استقلال گرینلند؛ سناریوی تحمیلی یا اختیاری؟!

رامین پرتو

هیچکس گمان نمی‌کرد که دونالد ترامپ چند صباحی پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری 5 نوامبر ایالات متحده یکباره عزم الحاق کانادا و گرینلند را به خاک آمریکا کند اما این شوخی خنده‌دار، هم اکنون در حال عملیاتی شدن است و می‌تواند یک فصل جدید در نظام بین‌الملل به وجود بیاورد. گرینلند حالا به تیتر اول رسانه‌های جهان تبدیل شده و همین موضوع نه تنها پادشاهی دانمارک را با نگرانی زیادی روبرو کرده بلکه در داخل قلمرو گرینلند هم اوضاع و احوال به سمت رادیکال شدن پیش رفته است. 

بدون شک هیچکس در روی کره زمین علاقه ندارد که موطن او به فروش برسد و یا با یک گزینه‌ دیگر تعویض شود و این موضوع حالا در گرینلند کاملاً قابل مشاهده است. روزنامه وال استریت ژورنال آمریکا در گزارشی با اشاره به دور جدید تهدیدات دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب ایالات متحده علیه دانمارک از بابت تملک جزیره گرینلند و تاثیراتی که این مواضع در میان مردم این جزیره داشته، نوشته است: «یورگن بواسن، کارگر ۵۰ ساله که طرفدار دونالد ترامپ است چند روز پیش به فرودگاه شهر نوک، پایتخت گرینلند رفت و کلاهی با طرح جنبش ماگا (آمریکا را مجدد بزرگ کنیم) گذاشت تا از هواپیمای دونالد ترامپ که حامل پسر بزرگ او بود استقبال کند. اما بواسن که به سازمان‌دهی سفر دونالد ترامپ جونیور کمک کرده می‌گوید علاقه‌ای به حمایت از مواضع دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب آمریکا برای خرید این جزیره یخ‌زده ندارد». 

دانمارک در فضای کنونی به شدت از وضعیت جنگ اوکراین ترس دارد و فکر می‌کند که روسیه می‌تواند بدان آسیب بزند و بر همین اساس به نظر می‌رسد که این کشور با الحاق گرینلند به ایالات متحده موافقت خواهد کرد

به نوشته این روزنامه بسیاری از ساکنان گرینلند در تجمعی که مقابل فرودگاه برگزار شده بود اعلام کرده‌اند که کسی نمی‌تواند ما را بفروشد و آنها عملاً حامی جنبش استقلال‌طلبی گرینلند هستند و حالا به طرزی غیرمنتظره مداخله‌های دونالد ترامپ دارد به نفع آرمان آنها کار می‌کند. 

وال استریت ژورنال در ادامه درخصوص جنبش استقلال‌طلبی در گرینلند نوشته است که «این کارزار در گرینلند همچون بسیاری از دیگر جنبش‌های استقلال طلبی با این ابهام مواجه است که بعد از به دست آمدن آزادی چه اتفاقی می‌افتد. دولت دانمارک اعلام کرده چنانچه گرینلند استقلال پیدا کند دیگر کمک سالانه حدودا ۶۰۰ میلیون دلاری که در اختیار دولت این جزیره می‌گذاشت را ارائه نخواهد کرد؛ مبلغی که معادل نیمی از بودجه مورد استفاده این جزیره بوده و این اخطار باعث به وجود آمدن تردیدهایی از این بابت که گرینلند بعد از استقلال چطور قرار است بودجه خود را تامین کند شده است». 

بنا بر اعلام بسیاری از ناظران بین‌المللی تهدیدات اخیر ترامپ و به راه انداختن جنگ تجاری با دانمارک وضعیت مذاکرات را تغییر داده است و دولت دانمارک اکنون ممکن است بیشتر متمایل به موافقت کردن با توافقی بر سر جدا شدن گرینلند شامل تداوم پرداخت‌های مالی به این جزیره به منظور هموار کردن مسیر استقلال آن باشد. همچنین پیش‌بینی‌ها این است که دولت دانمارک این استقلال را در عرض چند سال آینده خواهد پذیرفت؛ چراکه به زعم آنها یک گرینلند مستقل سپس آزاد خواهد بود که خودش درباره برقراری روابط اقتصادی یا امنیتی خود با ایالات متحده، دانمارک یا هر کشور دیگری 

تصمیم بگیرد. 

در این خصوص پله بروبرگ، رهبر حزب نالراک، از احزاب استقلال‌طلب گرینلند، می‌گوید: «چیزی که ترامپ گفته، این است که ما در آمریکا ارزشمند هستیم و او می‌خواهد به ما کمک کند. ما می‌توانیم با کمک کشورهای دیگر مستقل بشویم. اما من میلی به این که ما بخشی از ایالات متحده شویم، ندارم». 

این در حالیست که ترامپ پنجشنبه گذشته تلاش کرد بار دیگر بر قصد خود برای تملک گرینلند تاکید مجدد داشته باشد و ادعا کرد: «مردم گرینلند عاشق این هستند که تبدیل به یک ایالت از ایالات متحده آمریکا شوند. حالا شاید دانمارک از این موضوع خوشش نیاید. اما ما نمی‌توانیم بیش از حد مراعات دانمارک را بکنیم و شاید بالاجبار باید اتفاقاتی در قبال دانمارک و در زمینه تعرفه‌ها بیافتد». 

