نقشه راه صلح بر خطوط تثبیت منافع روسیه؟!

رامین پرتو

هیأت دیپلماتیک اوکراین و ایالات متحده بر اساس اعلام قبلی روز سه‌شنبه با یکدیگر در ریاض مذاکره کردند و در این مذاکرات آندری سیبیها، وزیر خارجه اوکراین به همراه آندری یرماک، رئیس دفتر رئیس‌جمهور اوکراین و رستم امروف، وزیر دفاع شرکت داشتند. پس از برگزاری این نشست، دفتر ولودیمیر زلنسکی، بیان کرد که «اوکراین آمادگی خود را برای پذیرش پیشنهاد آمریکا جهت برقراری یک آتش‌بس فوری و موقت ۳۰ روزه اعلام کرد که با توافق متقابل طرفین قابل تمدید بوده و اجرای هم‌زمان آن توسط روسیه الزامی است». این دفتر در ادامه اعلام کرد که آمریکا فورا تعلیق در تبادل اطلاعات را لغو کرده و کمک‌های امنیتی به اوکراین را از سر خواهد گرفت. 

برای اولین بار از 3 سال گذشته، جان رتکلیف، مدیر سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) با سرگئی ناریشکین، رئیس سرویس اطلاعات خارجی روسیه تماس گرفت که این می‌تواند گشایشی برای ارائه تضمینی‌های امنیتی به اوکراین تلقی شود

دفتر زلنسکی اظهار داشت که هر دو هیات توافق کردند که تیم‌های مذاکره‌کننده خود را مشخص کرده و بلافاصله مذاکرات را برای دستیابی به صلحی پایدار آغاز کنند. آمریکا متعهد شد که این پیشنهادهای خاص را با نمایندگان روسیه مطرح کند. هیات اوکراینی تأکید کرد که شرکای اروپایی نیز باید در روند صلح مشارکت داشته باشند. دفتر ریاست‌جمهوری اوکراین در انتها اعلام کرد که روسای‌جمهور آمریکا و اوکراین توافق کردند که در اسرع وقت توافق جامعی را برای توسعه منابع معدنی حیاتی کی‌یف منعقد کنند تا اقتصاد این کشور را تقویت کرده، هزینه کمک‌های واشنگتن را جبران نموده و رفاه و امنیت بلندمدت اوکراین را تضمین کند. 

آمادگی برای مذاکره با روسیه

پس از اعلام این خبر، آندری یرماک، رئیس دفتر ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین اعلام کرد که اگر روسیه با پیشنهاد آمریکا برای یک آتش‌بس ۳۰ روزه موافقت کند، کی‌یف بلافاصله آماده‌سازی برای مرحله بعدی حل‌وفصل را آغاز خواهد کرد. یرماک روز سه‌شنبه پس از نشست هیات‌های آمریکایی و اوکراینی در عربستان سعودی، در یک نشست خبری گفت: «اگر روسیه این پیشنهاد را بپذیرد... ما آماده‌ایم بدون وقفه روی آماده‌سازی کار کنیم و درباره مرحله بعدی مذاکره کنیم، زیرا این تنها اولین گام است». همزمان، درباره اینکه آیا در این نشست امتیازات ارضی مورد بحث قرار گرفته است، یرماک گفت که قالب این نشست برای بررسی «جزئیات بسیار مشخص» مناسب نبود. این در حالیست که رویترز به نقل از مارکو روبیو گزارش داد که او اعلام کرده است که اوکراین باید به طور کامل از چهار منطقه اوکراینی که روسیه ادعای مالکیت و کنترل جزئی بر آنها دارد، خارج شود. 

توپ در زمین مسکو

آنچه در این میان باید مورد نظر قرار بگیرد، موضع دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده است. دونالد ترامپ شامگاه سه‌شنبه اظهار داشت: «به‌طور مداوم می‌گفتم که باید در اوکراین آتش‌بس شود و اکنون اوکراین با این پیشنهاد موافقت کرده است». او افزود: «امیدوارم پوتین (رئیس جمهور روسیه) نیز با آتش‌بس موافقت کند تا بتوانیم مذاکرات را پیش ببریم و این جنگ پایان یابد». ترامپ ادعا کرد: «هر هفته سه الی چهار هزار سرباز اوکراینی و روسیه کشته می‌شوند. اما غیرنظامیان نیز کشته می‌شوند و در تلاشیم تا این جنگ پایان یابد». او افزود: «اکنون شاهد تفاوت‌ بزرگی نسبت به دیدار در کاخ سفید هستید». ترامپ افزود: «اوکراین با آتش‌بس کامل موافقت کرده است و امیدواریم روسیه نیز موافقت کند و این روزها با آن‌ها (روسیه) دیدار خواهیم کرد. اگر روسیه با آتش‌بس موافقت نکند جنگ ادامه پیدا خواهد کرد و انسان‌های بیشتری کشته خواهند شد». 

