ائتلاف نیروهای مخالف اسد در حلب و ادلب

رامین پرتو

از روز چهارشنبه هفته گذشته، اخباری مبنی بر شروع درگیری‌های مستقیم میان ارتش سوریه و هیئت تحریر‌الشام مخابره شد نکته بسیار مهمی که باید در این خصوص مورد اشاره قرار بگیرد این است که هیئت تحریرالشام که از چند روز پیش مجدداً دست به سلاح شده و در حال پیشروی در محورهایی مانند حلب و ادلب است، در حقیقت یک جریان بنیادگرای رادیکال به شمار می‌آید که باید آن را «جبهه النصره سابق» و به نوعی شاخه سازمان القاعده در سوریه به رهبری ابومحمد الجولانی دانست. این جریان در چند سال گذشته به صورت کاملاً چراغ خاموش در ادلب ساکن بود و بارها درگیری‌هایی هم میان فرماندهان ارشد این گروه در ادلب رخ داد ولی هیچگاه ارتش سوریه به دلیل حضور نظامیان ترکیه در اطراف این منطقه نتوانست ادلب را پاکسازی کند. 

با تمام این تفاسیر از چهارشنبه گذشته تحریرالشام و گروه‌های متحد آن یک حمله بزرگ در استان‌های حلب و ادلب انجام دادند و برای اولین بار درسال‌های اخیر، توانستند با حملاتی سنگین در شمال غرب مناطقی را که در اختیار نیروهای دولت سوریه بود، به تصرف خود درآورند. گروه ناظر حقوق بشر سوریه که در بریتانیا مستقر است، می‌گوید که از زمان آغاز درگیری‌ها تاکنون بیش از ۲۴۰ نفر کشته شده‌اند. این گروه افزوده است که دستکم ۱۹ غیرنظامی نیز در حملات هوایی روسیه و دولت بشار اسد علیه مناطق تحت کنترل شورشیان کشته شده‌اند. این گروه همچنین از گلوله باران حلب، دومین شهر بزرگ سوریه طی دیروز (جمعه) خبر داده است. 

احتمال دارد که ترکیه با به راه انداختن این غائله در وهله اول و در پشت صحنه با اسرائیل هماهنگ باشد و هدفش هم فشار بر دولت مرکزی دمشق و متحدان آن ازجمله ایران باشد و از سوی دیگر بحث فشار بر کردهای شمال سوریه را کلید بزند

همچنین رامی عبدالرحمان، رئیس دیده‌بان حقوق بشر سوریه به خبرگزاری فرانسه گفت: بیش از ۵۰ روستا و شهرک در مناطق حلب و ادلب اکنون تحت کنترل هیات تحریرشام و گروه‌های متحد آن قرار دارند. خبرگزاری دولتی سوریه اعلام کرد که دیروز (جمعه) چهارغیرنظامی در شهر حلب کشته شدند، پس از آنکه شبه‌نظامیان یک ساختمان اقامتی دانشگاهی را گلوله‌باران کردند. ارتش سوریه هم گفته است که نیروهایش با حمله‌ای گسترده از سوی تروریست‌های تحریرالشام روبرو شده و توانسته خسارات سنگینی بر آنها وارد کند. 

همچنین ارتش سوریه در حملات هوایی و موشکی گسترده‌ای خطوط امدادرسانی به تروریست‌های تحریرالشام و گروه موسوم به «حزب اسلامی ترکستانی» در دو جبهه «دارة عزة» و «قبتان الجبل» در حومه غربی حلب را هدف قرار دادند و در محورهای متعددی با آنها وارد درگیری‌های 

گسترده شدند. 

جنگنده‌های ارتش سوریه همچنین مواضع تروریست‌ها در شرق شهر «الأتارب» واقع در حومه غربی حلب را نیز هدف قرار دادند. در همین راستا، گروه‌های مسلح موسوم به «الفتح ‌المبین» در شمال غربی سوریه (پنجشنبه) از آغاز عملیات نظامی تحت عنوان عملیات بازدارندگی خبر دادند و اعلام کردند که این عملیات نظامی با هدف ناکام گذاشتن نقشه‌های نیروهای نظام سوریه از طریق حمله پیشگیرانه و حساب‌شده به مواضع آن انجام می‌شود. از سوی دیگر، روزنامه «الوطن» سوریه نوشت، در پی حملات جنگنده‌های روسیه علیه تروریست‌ها چندین تن زخمی شدند و نیروهای ارتش سوریه با تروریست‌ها در حومه غربی حلب وارد درگیری شدند.

خبرنگار اسپوتنیک نیز گزارش داد که هیئت تحریرالشام شهرک‌های «نبل»، «الزهراء» و «قبتان الجیل» در حومه غربی حلب و همچنین خطوط برخورد در حومه جنوبی ادلب و حومه غربی حماه را هدف حملات موشکی قرار داده است. محورهای درگیری در جبهه‌های «سنحار»، «قیتان الجبل»، «الشیخ عقبل» و «الشیخ سلیمان» واقع در حومه غربی ادلب شاهد نبردهایی بوده که همچنان ادامه دارد. یک منبع میدانی هم به خبرگزاری اسپوتنیک اعلام کرد، نیروهای مسلح گروه «العصائب الحمر» این حمله را به بیش از یک محور در حومه‌های حلب و ادلب گسترش دادند. 

