جوزف عون از محدودسازی تسلیحات مقاومت لبنان و شروط جذب جدید آنها در ارتش سخن گفت؛
آغاز دوران گذار از مجرای خلع سلاح حزب‌الله
رامین پرتو
درحالی‌که عصر روز سه‌شنبه منابع خبری از اقدام دولت جدید لبنان مبنی بر جمع‌آوری تصاویر، پرچم و نشانه‌های حزب‌الله از سطح شهر بیروت و جایگزین بنرهایی با نام «عهد جدید لبنان» عکس‌و فیلم منتشر کردند، رئیس جمهور لبنان، نیز از محدود کردن سلاح این گروه خبر داد.
جوزف عون، اخیراً در سفر به دوحه نیز با اعلام تصمیم به محدود کردن سلاح در دستان دولت تا سال ۲۰۲۵، توجه بخش قابل توجهی از منطقه و جامعه بین‌المللی را به خود جلب کرده بود. این تصمیم که در ظاهر هدف آن تقویت نهادهای دولتی و امنیتی لبنان است، در عمل می‌تواند تحولات عمیقی در وضعیت سیاسی و امنیتی این کشور به همراه داشته باشد. با این حال، اجرای این برنامه مستلزم توافق و گفت‌و‌گوهای پیچیده با حزب‌الله، جریانی که به عنوان یکی از قدرتمندترین گروه‌ها در خاورمیانه شناخته می‌شود، خواهد بود.
جوزف عون اعلام کرده که «تصمیم گرفته شده است تا سلاح تنها در دستان دولت باشد». اما او اذعان دارد که این فرآیند از طریق گفت‌و‌گوهایی صورت خواهد گرفت که میان ریاست جمهوری و حزب‌الله لبنان برقرار می‌شود. این اظهارنظر نشان‌دهنده آن است که دولت لبنان به‌جای اتخاذ رویکرد تهاجمی و مواجهه‌جویانه، به‌دنبال استفاده از دیپلماسی داخلی برای حل این موضوع است تا از هرگونه آشوب داخلی جلوگیری کنند. این در حالیست که در سال‌های اخیر، حزب‌الله نقش محوری در سیاست داخلی و امنیتی لبنان ایفا کرده است. این جریان نه تنها در امور داخلی کشور حضور دارد، بلکه در تحولات منطقه‌ای نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. بنابراین، محدود کردن سلاح این گروه بدون توافق و همکاری آنها، اقدامی است که تا حدودی غیرممکن به نظر می‌رسد.
حزب‌الله سلاح خود را به‌عنوان ابزاری برای مقابله با تهدیدات اسرائیل و حفظ منافع لبنان می‌داند و تا زمانی که ارتش اسرائیل در مناطقی از جنوب لبنان (5 منطقه) حضور دارد؛این گروه احتمالاً با محدود کردن سلاح یا ادغام در ارتش لبنان موافقت نخواهد کرد
تجربه حشدالشعبی را
تکرار نخواهیم کرد
یکی از مهم‌ترین اظهارات جوزف عون، اشاره به تجربه حشدالشعبی در عراق است. او اعلام کرده که لبنان قصد ندارد تجربه حشدالشعبی (بسیج مردمی عراق برای مقابله با تهدیدات داعش) را تکرار کند. در عراق، حشدالشعبی به عنوان یک نیروی مکمل با ارتش، نقش مهمی در مقابله با گروه‌های تروریستی مثل داعش ایفا کرد؛ اما در عین حال، این جریان به مرور زمان با چالش‌های سیاسی متعددی روبرو شد. رئیس جمهور لبنان در این باره تصریح کرده که حزب‌الله می‌تواند به ارتش لبنان بپیوندد و دوره‌های جذب در ارتش را بگذراند. این رویکرد مشابه آنچه پس از پایان جنگ داخلی لبنان (۱۹۷۵-۱۹۹۰) اتفاق افتاد، است. در آن زمان، بسیاری از احزاب و گروه‌های نظامی به ارتش لبنان پیوستند و به عنوان بخشی از نهادهای دولتی شکل گرفتند. این رویکرد می‌تواند به عنوان یک راهکار برای ادغام حزب‌الله در ساختارهای رسمی دولت لبنان مطرح شود.
فشار آمریکا و نقش اسرائیل
رئیس جمهور لبنان در ادامه سخنان خود اذعان کرده که «آمریکایی‌ها خواهان تسریع در این فرآیند هستند. ایالات متحده که حزب‌الله را به عنوان یک گروه غیررسمی می‌شناسد، به طور سنتی از دولت لبنان خواسته است تا سلاح این گروه را محدود کند». با این حال، عون خطاب به آمریکا گفته است: «اگر خواهان چنین چیزی هستید، به اسرائیل فشار وارد کنید و مسأله تعامل با حزب‌الله را به ما بسپارید». این اظهارنظر نشان‌دهنده آن است که اسرائیل نقشی کلیدی در معادلات امنیتی پشت پرده لبنان ایفا می‌کند. حزب‌الله به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین بازیگران در مقابل اسرائیل، سلاح خود را به‌عنوان ابزاری برای مقابله با تهدیدات این کشور خصوصاً اسرائیل می‌داند. بنابراین، بدون برطرف کردن تنش‌های بین لبنان و اسرائیل، امکان محدود کردن سلاح حزب‌الله وجود ندارد. مساله اصلی این است که حزب‌الله اعتقاد دارد تا زمانی که ارتش اسرائیل در مناطق جنوبی لبنان حضور دارد، نمی‌تواند سلاح خود را زمین بگذارد و با دولت مصالحه کند. بر همین اساس مقاومت لبنان به دنبال آن است تا به هر ترتیب که شده در وهله اول بیروت با فشار به آمریکا، اسرائیل را از 5 نقطه جنوبی لبنان خارج کند و سپس وارد مذاکره ملی شوند و حزب‌الله هم از این مذاکره استقبال خواهد کرد.
