ائتلاف بین‌المللی برای اجرای راه‌حل دو دولتی

رامین پرتو

حدود یکماه پیش فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان در حاشیه هفتاد و نهمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد به نمایندگی از برخی کشورهای عربی و اسلامی و شرکای اروپایی از راه‌اندازی «ائتلاف بین‌المللی برای اجرای راه‌حل ۲ دولتی» در نشست وزارتی درباره فلسطین و تلاش‌های صلح خبر داد. او در ابتدای سخنرانی خود در حاشیه این مجمع بین‌المللی تاکید کرد که جنگ غزه در کنار تجاوزات جدی نیروهای اسرائیل در کرانه باختری و تهدید مسجدالاقصی و مقدسات مذهبی، فاجعه انسانی را در راستای تداوم سیاست اشغالگری و افراط‌گرایی خشونت‌آمیز به همراه داشت. وزیر امور خارجه عربستان در همان نشست با انتقاد از اقدامات اسرائیل گفت که «دفاع از خود نمی‌تواند کشتار ده‌ها هزار غیرنظامی، تخریب سیستماتیک، آوارگی اجباری، استفاده از گرسنگی به عنوان ابزار جنگ، تحریک و اقدامات غیرانسانی، شکنجه سیستماتیک به بدترین شکل، از جمله خشونت جنسی و سایر جنایات مستند شده بر اساس گزارش‌های سازمان ملل را توجیه کند». او همچنین به تشدید تنش‌ها در منطقه اشاره کرد و گفت: «این روزها شاهد تشدید منطقه‌ای خطرناکی هستیم که جمهوری لبنان را تحت تأثیر قرار داده و ما را به خطر وقوع جنگ منطقه‌ای می‌کشاند که منطقه ما و کل جهان را تهدید می‌کند». فیصل بن فرحان در نهایت خواستار پایان جنگ شد و گفت که «ما به دنبال توقف فوری جنگ جاری و تمامی موارد نقض حقوق بین‌الملل و پاسخگویی کسانی هستیم که در مسیر صلح سد ایجاد می‌کنند تا نتوانند امنیت کشور و جهان را تهدید کنند». 

نشست ائتلاف بین‌المللی برای اجرای راه حل ۲ دولتی در حالی در عربستان برگزار شد که نخست‌وزیر اسرائیل نسبت به امکان دستیابی به توافقنامه‌های عادی‌سازی روابط بیشتری با کشورهای عربی به خصوص سعودی‌ها پس از پایان جنگ فعلی ابراز امیدواری کرده است

از این اظهارات بن فرحان حدود یکماه گذشته است و در طول بیش از 30 روز گذشته، اسرائیل نه تنها غزه بلکه لبنان را آماج حملات گسترده خود قرار داده است و حتی در حال حاضر به گونه‌ای در شمال غزه عمل کرده که بسیاری از محافل و ناظران بین‌المللی و حتی کشورهای اروپایی نسبت به وقوع یک جنایت جنگی گسترده جدید خصوصاً در جبالیا هشدار داده‌اند. نکته مهمی که در این میان باید موردنظر قرار بگیرد این است که عربستان سعودی حالا میزبان نشست ائتلاف بین‌المللی برای اجرای راه حل ۲ دولتی است و روز گذشته (چهارشنبه) نخستین جلسه این رویداد بین‌المللی در ریاض برگزار شد. بر اساس گزارش‌های منتشر شده قرار بوده در نخستین نشست این ائتلاف، نمایندگان کشورهای عربی و اسلامی از جمله بحرین، اردن، قطر، مصر، ترکیه، نیجریه، اندونزی و نمایندگان اتحادیه اروپا و نروژ شرکت داشته‌ باشند. همچنین جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در این خصوص گفت که این ائتلاف جهانی فرصتی برای همه کشورها است تا برای مشارکت در پایان دادن به جنگ غزه، تلاش برای آزادی گروگان‌ها، رفع محاصره غزه، و جستجوی راه حل دو کشوری دست به یک کنشگری سیاسی مثبت بزنند. بورل گفت که پس از نشست ریاض کمیته‌های ائتلاف در بروکسل، قاهره، امان، استانبول و اسلو نشست‌هایی را به منظور اجرای راه حل دو کشوری برگزار خواهند شد تا بتوانند سایر ابعاد این طرح و محورهای موردنظر آنرا بررسی و اجرایی کنند. 

