سایه «طرح ژنرال‌ها» بر فرآیند پایان جنگ

رامین پرتو

بسیاری از تحلیلگران و ناظران بین‌المللی بر این عقیده بودند که یازدهمین سفر آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده به منطقه و اسرائیل شاید بتواند گشایشی در روند سیسی غزه و لبنان ایجاد کند و برخی دیگر هم بر خلاف این تحلیل فکر می‌کردند. با این حال او در تور منطقه‌ای خود به خاورمیانه به دنبال آن بوده تا بتواند در روزهای منتهی به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا تصویری دیگر از کنشگری واشنگتن در این دو پرونده را ارائه کند. او پس از دیدار با «تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر و رایزنی درباره تحولات منطقه همچون جنگ غزه و لبنان، با «محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» وزیر امور خارجه و نخست وزیر قطر دیدار و نشست خبری مشترک برگزار کرد و اظهار داشت: «از قطر بابت ایفای نقش خود به‌عنوان شریک آمریکا و تلاش‌های آن برای آوردن صلح، امنیت و پیشرفت به منطقه تشکر می‌کنم. قطر در بازگرداندن اسرا به خانه، پایان دادن به جنگ در غزه و ایجاد آینده‌ای بهتر برای ساکنین غزه نقش غیرقابل انکاری بازی کرده است. امروز نیز درباره آتش‌بس در غزه و بازگرداندن اسرا رایزنی کردیم». وی مدعی شد که «تلاش‌ها برای دستیابی به آتش‌بس در غزه تا حدی به بررسی رویکرد حماس بستگی دارد».  وزیر امور خارجه آمریکا در ادامه نشست خبری خود گفت: «درباره گزینه‌های مناسب برای بهره‌برداری از این لحظه صحبت کرده‌ایم و انتظار دارم که مذاکره‌کنندگان ما در روزهای نزدیک مذاکرات خود را دوباره آغاز کنند». 

ارتش اسرائیل از اوایل ماه اکتبر ۲۰۲۴ از طرحی موسوم به «طرح ژنرال‌ها» برای تبدیل شمال نوار غزه به یک منطقه حائل و نظامی به طور رسمی رونمایی کرد و از پنجم اکتبر ارتش عملیات نظامی زمینی جدیدی در شمال نوار غزه آغاز کرده که هدف کوچاندن ساکنان این منطقه است

او افزود: «گفت‌وگو درباره آینده غزه و ایجاد طرحی مشخص برای فردای غزه مهم است تا نیروهای اسرائیل از این منطقه خارج شده و حماس بر این باریکه حکمرانی نکند و فلسطینیان، تحت راهبری رهبری فلسطینی آینده خود و غزه را بازسازی کنند». بلینکن درحالی خواستار عدم حکمرانی حماس بر غزه و «بازسازی زندگی فلسطینیان تحت راهبری رهبری فلسطینی» است که فلسطینیان حماس را به‌عنوان رهبر خود در غزه انتخاب کردند و طبق نظرسنجی‌های منتشر شده، محبوبیت این جنبش در غزه و کرانه باختری رو به افزایش است. وزیر امور خارجه آمریکا در ادامه مدعی تدوین برنامه‌های متعدد از سوی آمریکا پیرامون بازسازی غزه شد و گفت: «اکنون همه کشورها باید تصمیم بگیرند که حاضر هستند دقیقا چه نقشی برای دستیابی به صلح در غزه ایفا کنند». بلینکن در ادامه با اشاره به بحران انسانی در غزه مدعی شد: «باید به شرایط بحرانی در غزه، زجری که کودکان، زنان و فلسطینیان در غزه تجربه می‌کنند اشاره کرد. آمریکا به‌عنوان بزرگترین کمک کننده به آوارگان فلسطینی بسته بشردوستانه تازه‌ای به ارزش ۱۳۵ میلیون دلار به غزه کمک خواهد کرد». با این وجود، وزیر امور خارجه آمریکا اعلام کرد که «از هفتم اکتبر سال گذشته، کمک‌های بشردوستانه آمریکا به فلسطینیان در غزه، کرانه باختری و منطقه به ۱.۲ میلیارد دلار رسیده است». او تصریح کرد: «ارسال کمک بشردوستانه به غزه کافی نیست، بلکه رسیدن این بسته‌ها به فلسطینیان مهم است و من و لوید آستین (وزیر دفاع آمریکا) نامه‌ای به همتایان اسرائیلی خود نوشتیم و خواستار بهبودی وضعیت انسانی در غزه شده‌ایم».  بلینکن در ادامه به جنگ لبنان پرداخت و مدعی شد: «در گفت‌وگو با نخست وزیر قطر، تحولات لبنان را نیز بررسی کردیم. همزمان با عملیات‌ اسرائیل برای حذف تهدیدات علیه خود و مردمان خود در مرز اسرائیل با لبنان، آمریکا همواره تأکید کرده که این عملیات نباید به نبردی طولانی تبدیل شود و اسرائیل باید اقدامات لازم برای جلوگیری از تلفات غیرنظامی، خطرآفرینی علیه نیروهای حافظ صلح سازمان ملل یا ارتش لبنان را انجام دهد». 

