مشروعیت‌بخشی پرشتاب به تحریرالشام

رامین پرتو

یک هفته از سقوط بشار اسد در سوریه می‌گذرد و حالا تحولات میدانی جای خود را به رخدادهای سیاسی بسیار مهم داده است. در این راستا گیر پدرسون، فرستاده ویژه سازمان ملل در امور سوریه در دمشق با «احمد الشرع» معروف به «ابو محمد الجولانی» فرمانده هیات تحریر الشام دیدار و گفت‌وگو کرده است. جولانی که خود را فرمانده اداره عملیات نظامی سوریه و اصلی‌ترین مُهره در اتمسفر فعلی سوریه معرفی می‌کند در این دیدار خواستار بازنگری در قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل متحد شد. جولانی همچنین در این دیدار بر ضرورت حفظ تمامیت ارضی سوریه و بازسازی این کشور و اهمیت فراهم شدن شرایط برای بازگشت آوارگان سوری تاکید کرد. تاکید بربازسازی نهادهای دولتی سوریه به منظور ایجاد نظامی قوی و کارآمد و ضرورت در پیش گرفتن احتیاط در دوره انتقال قدرت از دیگر محورهای سخنان الجولانی در دیدار با پدرسون بود. 

تلویزیون ملی سوریه در بیانیه‌ای در تارنمای خود اعلام کرد: سفارت سوریه در ایالات متحده (واشنگتن) روز سه‌شنبه بعد از ۱۰ سال بازگشایی خواهد شد. این در حالیست که سفارت سوریه در ایالات متحده از سال ۲۰۱۴ و به دنبال تعلیق روابط میان واشنگتن و دمشق، تعطیل شده بود

آنچه در این میان باید موردنظر قرار بگیرد این است که سفر پدرسون به سوریه را باید نخستین سفر وی به دمشق دانست و اساساً باید او را اولین کسی دانست که از سوی جامعه ملل به عنوان فرستاده ویژه در امور سوریه وارد دمشق می‌شود و برخی‌ها اذعان دارند که این اقدام به معنای رسمیت بخشیدن به دولت موقت سوریه است. در این خصوص پدرسون قبل از عزیمت به سوریه اعلام کرد که ما هیچ عملیات انتقامی در سوریه نمی خواهیم و نهادهای دولتی سوریه باید به طور کامل فعالیت خود را آغاز کنند و امنیت این نهادها نیز تضمین شود. نماینده ویژه سازمان ملل گفت: امیدواریم شاهد پایان سریع تحریم های وضع شده علیه سوریه باشیم و روند بهبودی این کشور به زودی آغاز شود. پدرسون اظهار کرد که ما خواستار یک روند سیاسی واقعی در سوریه هستیم که تمام اقشار این کشور در آن مشارکت داشته باشند. وی تاکید کرده بود که موسسات و نهادهای دولتی سوریه نباید دچار فروپاشی شوند و باید در سریع ترین زمان ممکن کمک ها وارد این کشور شود.

این مواضع فرستاده ویژه سازمان ملل باعث شد تا جولانی اعلام کند که «همه گروه‌های مسلح منحل خواهند شد و هیچ سلاحی جز در دست دولت نخواهد بود». وی افزود: به جز برخی از تخصص‌ها که خدمت آنها برای دوره‌های کوتاه اجباری خواهند بود، هیچ خدمت اجباری در ارتش وجود نخواهد داشت. الجولانی ادامه داد: اولین اولویت‌بازسازی خانه‌های تخریب شده و بازگرداندن تمامی آوارگان است. وی همچنین گفت که موضوع افزایش ۴۰۰ درصدی حقوق‌ها در سوریه در حال بررسی است. 

قدرت‌های غربی مانند آمریکا و اروپا از یک سو نگران خلأ قدرت در سوریه پس از پایان 5 دهه حضور بعث در نوک هرم سیاست هستند و از سوی دیگر همین قدرت‌های خارجی به موازات ابراز نگرانی خواهان تامین منافع حداکثری خود هستند

جولانی به نوعی با این مواضع به دنبال آن است تا به طرف‌های خارجی درگیر در پرونده سوریه بفهماند که او قرار نیست مجدداً رادیکالیسم را در این کشور به راه بیندازد و بر همین اساس بر مشکلات داخلی سوریه متمرکز شده و به دنبال حل و فصل آن است. در این خصوص او حتی چند روز پیش اعلام کرده بود که جامعه جهانی نباید از وضعیت کنونی سوریه نگران باشد، بلکه قرار نیست همسایگان و مابقی را تهدید کنیم یا به آنها آسیب وارد شود. 