اگرچه وزیر خارجه عربستان در نشست ریاض اعلام کرده که باید به راه‌حلی برای مسئله فلسطین دست یابیم اما او صراحتاً گفته است که تشکیل کشور فلسطین پیش شرط اصلی عادی‌سازی روابط با اسرائیل است

اما آنچه در این نشست به یک محور بسیار مهم تبدیل شد و به سرتیتر اخبار حوزه بین‌الملل بدل شد، اظهارات صریح وزیر خارجه عربستان سعودی بود. فیصل بن فرحان که ریاست این نشست را به عهده داشت صراحتاً اعلام کرد مهم است که به راه‌حلی برای مسئله فلسطین دست یابیم؛ چراکه بحران انسانی و مابقی اتفاقاتی که در غزه در حال رخ دادن است، عملاً باعث خلل در منطقه شده و نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد.  وی بر پایبندی به راه‌حل دو کشوری برای حل نزاع فلسطین و اسرائیل تأکید کرد و گفت: ما با کشتار جمعی مردم شمال نوار غزه توسط اسرائیل مخالف هستیم. تشکیل کشور فلسطین شرط عربستان برای پیشبرد عادی سازی روابط با اسرائیل است. وزیر خارجه عربستان همچنین بر حمایت این کشور از آژانس امدادرسانی به آوارگان فلسطینی(آنروا) تأکید کرد. وی از یک نشست عربی- اسلامی مشترک در دوره آینده برای بررسی وضعیت لبنان و غزه خبر داد.

چراغ سبز ریاض؟ 

آنچه در مورد نشست ریاض با محوریت طرح دو کشوری باید موردنظر قرار بگیرد این است که اساساً این طرح از سال‌ها پیش توسط سعودی‌ها مطرح شده بود اما امروزه به دلیل وضعیت غزه و منطقه شاهد برجسته شدن این پرونده بیش از گذشته هستیم. اما نکته بسیار مهمی که در این راستا باید زیر ذره‌بین قرار بگیرد این است که در دو طرف این ماجرا موضوع عادی‌سازی روابط میان تل‌اویو و ریاض قرار دارد و اخیراً تحرکاتی در این راستا انجام شده که نشان می‌دهد این دو در حال نزدیک شدن به یکدیگر هستند. به عنوان مثال چندی پیش روزنامه عبری یدیعوت آحارونوت نوشت، پرونده عادی‌سازی روابط بین اسرائیل و عربستان سعودی همچنان در دستور کار قرار دارد و پیام حضور سفیر عربستان در واشنگتن در کنفرانسی با حضور شخصیت‌های اسرائیل، این است که ریاض همچنان امکان عادی‌سازی روابط را روی میز قرار داده است. ایتامار آیخنر، خبرنگار سیاسی یدیعوت نوشته است که حدود یک هفته پیش ریما بنت بندر آل سعود، سفیر عربستان در واشنگتن با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی دیدار کرد و در این دیدار به سفیر عربستان چراغ سبز نشان داده شد تا با مقامات ارشد اسرائیل رو در رو دیدار و گفت‌وگو کند. 

همچنین هفته پیش، لیندسی گراهام، سناتور جمهوری خواه آمریکا گاعلام کرد که با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل گفت‌وگو کرده و معتقد است می‌توان توافقی برای عادی‌سازی روابط بین اسرائیل و عربستان سعودی تا قبل از پایان سال جاری میلادی حاصل کرد. گراهام از ایالت میشیگان، از محل کمپین انتخاباتی دونالد ترامپ، نامزد حزب جمهوریخواه به رویترز گفت نتانیاهو از تلاش برای توافق با عربستان حمایت می‌کند و زمان مناسب برای انجام این کار دوره ریاست جمهوری جو بایدن است. وی افزود، هریس معاون بایدن به جناح چپ متعهدتر است و علاقه‌ای به تلاش برای چنین توافقی نشان نداده است، اما بایدن مشتاق دستیابی به توافق است و می‌تواند آرای دموکراتیک‌ها را بسیج کند. این در حالیست که هفته پیش آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا طرح اولیه راه حل سیاسی در غزه را ارائه کرد، اما در حال حاضر انتخابات آتی در آمریکا بحث‌ها را به تعویق می‌اندازد و سرنوشت این طرح به نتایج انتخابات بستگی دارد؛ تا جایی که رسانه‌های اسرائیل اعلام کردند در صورت پیروزی کامالا هریس، نامزد حزب دموکرات آمریکا طرح پیشنهادی احتمالاً رسمی خواهد شد، در غیر این صورت چارچوب دیگری مورد بحث قرار خواهد گرفت. 

از سوی دیگر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل نسبت به امکان دستیابی به توافقنامه‌های عادی‌سازی روابط بیشتری با کشورهای عربی پس از پایان جنگ فعلی ابراز امیدواری کرد. طبق گزارش وبگاه عربی۲۱، او در اظهاراتی در جریان نشست کِنست (پارلمان اسرائیل) گفت که «من مشتاقانه منتظر ادامه روندی هستم که چند سال پیش برای امضای توافقنامه تاریخی ابراهیم و دستیابی به صلح با کشورهای عربی بیشتر رهبری کردم». وی افزود که این کشورها و سایر کشورها به وضوح می‌بینند که ما به کسانی که به ما حمله می‌کنند، ضربه می‌زنیم. نتانیاهو در ادامه اظهارات  خود ادعا کرد که «آنها (کشورهای عربی- اسلامی مورد نظر) نیز مانند ما آرزوی خاورمیانه‌ای با ثبات، امن و شکوفا را دارند و ما برای این موضوع تلاش خواهیم کرد. حال باید منتظر ماند و دید که خروجی نخستین نشست ائتلاف بین‌المللی برای تشکیل دو کشور آنهم ب ریاست ریاض چه خواهد شد!