چین، که روزنامه‌ای به شدت ملی‌گرا است، نوشت: بسیاری از اندیشمندان چینی از دامپینگ دارایی‌های آمریکا به عنوان استراتژی در جنگ تجاری یاد می‌کنند.

دامپینگ (پایین آوردن ارزش) اوراق عرضه آمریکا می‌تواند نرخ بهره این کشور را بالا ببرد و منجر به اختلال در اقتصاد شود؛ اما بسیاری از تحلیل‌گران تأثیر این تهدید را رد می‌کنند. مکس باکوس، سفیر سابق آمریکا در چین این اقدام را بسیار مخرب توصیف کرد اما اسکات کندی، رئیس مرکز مطالعات چین در بخش استراتژیک و بین‌الملل در توئیتی نوشت: با اینکار چین در واقع به سر خود شلیک کرده است. فروش اوراق قرضه دولتی در نهایت منجر به تضعیف دلار و رقابتی‌تر شدن شرکت‌های چند ملیتی آمریکایی می‌شود.

یک کارشناس نیز در مصاحبه با مجله فورتون ضمن ساده‌لوحانه خواندن این فرضیه گفت: اگر چین نسبت به دامپینگ اوراق آمریکا اقدام کند، در واقع دارایی‌های خود را بی‌ارزش کرده است؛ چرا که بخش بزرگی از اوراق را فروخته و نیز حجم عظیمی از دلارهای آمریکایی در اختیار دارد که برای خرج کردنشان چالش دارد.

اگر پکن در مسیر تنزل ارزش یوان قرار نگیرد، ترس از اینکه اقتصاد بیمار چین می‌تواند به دیگر نقاط جهان منتقل و بازارهای جهانی و به‌ویژه بازار سهام آمریکا منتقل شود، احتمالا در نهایت به اتفاقات خوبی برای چین منجر شود

بایکوت کردن ایالات‌متحده

پکن البته آمریکا را فرای بایکوت احتمالی خود نمی‌بیند. این کشور بارها نسبت به گرفتن انتقام اقتصادی از کشورهای دیگر با چنین تاکتیک‌هایی اقدام کرده است. در سال 2017، پکن تورهای گردشگری را از فروش گروه‌های گردشگری به کره جنوبی منع کرد؛ چراکه سئول سیستم دفاع موشکی آمریکایی را به کار گرفته بود که به عقیده پکن، امنیت ملی چین را به مخاطره می‌انداخت؛ در همان سال بازدید گردشگری توریست‌های چینی از کره جنوبی 48 درصد افت کرد و  سئول به‌طور تخمینی 4.5 میلیارد دلار از درآمد‌های سال گذشته خود را از دست داد.

پکن هنوز تورها را از فروش پکیج‌های آمریکا منع نکرده، اما احساسات چینی‌ها علیه آمریکا ترغیب شده است. بنابر اعلام سی‌تریپ اینترنشنال، بزرگ‌ترین آژانس مسافرتی آنلاین چین، ایالات‌متحده نهمین مقصد محبوب گردشگران چینی در تعطیلات روز کار سال گذشته بوده که افتی محسوس نسبت به پنجمین مقصد محبوب سال گذشته به‌شمار می‌رود. یان سان، مدیرعامل سی‌تریپ، عنوان می‌کرد که آمریکا اگر قصد جذب گردشگران بسیار را دارد، باید بسیار مراقب باشد.

سیاست‌های بایکوت عمدتاً به واسطه تبلیغات ملی‌گرایان به اوج می‌رسد، از زمان موج جدید تعرفه‌هایی که از جمعه گذشته آغاز شد، رسانه‌های دولتی چین به لفاظی‌های ملی‌گرایان دامن زده است. روزنامه گلوبال تایمز از منازعه تجاری با عنوان جنگ مردم یاد کرد و روزنامه خلق چین نیز تصویری از شبکه اجتماعی ویبو خود با این جمله منتشر کرد: مذاکره؟ خوب است؛ جنگ؟ ما در میدان خواهیم بود؛ قلدری برای ما؟ پنداری بیهوده! هرچند که کنترل ملی‌گرایی سخت است. در سال 2012، پس از بالا گرفتن منازعه مالکیت جزیره دیایو/سنکاکو در شرق دریای چین بین پکن و توکیو،  مشتریان چینی محصولات ژاپنی را بایکوت کردند. میهن‌پرستان دیوانه پکنی به مغازه‌های ژاپنی یورش بردند و میلیون‌ها دلار خسارت وارد کردند. باکوس، سفیر سابق آمریکا در چین گفت که برندهای آمریکایی نباید در مورد حملات مشابه زیاد نگران باشند.

برگ برنده‌ای دیگر در دستان چین اوراق بدهی آمریکا است. پکن حدود یک تریلیون دلار از اوراق قرضه خزانه‌داری ایالات‌متحده را در اختیار دارد که چین را به یکی از بزرگ‌ترین طلبکاران ایالات‌متحده تبدیل می‌کند

بعد چه می‌شود؟

پس از آنکه مذاکرات در هفته گذشته بی‌نتیجه تمام شد، دو طرف عنوان کردند که این روند ادامه دارد؛ اما روابط از آن روز تیره شده است. در هفته جاری، استیون منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا، به کنگره این کشور گفت که مذاکرات به زودی در پکن پیگیری می‌شود، اما سخنگوی وزارت امور خارجه چین ادعا کرد که از چنین تصمیماتی بی‌اطلاع است.

در همین حال دولت ترامپ بر فشار خود روی غول تجهیزات ارتباطی چین، هوآوی، افزوده و این شرکت را در لیست نهادهای ممنوعه از تجارت آزاد با شرکت‌های آمریکایی قرار داده است و وارد کنندگان چینی نیز در مقابل یک سفارش عمده خوک آمریکایی را لغو کردند که منجر به ضربه اساسی به جامعه کشاورزی آمریکا شد که بخش اعظمی از پایگاه سیاسی ترامپ را تشکیل می‌دهند.

احتمالا شی‌ جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین و ترامپ در اجلاس گروه 20 در اوساکا در پایان ماه ژوئن (اوایل تیر ماه) دیدار کنند که امیدها برای اینکه این دو رهبر بتوانند تنش‌ها را کنار بگذارند و به توافق دست پیدا کنند، بسیار ضعیف است. جنگ تجاری برای هر دو طرف بسیار فرسایشی بوده است و دو طرف آنقدر غرق آن شده‌اند که راه فرار از آن چندان ساده به نظر نمی‌رسد.