نگرانی از باخت ناتو در پرونده اوکراین

رامین پرتو

حدود دو هفته پیش لهستان به عنوان رئیس دوره‌ای اتحادیه اروپا انتخاب شد و در همانموقع بحث بر این بود که این کشور به عنوان همسایه غربی اوکراین و بلاروس آنهم در شرایط کنونی که جنگ میان مسکو و کی‌یف در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، تمایل دارد در این زمینه هم برای خود و هم برای اتحادیه اروپا چه اقدامی را در دستور کار قرار دهد. در همین راستا دولت لهستان اعلام کرد که قصد دارد در دوره ریاست شش ماهه خود بر اتحادیه اروپا که از ماه ژانویه ۲۰۲۵ شروع شد عمدتا روی مساله امنیت در این اتحادیه تمرکز کند و سیاستی که اخیرا در راستای تشدید تدابیر امنیتی در محل مرز خود با بلاروس به بهانه مقابله با مهاجران در پیش گرفته، گویای این امر است. خبرگزاری آسوشیتدپرس در این خصوص گزارش کرد نزدیک به ۱۳ هزار نیروی گارد و سرباز مرزبانی در محل مرز مشترک ۴۰۰ کیلومتری لهستان و بلاروس مستقر شده‌اند؛ مرزی که از زمان شروع حمله روسیه به اوکراین در سه سال قبل تبدیل به یک منطقه حائل شده است. همچنین لهستان تدابیر امنیتی تقویتی مشابهی را نیز در محل مرز خود با منطقه کالینینگراد روسیه به اجرا در آورده است.

 لهستان به عنوان همسایه اوکراین و بلاروس، وضعیت کنونی نظام بین‌الملل به خصوص با آمدن مجدد دونالد ترامپ در کاخ‌سفید را به هیچ وجه به نفع قاره‌سبز نمی‌داند و به دنبال آن است تا به تمام کشورهای اروپایی یک آماده‌باش کاملاً محسوس اعلام کند

این در حالیست که لهستان به عنوان حامی لجستیکی اصلی اوکراین در جنگ با روسیه شناخته می‌شود که از خاکش برای نقل و انتقال اکثریت محموله‌های تسلیحات و مهمات غرب برای اوکراین استفاده شده است. در مقابل روسیه نیز از خاک بلاروس به منظور نقل و انتقال قوا و پشتیبانی از نیروهایش در اوکراین استفاده می‌کند. آسوشیتدپرس در این گزارش می‌نویسد: «از شهر پوووتسه درست در پشت مرز با بلاروس مشاهده می‌شود یک حصار فولادی ۵.۵ متری مجهز به سیم خاردار و دوربین‌های امنیتی بر فراز آن، جوامعی را که زمانی روابط دوستانه با هم داشتند اما حالا به دلیل جنگ به رقبای بیمناک از یکدیگر تبدیل شده‌اند جدا کرده است. علاوه بر آن پهپادها، بالگردها و خودروهای زرهی نیز در آنجا گشت‌زنی و رصد می‌کنند». 

نکته اینجاست که در ۱۶ ژانویه لهستان در مقام رئیس دوره‌ای اتحادیه اروپا از ۶۰ خبرنگار رسانه‌های بین‌المللی دعوت کرد تا از برنامه‌های امنیتی در محل این مرز دیدن کنند، در حالی که مشاهده شد گذرگاه مرزی در این تاریخ بسته بوده و حدود ۴۰ مرزبان نیز در آنجا دیده می‌شدند؛ به گونه‌ای که در جاده‌ای در آنجا چند لایه مانع بتنی و سیم خاردار قرار داده شده بود انگار که قرار است جلوی پیشروی یک ارتش را بگیرند. نیروهای مرزبانی لهستان به سمت بلاروس دیده‌بانی می‌کردند». 

رویترز هم در این خصوص نوشته است که دولت ورشو مدعی است اجرای این تدابیر امنیتی ضروری بوده؛ چون روسیه و بلاروس نوع خاصی از جنگ ترکیبی را علیه اروپا به راه انداخته‌ و به گروه‌های مهاجران عمدتا اهل آفریقا یا غرب آسیا کمک می‌کنند در راستای تحریک و بی‌ثبات سازی لهستان و بقیه اروپا از مرز عبور کنند. از سوی دیگر دونالد تاسک نخست وزیر لهستان روز جمعه به خبرنگاران گفت: «ما سیاستمان در زمینه اعطای روادید را سختگیرانه‌تر کرده‌ایم و مهمتر از همه تصمیم گرفته‌ایم اعطای حق پناهندگی را هر زمان که شاهد عبور انبوه مهاجران از مرز با سازماندهی بلاروس و روسیه باشیم معلق کنیم». 

