احتمال به رسمیت شناختن حاکمیت روسیه بر کریمه از سوی ترامپ قوت گرفت؛
نشانه‌رفتن تمامیت ارضی اوکراین و امنیت اروپا
رامین پرتو
در حالی که جنگ روسیه و اوکراین همچنان ادامه دارد، تصمیمات سیاسی بین‌المللی درباره آینده شبه جزیره استراتژیک کریمه مورد بحث قرار گرفته است. اخیراً گزارش‌هایی منتشر شده که نشان می‌دهند ایالات متحده تحت رهبری دونالد ترامپ ممکن است به دنبال به رسمیت شناختن حاکمیت روسیه بر شبه‌جزیره کریمه باشد. این حرکت، به عنوان بخشی از یک توافق صلح گسترده‌تر بین مسکو و کی‌یف پیشنهاد شده است. اما مساله اینجاست که این طرح و حتی احتمال عملیاتی شدن آن می‌تواند سایه روسیه بر سر اوکراین و سپس اتحادیه اروپا که بیش از سه سال است با مسکو در جنگ همه‌جانبه قرار دارند را سنگین‌تر کند.
اتحادیه اروپا همیشه از اصل «احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها» دفاع و الحاق کریمه به روسیه را به شدت محکوم کرده است، اما اگر ترامپ این تصمیم را اتخاذ کند، اروپا ممکن است در وهله اول تحریم‌های جدیدی علیه روسیه اعمال کند و در وهله دوم همکاری خود با آمریکا را کاهش دهد و درنهایت، حمایت بیشتری از اوکراین به عمل آورد
قبل از هر چیز باید به این نکته توجه داشت که شبه‌جزیره کریمه، با موقعیت استراتژیک خود در شمال دریای سیاه، همواره موضوع اختلاف بین روسیه و اوکراین بوده است. این منطقه در سال ۱۹۵۴ توسط نیکیتا خروشچف، رهبر وقت شوروی سابق، به اوکراین واگذار شد و پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، کریمه به عنوان بخشی از جمهوری مستقل اوکراین باقی ماند. با این حال، بیشتر ساکنان کریمه روس‌تبار هستند و احساس هویت فرهنگی و سیاسی مشترک با مسکو دارند.
در سال ۲۰۱۴، پس از کودتایی که در کی‌یف با حمایت آمریکا و اتحادیه اروپا انجام شد و باعث سقوط دولت روس‌گرای اوکراین شد، مردم کریمه در یک همه‌پرسی محلی با اکثریت قاطع رأی به جدایی از اوکراین و الحاق به روسیه دادند. این اقدام، که توسط مسکو به رسمیت شناخته شد، از سوی غرب به عنوان «ضمیمه کردن غیرقانونی خاک اروپا» محکوم شد. مقامات اوکراینی نیز هیچ‌گاه حاکمیت روسیه بر کریمه را به رسمیت نشناخته‌اند و اصرار دارند که مرزهای اوکراین باید به وضعیت سال ۱۹۹۱ بازگردد.
چرا ترامپ حاکمیت مسکو بر کریمه را به رسمیت می‌شناسد؟
در تحلیل چرایی این موضوع باید به این موضوع اشاره کرد که دونالد ترامپ، که به سیاست‌های عمل‌گرایانه معروف است، احتمالاً به دنبال ایجاد یک توافق صلح گسترده‌تر بین روسیه و اوکراین است که بتواند جنگ طولانی‌مدت را پایان دهد اما در این میان دلیل اول را باید، کاهش هزینه‌های نظامی و اقتصادی آمریکا دانست. باید دانست که جنگ روسیه و اوکراین تاکنون هزینه‌های گزافی برای آمریکا به همراه داشته است. از ارائه حمایت نظامی و اقتصادی به اوکراین گرفته تا تحریم‌های شدید علیه روسیه که به نوعی به اقتصاد آمریکا نیز ضربه زده‌اند همگی در این چارچوب مورد نظر هستند. ترامپ به عنوان رئیس‌جمهوری که به کاهش مداخلات نظامی خارجی اعتقاد دارد، ممکن است به دنبال کاهش این هزینه‌ها باشد و به رسمیت شناختن حاکمیت روسیه بر کریمه می‌تواند به عنوان یک اهرم برای رسیدن به یک توافق بزرگ‌تر عمل کند که حالا منابع آمریکایی آنرا مطرح کرده‌اند.
دومین دلیل هم ایجاد تعادل در روابط بین‌المللی به نظر می‌رسد. ترامپ همواره از بازیگران بزرگ به عنوان شرکای بالقوه صحبت کرده است. او ممکن است با این اقدام و به رسمیت شناختن کریمه زیر سایه مسکو به دنبال ایجاد تعادل بین روسیه و اتحادیه اروپا باشد تا از افزایش تنش‌های جهانی جلوگیری کند و بر همین اساس به رسمیت شناختن کریمه می‌تواند نشانه‌ای از کاهش تنش باشد و اعتماد روسیه را جلب کند؛ چراکه ترامپ در کمپین‌های انتخاباتی خود بارها اعلام کرده بود که طی چند روز جنگ اوکراین را پایان خواهد داد که این موضوع عملاً در شرایط کنونی با مشکل روبرو شده و نشان می‌دهد که ترامپ و تیمش به دنبال دستاورد جدید و مستحکم در پرونده اوکراین هستند.