به زعم بیروت و واشنگتن، حضور گروه‌های مسلح غیردولتی مانند حزب‌الله، می‌تواند به عنوان تهدیدی برای ثبات داخلی لبنان تلقی شود، چراکه در گذشته، اختلافات بین این گروه‌ها و دولت لبنان منجر به بحران‌های سیاسی و امنیتی شده است
موضوع دیگر این است که دولت لبنان تحت فشار ایالات متحده و جامعه بین‌المللی قرار دارد تا سلاح را تنها در دستان دولت متمرکز کند. این فشار از منظر دولت لبنان و آمریکایی‌ها ناشی از 3 دلیل عمده است. دلیل نخست، حفظ ثبات داخلی است. به زعم بیروت و واشنگتن حضور گروه‌های مسلح غیردولتی مانند حزب‌الله، می‌تواند به عنوان تهدیدی برای ثبات داخلی لبنان تلقی شود. در گذشته، اختلافات بین این گروه‌ها و دولت لبنان منجر به بحران‌های سیاسی و امنیتی شده است اما در این راستا آنها هیچگاه به دفع حملات تروریستی القاعده از خاک سوریه به لبنان اشاره نمی‌کنند که حزب‌الله وارد تقابل با آنها شد.
دلیل دوم هم جلب حمایت بین‌المللی است. لبنان برای دریافت کمک‌های مالی و نظامی از کشورهای غربی و مؤسسات بین‌المللی، نیاز به نشان دادن تعهد به تقویت نهادهای دولتی دارد و بر همین اساس محدود کردن سلاح غیردولتی می‌تواند به عنوان نشانه‌ای از این تعهد تلقی شود. دلیل سوم هم کاهش تنش‌های منطقه‌ای است. حضور حزب‌الله به عنوان یک نیروی قدرتمند در منطقه، می‌تواند به تشدید تنش‌ها بین لبنان و کشورهای همسایه منجر شود و محدود کردن سلاح این گروه می‌تواند به کاهش این تنش‌ها کمک کند. یکی از مهم‌ترین چالش‌های این فرآیند، واکنش حزب‌الله به این موضوع است. حزب‌الله سلاح خود را به‌عنوان ابزاری برای مقابله با تهدیدات اسرائیل و حفظ منافع لبنان می‌داند. تا زمانی که ارتش اسرائیل در مناطقی از جنوب لبنان حضور دارد، این گروه احتمالاً موافقت خود را با محدود کردن سلاح یا ادغام در ارتش لبنان اعلام نخواهد کرد. علاوه بر این، حزب‌الله نقشی فراتر از یک گروه شبه‌نظامی در لبنان ایفا می‌کند. این گروه در سیاست داخلی و حتی خدمات اجتماعی حضور دارد. بنابراین، محدود کردن سلاح این گروه می‌تواند به معنای کاهش نفوذ آن در سطح
کلان باشد.
نواف سلام و تاکید بر انحصار سلاح
در کنار این روند، اظهارات نواف سلام، نخست‌وزیر لبنان هم مطرح است. او یکشنبه در پنجاهمین سالروز آغاز جنگ لبنان اظهار کرد: «امروز اینجا هستیم نه برای اینکه زخمی را باز کنیم بلکه برای اینکه درس‌هایی را که نباید فراموش شوند، یادآوری کنیم. تمامی پیروزی‌ها دروغین بودند و همه طرف‌ها بازنده شدند، هر چقدر که نظرات درباره دلایل این جنگ متفاوت باشد، در مورد مساله نبود دولت و ناتوانی آن توافق دارند». او افزود: «دولت واقعی تنها با انحصار اسلحه برای نیروهای مسلح قانونی وجود دارد، ما باید بندهای توافق طائف را به طور کامل اجرا کرده و آنچه را برخلاف مفاد آن انجام شده، اصلاح کنیم و اختلافات را از بین ببریم». به نوشته روزنامه «الاخبار» چاپ لبنان، نواف سلام در ادامه تاکید کرد: «کشور تاریخ را حفظ می‌کند تا از گذشته خود درس بگیریم و اشتباه‌هایمان را تکرار نکنیم، مسوولیت دولت این است که با جدیت و شفافیت به موضوع افراد مفقود شده و ربوده شده رسیدگی کند».
فرجام سخن
تصمیم جوزف عون برای محدود کردن سلاح در دستان دولت تا سال ۲۰۲۵، نشان‌دهنده تلاشی است برای تقویت نهادهای دولتی و کاهش تنش‌های داخلی و منطقه‌ای. با این حال، اجرای این برنامه مستلزم توافق و همکاری حزب‌الله است و از سوی دیگر خروج اسرائیل از مرزهای جنوبی لبنان هم شرط بسیار اصلی این موضوع است.
دیدگاه تان را بنویسید