زلنسکی بر سر معادن کشورش در ازای توسعه زیرساختی آمریکا توافق کرد؛
غصب منابع اوکراین، مانور ترامپ علیه دموکرات‌ها و اروپا
رامین پرتو
از چند هفته پیش مساله واگذاری معادن کمیاب و نایاب اوکراین به ایالات متحده به موضوعی جنجال‌برانگیز از سوی زلنسکی و ترامپ تبدیل شد و در این راستا اتحادیه اروپا هم با شک و تردید به این توافق نگاه کرده و حتی آن را زیر ضرب بردن استقلال و امنیت اروپا در برابر زیاده‌خواهی‌های روسیه قلمداد کرد. با تمام این تفاسیر روز گذشته (چهارشنبه) سه مقام ارشد اوکراینی اعلام کردند که اوکراین و ایالات متحده بر سر چارچوبی برای عقد یک توافق اقتصادی گسترده که شامل دسترسی به مواد معدنی خاکی کمیاب اوکراین است، به توافق رسیده‌اند. در این خصوص آسوشیتدپرس به نقل از این مقامات که به شرط ناشناس ماندن صحبت کردند، نوشت که کی‌یف امیدوار است امضای این توافقنامه، ادامه جریان حمایت نظامی آمریکا را که اوکراین به آن نیاز فوری دارد، تضمین کند. به گفته یکی از مقامات اوکراینی، این توافق ممکن است روز جمعه امضا شود. با این وجود به گفتۀ یک منبع دیگر مطلع از محتوای این پیش‌نویس، در این سند هیچگونه تضمین امنیتی از سوی آمریکا یا تعهدی مبنی بر ادامه ارسال تسلیحات به اوکراین قید نشده است؛ اما تأکید شده که ایالات متحده خواهان آن است که اوکراین «آزاد، مستقل و امن» باشد.
تصمیم ترامپ برای مذاکره مستقیم با مسکو به منظور پایان دادن به جنگ جنگ اوکراین، بدون در نظر گرفتن نظرات کی‌یف و متحدان اروپایی، بسیاری از مقامات اروپایی را غافلگیر کرده و حالا بسیاری از کشورهای اروپایی تهدید روسیه را بیش از گذشته حس می‌کنند
از سوی دیگر ترامپ مقابل خبرنگاران نیز اعلام کرد که ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین قصد دارد روز جمعه برای امضای یک «توافق بسیار بزرگ» به واشنگتن بیاید. این اظهارات در حالی مطرح شد که هفته گذشته این دو رهبر سخنان تندی علیه یکدیگر رد و بدل کردند. رئیس جمهوری آمریکا این توافق را، راهی برای «بازپرداخت» میلیاردها دلار کمک مالی واشنگتن به کی‌یف می‌داند. وی همچنین اذعان کرده که در صورت دستیابی به توافق با روسیه برای پایان جنگ، حضور نیروهای حافظ صلح در اوکراین لازم خواهد بود. در مقابل، مسکو که سه سال پیش حمله به اوکراین را آغاز کرد، قاطعانه هرگونه استقرار نیروهای ناتو در این کشور را رد کرده است. برخی کشورهای اروپایی اعلام کرده‌اند که آماده اعزام نیروهای حافظ صلح به اوکراین هستند. ترامپ روز دوشنبه گفت که مسکو با این نیروهای صلح‌بان موافق خواهد بود، اما کرملین روز سه‌شنبه این ادعا را تکذیب کرد.
مساله مهم این است که تلاش شتابزده ترامپ برای پایان دادن سریع به جنگ روسیه و اوکراین و تمایل او به نزدیکی با مسکو، نگرانی‌هایی را در مورد احتمال اعطای امتیازات گسترده به ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه ایجاد کرده است. تحلیلگران معتقدند که چنین امتیازاتی می‌تواند امنیت اوکراین و اروپا را تضعیف کند و چشم‌انداز ژئوپلیتیکی را تغییر دهد. این در حالیست که ترامپ هفته گذشته زلنسکی را «دیکتاتوری نامحبوب» خواند که باید سریعا با صلح موافقت کند؛ وگرنه کشورش را از دست خواهد داد. در واکنش، رئیس جمهوری اوکراین اظهار داشت که ترامپ در یک «حباب دروغ‌رسانی» سیر می‌کند. با این حال، به گفته منابع مطلع، مقامات هر دو طرف با پیش‌نویس توافقنامه امتیازات معدنی موافقت کرده و توصیه کرده‌اند که این توافق امضا شود.
در پاسخ به این سؤال که اوکراین در ازای این توافق معدنی چه چیزی دریافت خواهد کرد باید توجه شود که دونالد ترامپ قصد بازپس‌گیری ۳۵۰ میلیارد دلار کمک مالی را دارد که واشنگتن قبلاً به کی‌یف پرداخت کرده؛ اما بحث توسعه زیرساخت‌های اوکراین هم مطرح شده است
مانور سیاسی ترامپ
اینکه چرا ترامپ در این راستا سعی می‌کند به هر ترتیب که شده این توافق را به نفع ایالات متحده به دنیا معرفی کند، موضوعی است که نشان می‌دهد اساساً او و تیمش سعی دارد افکار عمومی داخلی را به نفع خود و بر ضد دموکرات‌ها که آغاز کننده این جنگ از نظر او به شمار می‌روند، هدایت کند. اگرچه این توافق می‌تواند منابع عظیم معدنی اوکراین را به روی آمریکا باز کند اما دونالد ترامپ در این‌باره گفته است که «آنچه ما اکنون انجام می‌دهیم این است که، می‌خواهیم مطمئن شویم که سرمایه‌گذاری‌های ما محفوظ می‌ماند. مالیات‌دهندگان آمریکایی اکنون از طریق توافق معدنی پول خود را پس خواهند گرفت وحتی اضافه‌تر هم دریافت خواهند کرد».