اینکه تا چه حدی ممکن است روسیه با این توافق مخالفت یا موافقت کند، هنوز مشخص نیست و ایالات متحده و اوکراین منتظر آن هستند تا ببینند پاسخ پوتین به این پیشنهاد و آتش‌بس 30 روزه چیست

در این میان موضع سایر مقامات ایالات متحده هم قابل تأمل و تاحدودی نگران‌کننده است. به عنوان مثال پس از برگزاری نشست ریاض قرار بر این بود که استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا در امور غرب آسیا به روسیه سفر کند اما مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، روز گذشته (چهارشنبه) در جمع خبرنگاران، سفر استیو ویتکاف به روسیه را تایید نکرد. خبرگزاری ریانووستی در این باره گزارش داد که روبیو به خبرنگاران گفت: «من قرار نیست زمان یا تاریخ این سفر را پیشتر اعلام و حتی قرار نیست چنین سفری را تایید کنم. همین کفایت می‌کند بگویم که تماس‌های متعددی با روس‌ها انجام خواهیم داد تا ببینیم آیا به انجام شدن این کار تمایل دارند یا نه». 

وزیر امور خارجه امریکا افزود که آمریکا از روسیه می‌خواهد به خصومت‌ها پایان دهد و منتظر پاسخی از مسکو در اینباره است. او بیان کرد: ما مشتاقانه منتظری پاسخ روسیه هستیم و از آن‌ها می‌خواهیم پایان دادن به تمامی خصومت‌ها را بررسی کنند تا روند رسیدن به صلح دائمی آغاز شود. به گفته روبیو، تنها راه حل‌وفصل مسائل پیرامون اوکراین از طریق مذاکره است. او در پاسخ به سوالی درباره برنامه‌ها برای تماس‌های رسمی با مسکو درباره آتش‌بس در جنگ، گفت که «توپ در زمین روسیه است». 

وزیر امور خارجه آمریکا درباره گفت‌وگوهای واشنگتن و کی‌یف درباره موضوعات امتیازات سرزمینی، در عربستان سعودی گفت: ما در این باره گفت‌وگوهایی داشتیم. او همچنین گفت که مذاکرات روز سه‌شنبه،‌ عمدتا، به تهیه پیش‌نویس نقشه راه صلح اختصاص داشت، نه مشخص کردن شروط آن.

تعیین خط‌قرمز صلح ازسوی زلنسکی

اینکه تا چه حدی ممکن است روسیه با این توافق مخالفت یا موافقت کند، هنوز مشخص نیست و ایالات متحده به انضمام اوکراین منتظر آن هستند تا ببینند پاسخ پوتین به این پیشنهاد و آتش‌بس 30 روزه چیست؛ اما در این راستا به نظر می‌رسد که باز هم زلنسکی بر خلاف خط و خطوط ایالات متحده موضع گرفته است. او در مصاحبه با شبکه «الجزیره» گفت که «کی‌یف و هیچ شخص دیگری حاکمیت روسیه را بر مناطق اشغال شده اوکراین به رسمیت نخواهد شناخت. این خط قرمز اصلی است». 

زلنسکی همچنین به الجزیره گفت: «من به عنوان رئیس جمهور به قانون اساسی اوکراین در هر گونه مذاکرات با روسیه پایبند خواهم بود. چیزی که قانون اساسی اوکراین به عنوان خط قرمز تعیین کرده را ما هم به عنوان خط قرمز در نظر می‌گیریم و در هیچ مذاکراتی از آن گذر نخواهیم کرد». رئیس جمهور اوکراین همچنان اظهار کرد: «ما در صورت برقرار شدن آتش‌بس در طول آتش بس درباره تضمین‌های امنیتی برای اوکراین مذاکره خواهیم کرد». او همچنین گفت انتخابات در اوکراین طبق قانون تنها بعد از برداشته شدن قانون حکومت نظامی که بعد از شروع جنگ با روسیه در اوکراین اعمال شد برگزار خواهد شد. 

زلنسکی در بخش دیگر صحبت‌هایش با اشاره به روند جنگ گفت: «سربازان ما در منطقه کورسک به اجرای ماموریت‌های خود در ضمن آنکه روسیه فشار اعمال می‌کند ادامه خواهند داد. فرماندهی نیروهای ما هر کار لازم و حداکثر تلاش‌ها را انجام می‌دهد تا جان سربازان را حفظ کند». وی همچنین روسیه را به حملات علیه زیرساخت‌ها و اهداف غیرنظامی در اوکراین متهم و تهدید کرد که اوکراین به این حملات پاسخ خواهد داد. زلنسکی ادامه داد: «ارتش ما دیروز به حملات روسیه به شهر «کریفیی ریه» و مناطق دیگر با استفاده از تسلیحات ساخت داخل پاسخ داد. ما به دنبال نمایش قدرت نیستیم اما وقتی شما به ما حمله کنید هر چقدر هم که قدرتمند باشید باید انتظار دریافت پاسخ را داشته باشید».

این در حالیست که جان رتکلیف، مدیر سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) با سرگئی ناریشکین، رئیس سرویس اطلاعات خارجی روسیه برای اولین بار پس از 3 سال گذشته تماس گرفت که این می‌تواند گشایشی برای ارائه تضمینی‌های امنیتی به اوکراین تلقی شود.