نقش‌آفرینی ابوظبی در تشدید بحران خارطوم

رامین پرتو

سودان، کشوری با جمعیتی حدود 50 میلیون نفر، در حال گذر از یکی از بدترین بحران‌های انسانی و امنیتی در تاریخ مدرن خود است. از آوریل 2023، زمانی که جنگ داخلی میان ارتش ملی سودان (SAF) به رهبری عبدالفتاح البرهان و نیروهای شبه‌نظامی واکنش سریع (RSF) به رهبری محمد حمدان (معروف به حمیدتی) آغاز شد، این کشور عمیقاً در گرداب خشونت، فقر و ناامنی فرو رفته است. این جنگ، که اکنون به سومین سال خود نزدیک می‌شود، 18 میلیون نفر را نیازمند کمک‌های انسانی فوری کرده، اما بیش از همه، این غیرنظامیان سودانی هستند که بهای سنگین بی‌عملی جامعه جهانی و پیچیدگی‌های منطقه‌ای این بحران را می‌پردازند. 

در این میان، نقش امارات متحده عربی در تشدید بحران سودان موضوعی است که به‌تازگی مورد توجه قرار گرفته است. گزارش محرمانه سازمان ملل که به دست روزنامه گاردین رسیده است، به طور مستقیم درباره افزایش حمایت امارات از نیروهای واکنش سریع این کشور  هشدار داده و این موضوع را به عنوان یکی از عوامل اصلی تشدید بحران در سودان مطرح کرده است. این گزارش، که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اسناد دیپلماتیک در سال‌های اخیر شناخته می‌شود، اشاره دارد که امارات نه تنها از شبه‌نظامیانسودان که تحت رهبری حمیدتی قرار دارند حمایت مالی و تسلیحاتی می‌کند، بلکه در تقویت ظرفیت نظامی این گروه نقش کلیدی ایفا می‌کند که حالا منجر به بحران همه‌گیر در این کشور شده و نمی‌گذارد آوای صلح و آتش‌بس در خارطوم طنین‌انداز شود. 

کارشناسان سازمان ملل در گزارش خود نوشته‌اند که پروازهای باری از فرودگاه‌های امارات به چاد به قدری منظم و پر تکرار بوده که در واقع یک پل هوایی منطقه‌ای جدید ایجاد کرده است. آنها خاطرنشان کردند که این پروازها ویژگی‌های خاصی را نشان می‌دهند، به‌طوری که هواپیماها اغلب در بخش‌های مهم سفرشان برای مدتی ناپدید می‌شوند، الگویی که به گفته کارشناسان، سوالاتی را درباره عملیات‌های مخفی احتمالی ایجاد می‌کند اما آنها در عین حال تاکید می‌کنند که به دلیل شرایط انجام این پروازها قادر نیستند اطمینان دهند که هواپیماها به‌طور قطع سلاح  حمل می‌کرده‌اند. 

4 دلیل امارات برای نفوذ در سودان؟ 

اینکه امارات متحده عربی در سودان و آنهم در شرایط کنونی به دنبال چیست، دلایل مختلفی را در خود جای داده است. در وهله اول باید توجه داشت که امارات متحده عربی، به‌عنوان یکی از قدرت‌های منطقه‌ای در خاورمیانه، همواره به دنبال گسترش نفوذ خود در مناطق مختلف آفریقا بوده است. سودان، به‌دلیل موقعیت استراتژیک خود در شمال شرق آفریقا و دسترسی به دریای سرخ، همواره در اولویت برنامه‌های امنیتی و اقتصادی امارات قرار داشته است. در این مسیر، حمایت از نیروهای واکنش سریع  به‌عنوان یکی از قدرت‌های نظامی داخلی سودان، ابزاری برای امارات به‌شمار می‌آید تا نفوذ خود را در این کشور تقویت کند. در وهله دوم باید توجه داشت که حمیدتی، فرمانده این نیروها، از سال‌ها قبل روابط نزدیکی با امارات داشته است. این روابط از دوران جنگ داخلی در سودان جنوبی آغاز شد، زمانی که نیروهای واکنش سریع سودان تحت نظارت حمیدتی در مقابله با جنبش‌های شورشی در منطقه درگیر بودند. امارات، با ارائه تجهیزات نظامی و حمایت مالی، به این نیروهای و حمیدتی کمک کرد تا به یک نیروی نظامی قدرتمند تبدیل شود و اکنون، این حمایت به ‌صورت ساختاریافته و مستمر ادامه دارد. 

دلیل سوم هم مقابله با نفوذ رقبای منطقه‌ای امارات، به‌ویژه قطر و ترکیه، است. امارات و قطر در سال‌های اخیر درگیر تنش‌های سیاسی و امنیتی متعددی بوده‌اند، که اوج آن بحران دیپلماتیک خلیج فارس در سال 2017 بود. در این میان، قطر به‌طور سنتی با دولت مرکزی سودان و ارتش ملی (SAF) روابط نزدیکی داشته است و حالا امارات، با حمایت از نیروهای واکنش سریع در واقع به دنبال تضعیف نفوذ قطر در سودان و تغییر موازنه قدرت در این کشور است. اما چهارمین دلیل، دسترسی امارات به منابع طبیعی و مسیرهای تجاری این کشور است. سودان، با منابع طبیعی غنی از جمله طلا، نفت و زمین‌های کشاورزی، همواره مورد توجه کشورهای منطقه‌ای و بین‌المللی بوده است. امارات، با حمایت از نیروهای واکنش سریع به دنبال ایجاد شرایطی است که بتواند به ‌راحتی به این منابع دسترسی پیدا کند. علاوه بر این، موقعیت استراتژیک سودان در کنار دریای سرخ، که یکی از مهم‌ترین مسیرهای تجاری جهانی است، امارات را به تقویت نفوذ خود در این کشور  ترغیب می‌کند.