فراخوان تشکیل ارتش اروپایی برای تقویت جبهه دفاعی

رامین پرتو

نگاه دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده به ناتو، موضوعی است که در میانه سال‌های 2017 تا 2021 از سوی اتحادیه اروپا به یکی از تلخ‌ترین و ترسناک‌ترین محورهای روابط دو طرف تبدیل شد؛ چراکه ترامپ در آن سال‌ها هزینه جدیدی را بر اعضای ناتو تحمیل کرد و خواستار مشارکت آنها در تقویت این پیمان نظامی- امنیتی شد. بر همین اساس از آن سال‌ها تاکنون اروپایی‌ها همواره به این فکر می‌کردند که بتوانند به هر ترتیب که شده خود را از حیث نظامی و امنیتی تقویت کنند تا بتوانند در مواقع اضطراری، از خود به صورت مستقل دفاع کنند. آمدن بایدن به کاخ سفید این تئوری را به دلیل نگاه‌ دموکرات‌ها به مشارکت‌های سیاسی- امنیتی با اروپا به حاشیه برد اما قاره سبز راهی نداشت جز اینکه در جنگ اوکراین با روسیه، در کنار تیم بایدن و ایالات متحده قرار بگیرد و حالا ورود مجدد ترامپ به کاخ‌سفید، خاطره همان سال‌ها را برای اروپایی‌ها تکرار کرده است. 

اینکه زلنسکی اخیراً و طی روزهای گذشته بارها اعلام کرده که آماده مذاکره درباره پرونده اوکراین و جنگ با روسیه است برای اروپایی‌ها چندان خوشایند نیست، چراکه اتحادیه اروپا می‌داند که زلنسکی در موضع ضعف قرار دارد

اروپایی‌ها در شرایط فعلی به صورت کاملاً مشخص با ترامپ در یک چالش عیان و گسترده قرار دارند و حالا به نظر می‌رسد که آنها در حال تقویت خود برای فاصله گرفتن از تئوری‌های واشنگتن هستند. در این راستا اورزولا فون درلاین، رئیس‌ کمیسیون اروپا خواستار جایگزینی برای ناتو شده و تأکید کرده که اروپا باید مسئولیت بیشتری در قبال امنیت خود بپذیرد. به گزارش رویترز، اظهارات او در شرایطی مطرح شده که آمریکا خواستار افزایش هزینه‌های نظامی اعضای ناتو است، حمایت آینده از اوکراین نامشخص به نظر می‌رسد و نگرانی‌هایی درباره تغییر احتمالی تعهد واشنگتن به امنیت اروپا وجود دارد. 

فون‌درلاین دیروز (دوشنبه) در یک نشست خبری در لیتوانی گفت که «ناتو همچنان پایه دفاعی ماست، اما واضح است که ما به یک سیستم دفاعی جامع اروپایی نیاز داریم». او افزود: «جنگ‌های مدرن به مقیاس، فناوری و هماهنگی‌ای نیاز دارند که برای یک کشور به‌تنهایی قابل مدیریت نیست.» این مقام سپس خواستار تأمین مالی بیشتر از سوی بخش‌های عمومی و خصوصی شد. او ادعا کرد که استراتژی آینده دفاعی اروپا تا اواسط مارس به رهبران اتحادیه اروپا ارائه خواهد شد. 

این اظهارات فون‌درلاین در حالی مطرح می‌شود که چند روز پیش آنتونیو کاستا، رئیس شورای اروپایی رهبران اتحادیه اروپا در اجلاس اتحادیه اروپا پس از نشست دفاعی بروکسل گفت که «در حال حاضر کارهای زیادی انجام شده است، اما ما باید کارهای بیشتری انجام دهیم و رهبران اتحادیه اروپا توافق کردند که بر پر کردن شکاف‌های حیاتی در دفاع خود مانند دفاع هوایی و موشکی، موشک، مهمات و حمل و نقل نظامی تمرکز کنند». 

پیش از درگیری اوکراین، امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه و آنگلا مرکل، صدراعظم وقت آلمان از برجسته‌ترین حامیان ایجاد یک ارتش اروپایی بودند که مخالفت‌هایی با آنها در درون اتحادیه اروپا در قبال این طرح رخ داد

این در حالیست که سال گذشته، کشورهای اتحادیه اروپا به طور متوسط ۱.۹ درصد از تولید ناخالص داخلی را برای امور نظامی یا حدود ۳۲۶ میلیارد یورو (۳۳۴.۵ میلیارد دلار) هزینه کردند که طبق برآورد اتحادیه اروپا ۳۰ درصد افزایش نسبت به سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهد، اما بسیاری از رهبران اتحادیه اروپا گفته‌اند که باید حتی بیشتر هزینه کنند. کمیسیون اروپا، نهاد اجرایی اتحادیه اروپا، تخمین زده است که این اتحادیه ممکن است نیاز به هزینه ۵۰۰ میلیارد یورویی اضافی در دهه آینده برای پر کردن شکاف‌های حیاتی در حوزه نظامی اروپا داشته باشد.