این سخنان البته شاید در عرصه رسانه کی مدل تحلیل شود و برداشت مثبتی از آن استنباط شود اما به نظر می‌رسد که در عرصه سیاسی هم غرب به نوعی سعی دارد بر این مواضع وی مُهر تایید بزند. در این خصوص دو اتفاق بسیار مهم دیگر رخ داده که باز هم محوریت آن با غرب است. نخست، مطرح شدن بازگشایی نمایندگی دیپلماتیک سوریه در واشنگتن است؛ به گونه‌ای که تلویزیون ملی سوریه در بیانیه‌ای که در تارنمای خود منتشر کرده است، به نقل از منابعی که خواستند نام آنها فاش نشود، اعلام کرد: سفارت سوریه در ایالات متحده (واشنگتن) روز سه‌شنبه بعد از ۱۰ سال بازگشایی خواهد شد. این در حالیست که سفارت سوریه در ایالات متحده از سال ۲۰۱۴ و به دنبال تعلیق روابط میان واشنگتن و دمشق، تعطیل شده بود.

دوم، به میدان آمدن اتحادیه اروپا است. کایا کالاس، مسئول سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا، دیروز (دوشنبه) پیش از نشست وزرای امور خارجه اتحادیه اروپا گفت که این نهاد اروپایی یک نماینده دیپلماتیک را برای رایزنی با دولت انتقالی سوریه به این کشور اعزام می‌کند اما اقدامات دولت جدید سوریه در هفته‌های آتی، تعیین‌کننده اقدامات ما خواهد بود. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا همچنین درباره حذف مخالفان مسلح سوری از فهرست سازمان‌های تروریستی اروپا گفت که اتحادیه اروپا، به دقت عملکرد مقامات سوریه را رصد و اقدامات بعدی را بررسی خواهد کرد. 

از سوی دیگر کاسپر ولدکمپ، وزیر امور خارجه هلند هم دیروز (دوشنبه) گفت که لغو تحریم‌ها علیه سوریه با آغاز یک روند سیاسی و تضمین حقوق اقلیت‌ها مرتبط بوده اما هنوز زود است که نام گروه تحریرالشام از لیست تحریم‌های اروپا حذف شود. 

همچنین وزارت امور خارجه فرانسه (دوشنبه) بدون اینکه مشخص کند که دیپلمات‌های این کشور با چه کسانی در سوریه دیدار خواهند داشت، اعلام کرد: گروهی از دیپلمات‌های فرانسوی امروز (سه‌شنبه) به سوریه سفر می‌کنند تا تمایل فرانسه برای حمایت از مردم سوریه را نشان دهند.

3 نکته مهم برای کوتاه‌ مدت با نگاهی به این تحولات سیاسی ذکر 3 نکته، مهم جلوه می‌کند.

اول آنکه قدرت‌های غربی مانند آمریکا و اروپا از یک سو نگران خلأ قدرت در سوریه پس از پایان 5 دهه حضور بعث در نوک هرم سیاست هستند و از سوی دیگر همین قدرت‌های خارجی به موازات نگرانی خود خواهان تامین منافع حداکثری خود هستند. به عبارتی، عجله اروپا و آمریکا برای سفر نمایندگانشان به دمشق و حتی برقراری روابط سیاسی را باید نشانه‌ای نگرانی و البته تلاش برای سهم‌خواهی در آینده این کشور دانست. 

دوم، احتمال هرگونه درگیری میان کردهای شمال سوریه با ترکیه است. آنکارا وضعیت کنونی را بهترین موقعیت برای خود در جهت حذف عناصر پ.ک.ک و ی.پ.گ در سوریه و حتی شمال عراق می‌داند و همین موضوع با توجه به اینکه جریان‌های کردی در سوریه مورد حمایت واشنگتن هستند، هم از حیث داخلی و هم از منظر منافع ایالات متحده نگرانی‌هایی را به وجود آورده و به همین دلیل است که فرستاده ویژه سازمان ملل به سوریه اعلام می‌کند که ما خواهان حملات انتقام‌جویانه نیستیم. 

سوم، ترامپ و اسرائیل است. اگرچه جولانی سعی دارد اسرائیل را به صورت مستقیم خطاب قرار ندهد، اما حملات دیوانه‌وار این رژیم به زیرساخت‌های نظامی سوریه به خوبی بیانگر آن است که نتانیاهو و تیمش به شدت از وضعیت فعلی سوریه احساس ترس می‌کنند و البته این وضعیت را مناسب دیده‌اند که تا چند کیلومتری دمشق پیشروی نظامی کنند. بر همین اساس زمانی که ترامپ در 20 ژانویه تحلیف شود و به کاخ‌سفید برود، احتمال اینکه یکباره تحریرالشام و دولت موقت سوریه را از فهرست ترروریستی خارج نکند وجود دارد که این موضوع می‌تواند به سفارش اسرائیل صورت پذیرد. حتی برعکس این تئوری هم وجود دارد؛ چراکه زلمی خلیلزاد، نماینده ترامپ در امور افغانستان در دولت اول وی با طالبان توافق دوحه را امضاء کرد و به آنها مشروعیت بخشید.

حال باید دید که با این اقدامات آیا غرب می‌تواند از وقوع یک بحران جدید در منطقه به مرکزیت سوریه جلوگیری کند و مدیریت اوضاع و احوال را به دست بگیرد یا باز هم یک بهم‌ریختگی جدید را باید به نظاره بنشینیم؟!