طبق مفاد این پیش‌نویس توافق، ایالات متحده و اوکراین یک صندوق سرمایه‌گذاری برای بازسازی اوکراین در دوران پساجنگ تأسیس خواهند کرد. این صندوق درآمدهای حاصل از منابع اوکراین، از جمله مواد معدنی، هیدروکربن‌ها و سایر منابع استخراجی را جمع‌آوری و مجدداً سرمایه‌گذاری خواهد کرد.
بر اساس این توافق، اوکراین ۵۰ درصد از درآمدهای خود را (پس از کسر هزینه‌های عملیاتی) به این صندوق اختصاص خواهد داد. این روند ادامه خواهد داشت تا زمانی که کل مشارکت‌های اوکراین به ۵۰۰ میلیارد دلار برسد. در مقابل، ایالات متحده متعهد خواهد شد که به‌صورت بلندمدت از توسعه یک «اوکراین باثبات و از نظر اقتصادی شکوفا» حمایت مالی کند. این در حالیست که زلنسکی پیش‌تر از امضای پیش‌نویس اولیه توافقنامه منابع معدنی خودداری کرده بود. دلیل این مخالفت، درخواست واشنگتن برای دستیابی به حقوقی به ارزش ۵۰۰ میلیارد دلار از منابع طبیعی اوکراین بود. کی‌یف اعتراض داشت که مجموع کمک‌های دریافتی از ایالات متحده بسیار کمتر از این مبلغ بوده و توافق پیشنهادی شامل تضمین‌های امنیتی مورد نیاز اوکراین نیست.
در پاسخ به این سؤال که اوکراین در ازای این توافق معدنی چه چیزی دریافت خواهد کرد، دونالد ترامپ به مبلغ ۳۵۰ میلیارد دلار کمک مالی که واشنگتن قبلاً به کی‌یف ارائه کرده اشاره کرد. رئیس جمهوری آمریکا همچنین افزود که «تجهیزات نظامی فراوان و حق ادامه جنگ» نیز از دیگر امتیازاتی است که اوکراین دریافت کرده است.
در این راستا اسکات اندرسون، کارشناس مطالعات حکمرانی در اندیکشده آمریکایی بروکینگز اظهار داشت که این توافق معدنی ممکن است از دید بسیاری از کشورهای جهان شبیه به نوعی «دزدی دریایی اقتصادی» به نظر برسد. با این حال، او تأکید کرد که این توافق برای جلب حمایت ترامپ و قانون‌گذاران جمهوری‌خواه ضروری است. یک مقام اوکراینی اعلام کرد که برخی از جزئیات فنی توافق همچنان نیاز به تعیین و بررسی دارند. با این حال، پیش‌نویس توافق شامل پیشنهاد بحث‌برانگیز دولت ترامپ برای اعطای ۵۰۰ میلیارد دلار از سود منابع معدنی نادر اوکراین به آمریکا، به‌عنوان جبران کمک‌های جنگی واشنگتن به کی‌یف، نیست.
احساس خطر از سوی اروپا
آنچه در این راستا به عنوان یک موضوعی اصلی باید مدنظر قرار بگیرد این است که اساساً اتحادیه اروپا با دید تردید به این توافق نگاه می‌کند و حتی از ناحیه آن احساس خطر کرده است. در این خصوص دونالد ترامپ در گفت‌وگو با خبرنگاران تأیید کرد که احتمالاً ولودیمیر زلنسکی روز جمعه به واشنگتن سفر خواهد کرد اما تصمیم ترامپ برای مذاکره مستقیم با مسکو به منظور پایان دادن به جنگ اوکراین، بدون در نظر گرفتن نظرات کی‌یف و متحدان اروپایی، بسیاری از مقامات اروپایی را غافلگیر کرده است. تأکید دولت او بر این که امنیت اروپا دیگر اولویت اصلی آمریکا نیست هم نگرانی‌هایی در میان متحدان اروپایی ایجاد کرده و در این راستا دونالد تاسک، نخست وزیر لهستان در ویدیویی از اظهاراتش که در شبکه اجتماعی «ایکس» در آستانه نشست مجازی رهبران اتحادیه اروپا با موضع بحث درباره جنگ اوکراین منتشر کرد، به تصمیمات اخیر دونالد ترامپ از جنبه شروع مذاکرات با روسیه بر سر پایان جنگ و همچنین انتقادات او علیه دولت کی‌یف واکنش نشان داد. تاسک در این اظهارات خود ادعا کرد رهبران اروپایی باید در برابر «تسلیم شدن» مقابل روسیه در موضوع اوکراین مقاومت کنند.
نکته نهایی این است که ترامپ با انعقاد چنین توافقی قصد دارد که اقدام دموکرات‌ها در صرف بودجه نظامی به نفع اوکراین را به چالش بکشد و از سوی دیگر بنا دارد از این مجرا اروپایی‌ها را هم زیر فشار قرار دهد.
دیدگاه تان را بنویسید