در مقابل باید توجه شود که ایالات متحده از فوریه ۲۰۲۲، بیش از ۶۵ میلیارد دلار کمک نظامی به اوکراین ارائه کرده است. با این حال، ترامپ با زیر سوال بردن این حمایت و بیان اینکه کی‌یف «به اندازه کافی کمک دریافت کرده»، از توافق صلح با روسیه حمایت کرده است. همچنین در سال ۲۰۲۲، پس از تشدید درگیری روسیه و اوکراین، اتحادیه اروپا هزینه‌های نظامی خود را به‌طور قابل‌توجهی افزایش داد و کشورهای عضو توافق کردند که گروه‌های رزمی را به یگان‌های بزرگ‌تری با حدود ۵۰۰۰ نیرو تبدیل کنند و از آن زمان، آلمان، فرانسه و سایر کشورهای اتحادیه اروپا وعده افزایش بی‌سابقه‌ای در بودجه‌های نظامی خود را داده‌اند. 

ارتش اروپایی محقق می‌شود؟

آنچه در مورد فراخوان رئیس کمیسیون اروپا باید مورد توجه قرار بگیرد این است که پیش از درگیری اوکراین، امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه و آنگلا مرکل، صدراعظم وقت آلمان از برجسته‌ترین حامیان ایجاد یک ارتش اروپایی بودند که البته مخالفت‌هایی با آنها در درون اتحادیه اروپا در قبال این طرح رخ داد. ماکرون در سال ۲۰۱۹ ناتو را گرفتار «مرگ مغزی» توصیف کرد و از رهبران اروپایی خواست سیاست «استقلال استراتژیک» از واشنگتن را دنبال کنند، چراکه آمریکا از زمان پایان جنگ جهانی دوم از طریق ناتو بر سیاست امنیتی اروپا تأثیر گذاشته است. بر همین اسسا یکی از پیشنهادات، ایجاد یک «ارتش واقعی اروپایی» برای تقویت مستقل امنیت قاره بود اما مساله اصلی هزینه سنگین اروپایی‌ها در دو جبهه (ناتو و ارتش اروپایی) است. 

اگرچه ینس استولتنبرگ، دبیرکل وقت ناتو، هشدار داده بود که چنین اقدامی «ارتباط بین آمریکای شمالی و اروپا» را تضعیف می‌کند، ایتالیا از این ایده حمایت کرده است. «آنتونیو تایانی» وزیر خارجه ایتالیا استدلال کرده که اتحادیه اروپا بدون یک ارتش مشترک، نمی‌تواند سیاست خارجی معتبری داشته باشد. با این حال، این ایده با مخالفت شدید در سایر پایتخت‌های اروپایی مواجه شد. «جوزپ بورل» دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۴، پیشنهاد کرد که اگرچه اتحادیه باید به دنبال تقویت توانایی‌های نظامی اعضایش باشد، اما این به معنای تشکیل یک ارتش مشترک نیست. چندین کشور اتحادیه اروپا، از جمله دانمارک و لهستان که بیشترین هزینه نظامی سرانه را در ناتو دارند، اعلام کرده‌اند که امنیت خود را در چارچوب کنونی ناتو می‌خواهند. ماکرون اخیرا اعلام کرد که فرانسه بودجه نظامی خود را دو برابر خواهد کرد و از سایر کشورهای اروپایی خواست از این سیاست پیروی کنند، زیرا ممکن است پس از بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، علاقه آمریکا به امنیت اروپا کاهش یابد و به نظر می‌رسد که سخنان او حالا تایید شده است! 

نکته نهایی که در این راستا باید مورد توجه قرار بگیرد این است که اروپایی‌ها از نوع نگاه ترامپ به جنگ اوکراین هم به شدت هراس دارند. اینکه زلنسکی روز گذشته (دوشنبه) صراحتاً اعلام کرده که آماده مذاکره درباره پرونده اوکراین و جنگ با روسیه است برای اروپایی‌ها چندان خوشایند نیست؛ چراکه اتحادیه اروپا می‌داند که زلنسکی در موضع ضعف قرار دارد و اگر جنگ با روسیه در این مقطع تمام شود می‌تواند امنیت اتحادیه اروپا به خطر بیافتد و آنها چندی دیگر باید با روسیه روبرو شوند. لذا باید منتظر بود و دید که اتحادیه اروپا تا چه حد برای تشکیل ارتش اروپایی جدی خواهد بود.