رئیس‌جمهور آمریکا ممکن است با به رسمیت شناختن کریمه زیر سایه مسکو به دنبال ایجاد تعادل بین روسیه و اتحادیه اروپا باشد تا از افزایش تنش‌های جهانی جلوگیری کند و بر همین اساس به رسمیت شناختن کریمه می‌تواند نشانه‌ای از کاهش تنش باشد و اعتماد روسیه را جلب کند که نشان از عجله ترامپ برای خروجی مذاکرات با مسکو دارد
اما سومین دلیل را باید اعمال فشار واشنگتن و ترامپ بر ولودیمیر زلنسکی دانست. رئیس‌جمهور اوکراین، در مذاکرات صلح اغلب از موضع سخت‌گیرانه‌ای عمل کرده است. اوکراین مصمم است که تمامی خاکش، از جمله کریمه و چهار منطقه دیگر تحت کنترل روسیه (دونتسک، لوگانسک، خارکیف و زاپروژیا)، به وضعیت قبل از جنگ بازگردانده شود. ترامپ ممکن است با به رسمیت شناختن کریمه، به زلنسکی فشار بیشتری وارد کند تا در مذاکرات انعطاف‌پذیری بیشتری نشان دهد و در این بین او و تیمش را به این باور برساند که این آخرین فرصت برای خاتمه یک بحران همه‌گیر در اروپا و غرب خواهد بود.
اساساً در این شرایط پوتین هم سعی کرده تا روسیه را مقید به صلح بداند و بر همین اساس روز شنبه اعلام کرد که طرف روسی تمامی اقدامات نظامی خود را از ساعت ۱۸:۰۰ به وقت محلی در ۱۹ آوریل تا نیمه‌شب ۲۱ آوریل (۳۰ فروردین تا اول اردیبهشت) به‌مناسبت عید پاک متوقف خواهد کرد. در این بین نیتا هیپر، سخنگوی کمیسیون اروپا در واکنش به این اقدام مسکو، خواستار پایان جنگ شد و در عین حال بر حمایت‌ها از اوکراین تاکید کرد. روز گذشته (یکشنبه) هم ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین در پی گزارش‌های اعلام شده از سوی اولکساندر سیرسکی، فرمانده کل ارتش این کشور درباره وضعیت خط مقدم در تلگرام مدعی شد: «در مجموع، صبح امروز و همزمان با آتش‌بس عید پاک می‌توانیم بگوییم که ارتش روسیه تلاش می‌کند تا اقداماتی را که نشان دهنده آتش‌بس بین دو طرف است، نمایش دهد اما همچنان به پیشروی‌های خود
ادامه می‌دهد».
در این راستا استیو ویتکاف، مذاکره‌کننده ارشد آمریکا، هفته گذشته پس از دیدار با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، اعلام کرد که مذاکرات بر سر وضعیت کریمه و چهار منطقه دیگر روسیه که کی‌یف هم روی آنها ادعا دارد، متمرکز است. این دیدار نشان می‌دهد که آمریکا ممکن است به دنبال پایان دادن به این بحران طولانی‌مدت باشد و بر اساس داده‌های موجود، ویتکاف احتمالاً در حال مذاکره برای ایجاد یک «منطقه خنثی» در کریمه است که هم مصالح روسیه و هم نیازهای امنیتی اوکراین را در نظر بگیرد.
اروپا بازنده اصلی؟
تصمیم احتمالی ترامپ در به رسمیت شناختن حاکمیت روسیه بر کریمه می‌تواند واکنش‌های شدیدی از سوی اتحادیه اروپا به همراه داشته باشد. اتحادیه اروپا همیشه از اصل «احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها» دفاع کرده است و الحاق کریمه به روسیه را به شدت محکوم کرده است اما اگر ترامپ این تصمیم را اتخاذ کند، اتحادیه اروپا ممکن است در وهله اول تحریم‌های جدیدی علیه روسیه اعمال کند و در وهله دوم همکاری خود با آمریکا را کاهش دهد و در نهایت، حمایت بیشتری از اوکراین ارائه دهد. با این حال، بعضی از کشورهای اروپایی، به ویژه آلمان و فرانسه، ممکن است به دنبال یافتن راه‌حلی دیپلماتیک برای این بحران باشند و از تصمیم ترامپ حمایت کنند.
با تمام این تفاسیر تصمیم ترامپ در به رسمیت شناختن حاکمیت روسیه بر کریمه، اگر اجرایی شود، می‌تواند تغییری بنیادین در روابط بین‌المللی ایجاد کند. این اقدام می‌تواند به عنوان یک اهرم برای پایان دادن به جنگ روسیه و اوکراین عمل کند، اما همچنین ممکن است واکنش‌های منفی از سوی اتحادیه اروپا و حتی داخل آمریکا به همراه داشته باشد. در نهایت، آینده این تصمیم بستگی به نحوه واکنش روسیه، اوکراین و سایر بازیگران بین‌المللی دارد.
دیدگاه تان را بنویسید