مهاجران یا تهدید روسیه-  بلاروس؟

نکته مهم اما این است که سال گذشته میلادی نزدیک به ۳۰ هزار مهاجر برای عبور از مرز تلاش کردند و اکثر آنها را مردان جوانی اغلب اهل اتیوپی، اریتره و سومالی تشکیل می‌دادند. مقامات لهستانی می‌گویند که آنها با روادید توریستی یا دانشجویی وارد بلاروس می‌شوند و هزینه‌ای از ۸۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ دلار برای عبور از مرز پرداخت می‌کنند. لهستان می‌گوید سرویس‌های امنیتی بلاروس و دیگر «سازمان‌دهندگان» به آن‌ها کمک می‌کنند؛ سازماندهندگانی که اکثرا اوکراینی‌هایی هستند که احتمالاً در پی فرار از جنگ در این کشور گرفتار روزگار سختی شده‌اند. مقامهای مرزبانی می‌گویند آنها می‌توانند به ازای کمک به عبور هر فرد از مرز ۵۰۰ دلار کسب کنند. همچنین نیروهای مرزبانی در لهستان ادعا می‌کنند که به طور معمول مورد حمله از سمت این مهاجران قرار می گیرند و آنها سال گذشته میلادی یک نیروی مرزبان را کشته و تعدادی دیگر را زخمی کرده‌اند. آنها می‌گویند مهاجران با تیرکمان شلیک و مواد منفجره یا سنگ پرتاب می‌کنند، یا با اسپری فلفل به مرزبان‌ها حمله می‌کنند. بیش از ۴۰۰ مورد از این دست حملات در سال گذشته در این بخش از مرز به ثبت رسید که در پی آنها ۳۰۷ نفر در بیمارستان بستری شدند». 

از سوی دیگر سازمان امدادرسان پزشکی موسوم به «پزشکان بدون مرز» تصویر متفاوتی را ترسیم می‌کند. این سازمان خیریه می‌گوید که پزشکانش از نوامبر ۲۰۲۲ بیش از ۴۰۰ نفر از مهاجران را در این مرز درمان کرده‌اند در حالی که بسیاری از آنها هفته‌ها در جنگل‌های غیرقابل سکونت گرفتار و سرگردان بوده یا قربانی اعمال خشونت‌آمیز در مرز شدند. لهستان اصرار دارد که سیاست «بازگرداندن» را در قبال این مهاجران اعمال می‌کند نه سیاست پس زدن مهاجران. سرهنگ آندژی استاسیولوویچ، یک فرمانده ارشد مرزبانی لهستان گفت کسانی که به زور وارد شده‌اند به بلاروس بازگردانده می‌شوند که این مطابق با چارچوب قانونی ما است.

نکته بسیار مهم این است که مساله مهاجران از نظر بسیاری از تحلیلگران مسائل امنیتی یک بهانه برای به وجود آوردن این وضعیت از سوی لهستان است اما بخشی دیگر از آنها اعتقاد دارند که این اقدامات از بیم سرازیر شدن عناصر نفوذی سرویس‌های اطلاعاتی بلاروس و روسیه به ورشو در دستور کار قرار گرفته است. 

آنچه در این میان باید مورد نظر قرار بگیرد این است که اساساً در شرایط کنونی این دیدگاه لهستان نمی‌تواند یک موضوع تک‌وجهی باشد و دونالد تاسک در ورشو سعی دارد تا بتواند با برجسته‌سازی این موضوع یک هشدار به زعم خود بسیار مهم به سراسر اروپا بدهد. لهستان به عنوان همسایه دو کشور اوکراین و بلاروس که حالا یکی تحت حاکمیت روسیه اداره می‌شود و دیگری در جنگ مسکو به شمار می‌رود، وضعیت کنونی نظام بین‌الملل به خصوص با آمدن مجدد دونالد ترامپ در کاخ‌سفید را به هیچ وجه به نفع قاره سبز نمی‌داند و به دنبال ان است تا به تمام کشورهای اروپایی یک آماده‌باش کاملاً محسوس را اعلام کند که هم به نفع خود و هم به نفع آنها باشد. 

لهستان می‌گوید سرویس‌های امنیتی بلاروس و دیگر «سازمان‌دهندگان» به مهاجران کمک می‌کنند و نیروهای مرزبانی آنها مورد حمله از سمت این مهاجران قرار می‌گیرند به‌طوری‌که سال گذشته میلادی یک نیروی مرزبان را به قتل رساندند

در این راستا باید توجه شود که لندن هم از این وضعیت کاملاً احساس خطر می‌کند؛ چراکه به زعم آنها ترامپ می‌تواند با هماهنگی با روس‌ها اوضاع را بهم بریزد. بر همین اساس کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر انگلیس پس از دیدار با ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین و اعلام آمادگی برای اعزام نیروهای مسلح به کی‌یف به بهانه مشارکت در مأموریت‌های صلحبانی، راهی لهستان شد تا زمینه آغاز مذاکرات برای امضای پیمان دفاعی با این کشور را فراهم کند. او دو روز پیش در نشست خبری مشترک با دونالد تاسک، نخست‌وزیر لهستان در ورشو اعلام کرد: «امنیت اروپا نیازمند اقدامات عملی است. ما متعهد به آغاز مذاکرات برای تدوین یک پیمان دفاعی و امنیتی هستیم که تهدیدهای مشترک و گام‌های مورد نیاز برای مقابله با آنها را پوشش دهد». حال باید دید که ورشو چگونه می‌خواهد این بحران را 

مدیریت کند.