کاپ ۲۹ عرصة مواجهه و مرزبندی با باکو

رامین پرتو

بیست و نهمین اجلاس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد، (کاپ۲۹) در تاریخ ۱۱ تا ۲۲ نوامبر (۲۱ آبان تا ۲ آذر) در شهر باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان برگزار خواهد شد اما نشست امسال با عدم استقبال و حضور رهبران مطرح جهان از شرق و غرب روبرو شده است. کنفرانس‌های تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد مجموعه‌ای از نشست‌های سالانه با محوریت تغییرات آب‌وهوایی است که از سال ۱۹۹۵ برگزار می‌شود و هدف این کنفرانس‌ها بررسی پیشرفت‌های حاصل‌شده توسط اعضای کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد در مورد تغییر آب‌وهوا (UNFCCC) در محدودکردن تغییرات اقلیمی است. این کنفرانس سال گذشته با عنوان کاپ 28 در شهر دبی امارات برگزار شد و انتقادهای زیادی را به دنبال داشت. قبل از آن یعنی در سال 2022 هم این اجلاس سالانه در مصر (کاپ 27) برگزار شد و باز هم انقادهایی در مورد این نشست برگزار شد و حالا هم اجلاس باکو (29) با انتقاد گسترده از سوی فعالان محیط زیست و همچنین جریان‌های چپ و احزاب سبز اروپا و آمریکا روبرو شده است. دلیل انتقاد از این سه اجلاس این است که هر سه کشور میزبان (مصر، امارات و حالا جمهوری آذربایجان) از کشورهای تولید کننده نفت و گاز یات همان سوخت‌های فسیلی هستند. اینکه میزبانی چنین اجلاسی به این کشورها داده شود، شاید از حیث ظاهری، تبلیغی باشد برای آنکه تولیدکندگان نفت و گاز، آرام آرام سیاست‌ خود را به سمت صرفنظر کردن از وابستگی به این نوع منابع انرژی پیش ببرند؛ چراکه اینگونه انرژی‌ها می‌توانند محیط زیست را آلوده و گازهای گلخانه‌ای را بیش از گذشته منتشر کنند. بر همین اساس اجلاس کاپ 29 هنوز کار خود را آغاز نکرده، با انتقادهای زیادی روبرو شده است اما این انتقادها حالا جنبه سیاسی گسترده‌تری به خود گرفته است. 

با پیروزی ترامپ ممکن است او دوباره ایالات متحده را همانند دور اول ریاست جمهوری‌اش از کاپ (پیمان آب و هوای پاریس) خارج کند و همین موضوع حالا باعث نگرانی کشورهای غربی و شرقی شده است

در این راستا منابع خبری (پنجشنبه) اعلام کرده‌اند که یک هیات اسرائیلی متشکل از بیش از ۱۰۰ نفر قرار است در کنفرانس سالانه آب و هوای سازمان ملل متحد، در باکو، شرکت کنند. این منابع رسانه‌ای با اعلام این خبر نوشت این سفر به دلیل همسایگی جمهوری آذربایجان به ایران تحت تدابیر شدید امنیتی انجام خواهد شد و اسحاق هرتزوگ، رئیس رژیم صهیونیستی سرپرستی هیات را بر عهده خواهد داشت که در هفته دوم کنفرانس وارد این کشور می‌شود. همچنین سه وزیر اسرائیل به نمایندگی از وزارتخانه‌های محیط زیست، انرژی و حمل و نقل به همراه ده‌ها مقام قصد دارند در اجلاس کاپ ۲۹ شرکت کنند. همین موضوع حالا گمانه‌زنی‌هایی را در خصوص عدم حضور مسعود پزشکیان، رئیس دولت چهاردهم مطرح کرده اما (چهارشنبه) فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت در جمع خبرنگاران گفت که تا به حال صحبتی برای شرکت نکردن رئیس‌جمهور کشورمان به دلیل حضور احتمالی نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی نشده و حفظ منافع ملی اولین اولویت کشورمان است. 

غرب و شرق در مواجهه با باکو

فارغ از اینکه رئیس‌جمهوری کشورمان در این اجلاس شرکت خواهد کرد یا خیر، باید توجه شود که طیف زیادی از رهبران کشورها در این اجلاس شرکت نخواهند کرد. برای نمونه امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه در این اجلاس غایب خواهد بود. پانیه روناشه، وزیر محیط زیست فرانسه روز چهارشنبه ۶ نوامبر اعلام کرد که ماکرون در این اجلاس شرکت نخواهد کرد. با این وجود پاریس می‌گوید تحریم کامل این رویداد را نپذیرفته و سیاست صندلی خالی را دنبال نخواهد کرد. در واقع فرانسه تنها در سطح یک هیأت نمایندگی در این نشست شرکت خواهد کرد، اما رئیس‌جمهور در آنجا حضور نخواهد داشت.پانیه روناشه تأکید کرد: «هیچ رهبر فرانسوی» در این نشست حضور نخواهد داشت و تصریح کرد که این نخستین بار از زمان توافق پاریس در سال ۲۰۱۵ است که چنین اتفاقی می‌افتد.