دانمارک در روزهای اخیر پیام‌های خصوصی به تیم ترامپ ارسال کرده و تمایل خود را برای گفت‌وگو در مورد تقویت امنیت در گرینلند یا افزایش حضور نظامی آمریکا در این جزیره ابراز کرده اما استقلال‌طلبان در گرینلند به دنبال برخورد با این تفکر هستند

استقلال‌طلبان علیه گسترش قلمرو آمریکا 

پرسش مطرح در این راستا این است که آیا استقلال گرینلند یک سناریوی تحمیلی است یا اختیاری؟ واقعیت این است که گرینلند ماه آوریل 2025 انتخاباتی را برگزار خواهد کرد که می‌تواند جرقه فرآیند استقلال این منطقه که جمعیتی حدودا ۵۷ هزار نفری دارد را بزند. در آخرین انتخاباتی که در این جزیره برگزار شد احزاب استقلال طلب ۸۰ درصد آرا را به دست آوردند. در همین راستا رویترز گزارش داده که موت آگید، نخست‌وزیر گرینلند در آستانه شروع به کار دولت دوم دونالد ترامپ یک سخنرانی به مناسبت سال نوی میلادی برای مردم این جزیره ایراد کرده و در آن گفته است که پیش‌نویس قانون اساسی جدید برای این جزیره آماده شده و باید جرقه فرآیند استقلال این جزیره زده شود. او اظهار کرد: «زمان آن رسیده که گام بعدی را برای کشورمان برداریم. ما باید همچون دیگر کشورهای جهان تلاش کرده تا موانع همکاری را برطرف کرده و به راهمان ادامه دهیم؛ موانعی که می‌توانیم از آنها تحت عنوان غل و زنجیرهای دوران استعمار توصیف کنیم». 

در این راستا بر اساس قانون سال 2009، این جزیره باید ابتدا به دولت دانمارک اطلاع دهد، سپس دو طرف باید بر سر توافق جدایی مذاکره کنند و در نهایت این توافق باید به موجب یک همه‌پرسی در گرینلند مورد تصویب قرار بگیرد. بر همین اساس دولت گرینلند اخیرا تیمی از کارشناسان حقوقی را مامور کرده که بررسی کنند چطور گام اول با یک ضرب‌الاجل ۲ ساله اجرایی را کنند. فعالان حامی استقلال در گرینلند مایل به اجرای الگوی «شراکت آزاد» و رابطه‌ای مشابه با رابطه میان جزایر مارشال و ایالات متحده یا جزایر کوک و نیوزیلند هستند. 

تحت این مفهوم گرینلند اجازه تبدیل شدن به یک کشور مستقل و حتی عضویت به عنوان یک کشور در سازمان ملل را پیدا کرده و در عین حال کمک‌های مالی و تضمین‌های امنیتی را از سمت یک کشور شریک ثروتمندتر دریافت می‌کند. در ازای آن، این جزیره می‌تواند همکاری‌های تجاری یا امنیتی تقویت شده را پیشنهاد بدهد. همچنین گرینلند می‌تواند یک چنین توافقی را با ایسلند یا کشوری دیگر همچون ایالات متحده آمریکا برقرار کند و پیدا کردن چنین کشور شریکی برای گرینلند به دلیل داشتن منابع طبیعی غنی و مکان راهبردی در حوزه قطب شمال امکانپذیر است.

نکته بسیار مهم در این میان اما این است که پادشاهی دانمارک هم از این اتفاق چندان ناخرسند نیست. در این خصوص روز شنبه ۲ منبع آگاه به آکسیوس گفتند که دانمارک در روزهای اخیر پیام‌های خصوصی به تیم رئیس‌جمهور منتخب ترامپ ارسال کرده و تمایل خود را برای گفت‌وگو در مورد تقویت امنیت در گرینلند یا افزایش حضور نظامی آمریکا در این جزیره ابراز کرده است. این در حالیست که ترامپ بارها اعلام کرده کنترل گرینلند به عنوان بزرگترین جزیره جهان، برای امنیت ملی ایالات متحده در برابر روسیه و چین ضروری است و بر همین اساس پسرش نیز طی روزهای گذشته به گرینلند سفر کرده است. 

براساس اظهارات منابع آگاه، دولت دانمارک می‌خواهد ترامپ را متقاعد کند، از جمله از طریق پیام‌هایی که برای مشاورانش ارسال کرد که می‌توان به نگرانی‌های امنیتی او بدون ادعای تملک گرینلند از سوی ایالات متحده رسیدگی کرد. یکی از دیپلمات‌های اروپایی به آکسیوس گفت که دانمارک به طور گسترده به عنوان یکی از نزدیک‌ترین متحدان ایالات متحده در اتحادیه اروپا تلقی می‌شود و هیچ کس نمی‌توانست تصور کند که این اولین کشوری باشد که ترامپ با آن مبارزه می‌کند. 

بر همین اساس باید گفت که دانمارک در فضای کنونی به شدت از وضعیت جنگ اوکراین ترس دارد و فکر می‌کند که روسیه می‌تواند بدان آسیب بزند و بر همین اساس به نظر می‌رسد که این کشور صراحتاً با الحاق گرینلند به ایالات متحده موافقت خواهد کرد. حال باید دید که استقلال‌طلبان در گرینلند چگونه می‌خواهند با این موضوع مواجه شوند.