درگیری در سوریه دقیقاً پس از اعلام آتش‌بس در لبنان با میانجیگری آمریکا و فرانسه میان ارتش سوریه و جریان تحریرالشام و زیر مجموعه‌ آن مانند گروهک نورالدین زنکی رخ داد و بسیاری بر این عقیده هستند که این سناریو می‌تواند بر اساس مستندات گذشته، توسط اسرائیل کلید خورده باشد

ترکیه و تکرار یک سناریوی قدیمی

اساساً درگیری مذکور دقیقاً پس از اعلام آتش بس در لبنان با میانجیگری آمریکا و فرانسه میان ارتش سوریه و جریان تحریرالشام و زیر مجموعه‌ آن مانند گروهک نورالدین زنکی رخ داد و بسیاری بر این عقیده هستند که این سناریو می‌تواند بر اساس مستندات گذشته، توسط اسرائیل کلید خورده باشد؛ چراکه نتانیاهو دقیقاً در زمان اعلام آتش‌بس با لبنان به صورت صریح بشار اسد و سوریه را تهدید کرد و گفت که رئیس جمهوری سوریه در حال بازی با آتش‌ است. به هر ترتیب در این میان این موضوع می‌تواند یک احتمال باشد اما در این راستا نباید از ترکیه غافل شد؛ چراکه تمام این گروه‌های تروریستی و اساساً استان ادلب توسط آنکارا مدیریت و گردانده می‌شود. 

نکته مهم این است که ادلب آخرین منطقه‌ای است که با بیش از ۴ میلیون جمعیت هنوز در اختیار مخالفان دولت سوریه است و بسیاری از ساکنان این منطقه در جریان جنگ داخلی بی‌جا شدند و یا در شرایطی بسیار دشوار زندگی می‌کنند و همین موضوع باعث می‌شود تا ساکنان این منطقه به راحتی و به دلیل مسائل اقتصادی و معیشتی مجبور شوند تا به سمت این گروه تروریستی متمایل شوند و جذب آن شوند. بخش اصلی این منطقه در اختیار گروه «هیات تحریرالشام» است اما گروه‌های تروریستی که از حمایت ترکیه برخوردارند نیز تحت لوای «ارتش ملی سوریه» در کنار گروهی از نیروهای نظامی ترکیه در این منطقه 

حضور دارند.

در سال ۲۰۲۰ ترکیه که از مخالفان بشار اسد حمایت می‌کرد با روسیه که حامی سرسخت دولت سوریه است توافق آتش‌بسی را منعقد کردند که باعث جلوگیری از بازپس‌گیری ادلب توسط ارتش سوریه شد و نیز از میزان درگیری‌ها میان دو طرف کاست. اگرچه حملات هوایی جسته و گریخته و حملات توپخانه‌ای ادامه داشته است اما در این راستا باید متوجه بود که عملاً در گروه‌های دیگری هم هستند که با حمایت ترکیه در کنار تحریر الشام علیه دمشق مشغول کار هستند. تا جایی که گزارش منابع محلی حاکی از مشارکت بخشی از نیرو‌های «ارتش ملی سوریه»، در حمله اخیر به حلب است. این گروه که پیشتر با نام «ارتش آزاد سوریه» شناخته می‌شد، تحت حمایت کامل دولت ترکیه قرار دارد و علاوه بر ادلب، بخشی از نوار شمال غرب سوریه و مناطق مورد اختلاف با کردهای مستقر در شمال سوریه را کنترل می‌کند. 

در این راستا بسیاری از تحلیلگران در رسانه‌های منطقه‌ای اعتقاد دارند که ترکیه در پس این بهم‌ریختگی یکباره است. ترکیه از سال گذشته تاکنون با عناوین مختلف اعلام کررد که اماده گفت‌وگو با اسد و سوریه است اما این پیشنهاد در حالی مطرح شده بود که نظامیان این کشور در شمال سوریه مستقر بوده و هستند و حاضر به خروج از این منطقه نیستند. به همین دلیل احتمال دارد که ترکیه با به راه انداختن این قائله درر وهله اول و در پشت صحنه با اسرائیل هماهنگ باشد و هدفش هم فشار بر دولت مرکزی دمشق و متحدان ان منجمله ایران باشد. در محور دوم بحث کردهای شمال سوریه مطرح است؛ چراکه در گزارش‌ها آمده است که تحریرالشام و سایر جریان‌های تروریستی حمله‌های مختلفی به مواضع کردهای سوریه انجام داده‌اند و ترکیه با این اقدام می‌تواند کردهای سوریه را که سال‌ها از آنها به عنوان تهدید امنیت ملی خود نام برده، زیر فشارهای مختلف 

قرار دهد.