وزیر محیط زیست فرانسه گفت: «ما در بافتار دیپلماتیک، روابط پیچیده و دشواری با آذربایجان داریم و مقامات فرانسوی در هیچ رویدادی که به نوعی سیاست آذربایجان را تقویت کند شرکت نخواهند داشت ». وی افزود: «از طرف فرانسه، هیچ ارتباطی با مقامات آذربایجان خارج از چارچوب کاپ وجود نخواهد داشت». او گفت که «من ترجیح می‌دادم که نشست کوپ این بار در باکو برگزار نشود، زیرا سال گذشته که رأی‌گیری انجام شد و ما هم در آن رأی دادیم، باکو برای میزبانی این کنفرانس برنده شد، در حالی که ارمنستان نیز نامزد بود». وزیر فرانسوی با این حال تأکید کرد: «ما مسئولیت داریم تا از ارزش‌های توافق پاریس دفاع کنیم. کاپ یک مذاکره چندجانبه سازمان ملل است و تنها مذاکرات مرتبط با آب و هوا است که همه کشورهای جهان را گرد هم می‌آورد». 

اینکه چرا فرانسه در این اجلاس شرکت نمی‌کند عمدتاً دلایل سیاسی دارد. پاریس به شدت از علی‌اف و تیمش در مورد جنگ قره‌باغ و نحوه برخورد با ارامنه عصبانی هستند و اعتقاد دارند که باکو با حمایت‌هایی مسکو دست به اقداماتی علیه ایروان زده است. فرانسوی‌ها به دلیل اشتراکات مذهبی با ارمنستان از زمان تخلیه آنها از سرزمین‌های قره‌باغ، به دنبال حمایت تمام و کمال از ایروان رفتند و حالا پاریس به یکی از متحدان امنیتی ارمنستان تبدیل شده است؛ تا جایی که فروش تسلیحات به ارمنستان از سوی فرانسه و همچنین همکاری نظامی و امنیتی ایروان با ایالات متحده روز به روز آنهم بیخ گوش روس‌ها در حال افزایش است. روی دیگر این موضوع فاصله گرفتن از باکو به دلیل شراکت ان با روسیه است. غرب همین حالا با روسیه در پرونده اوکراین به شدت زاویه دارد و سعی می‌کند به هر ترتیب مسکو را در این مدار مورد هدف سیاسی خود قرار دهد و به همین دلیل ارمنستان به عنوان حوزه نفوذ مسکو را برای این اقدام انتخاب کرده است. 

فرانسوی‌ها به دلیل اشتراکات مذهبی با ارمنستان از زمان تخلیه آنها از سرزمین‌های قره‌باغ، به دنبال حمایت تمام و کمال از ایروان رفتند و حالا پاریس به یکی از متحدان امنیتی ارمنستان تبدیل شده که این بر ضد باکو قلمداد می‌شود

نکته اینجاست که به غیر از ماکرون، رهبران دیگر هم در اجلاس کاپ 29 حاضر نخواهند شد. به عنوان مثال اولاف شولتس، صدراعظم آلمان در این اجلاس حاضر نمی‌شود؛ چراکه او درگیر یک نزاع داخلی است و ائتلاف سه حزبی دولت وی فروپاشیده است و حالا کارهای مهمتری دارد. جو بایدن، رئیس‌جمهور فعلی آمریکا (که در زمان نشست باکو هنوز در سمت خود خواهد بود) و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، نیز غیبت خود در کاپ۲۹ را اعلام کرده‌اند. جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا هم در این اجلاس غایب خواهد بود. همچنین لولا دا سیلوا، رئیس‌جمهور برزیل به دلیل آسیب به سرش، حضور خود در این رویداد را لغو کرده است. روزنامه گاردین نیز نوشته است که رهبران چین، مکزیک، آفریقای جنوبی، ژاپن و استرالیا نیز در این رویدئاد بین‌المللی شرکت نمی‌کنند. 

حتی اورزولا فن در لاین، رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا نیز تصمیم گرفته است به آذربایجان سفر نکند. سخنگوی کمیسیون اروپا اعلام کرد: کمیسیون در مرحله انتقال قرار دارد و رئیس بر روی وظایف نهادی خود تمرکز خواهد کرد و در نهایت گفته شده که شاید شارل میشل، رئیس شورای اروپا در این اجلاس حاضر شود. 

این در شرایطی است که دونالد ترامپ با پیروزی در انتخابات اخیر به عنوان رئیس‌جمهور جدید آمریکا انتخاب شده و ممکن است دوباره ایالات متحده را از کاپ (پیمان آب و هوایی پاریس) خارج کند، همان‌طور که در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش این کار را انجام داد و همین موضوع حالا باعث نگرانی کشورهای غربی و شرقی شده و به نظر می‌رسد که دلیل عدم حضور انها در اجلاس سالانه باکو هم چنین دلیلی داشته باشد.