هیئت حماس به ریاست خلیل الحیه، رئیس هیئت مذاکره کننده این جنبش، در حالی وارد قاهره شد که این دیدار که به درخواست مصر و در پی تماس‌های تلفنی بیش از یک طرف و تنها حدود پنج ساعت به طول انجامید و پیشنهادات آمریکا و مصر در مورد آتش‌بس در نوار غزه و تبادل اسرا را مورد بحث قرار داد

رفت و آمدهای دیپلماتیک

با نگاهی به اظهارات وزیر خارجه آمریکا می‌توان به این نتیجه رسید که او و به صورت کلی تیم بایدن در تلاش است تا در این ایام بتواند وضعیت کنونی را به نفع خود در منطقه هدایت کند. دلیل این امر هم بسیار مشخص و ساده است؛ کاخ‌سفید در این شرایط به خوبی می‌داند که ادامه روند مذکور و اتفاقاتی که در منطقه رخ می‌دهد، توانسته بر آرای دموکرات‌ها تاثیرگذار باشد و از سوی دیگر به خوبی می‌دانند که نتانیاهو و اسرائیل هم سعی دارند به هر ترتیب که شده وضعیت منطقه را به نفع خود تحریک کنند و بر همین اساس خواستار آرام شدن اوضاع در خارومیانه هستند. 

به همین دلیل حالا تحرکات سیاسی در خصوص پرونده غزه مجدداً از سر گرفته شده است. در این راستا پنجشنبه هیئتی از جنبش حماس به ریاست خلیل الحیه، رئیس هیئت مذاکره کننده این جنبش، در یک سفر کوتاه از قاهره، پایتخت مصر بازدید کرد و وبگاه قطری «العربی الجدید» اعلام کرد این دیدار که به درخواست مصر و در پی تماس‌های تلفنی بیش از یک طرف انجام شد، تنها حدود پنج ساعت به طول انجامید و پیشنهادات آمریکا و مصر در مورد آتش‌بس در نوار غزه و تبادل اسرا مورد بحث قرار گرفت. طبق اطلاعات رسیده به العربی الجدید، این جنبش در دیدار با مقامات سازمان اطلاعات مصر و سرلشکر «حسن رشاد»، رئیس جدید آن، بر ضرورت توقف فوری نسل کشی در شمال نوار غزه قبل از حرکت به سمت مذاکره تاکید کرد. در این راستا رئیس جدید اطلاعات مصر یک معامله تبادل کوچک که دربرگیرنده یک آتش‌بس دو هفته‌ای در ازای آزادی پنج سرباز بود که پس از آن مذاکرات گسترده‌ای آغاز شود، مطرح کرد. وی برای نهایی شدن جزئیات درخواست آتش‌بس ۴۸ ساعته کرد.

از سوی دیگر منابع رسانه‌ای اسرائیل دیروز (جمعه) گزارش دادند که دیوید بارنیا، رئیس سرویس جاسوسی اسرائیل (موساد) روز پنجشنبه به همراه نمایندگان سرویس امنیت عمومی اسرائیل (شین بت) وارد قاهره شده‌اند و با رئیس سرویس اطلاعاتی مصر دیدار کرده‌اند. 

این در حالیست که رسانه‌های روسیه هم با اعلام خبری مدعی شدند که یک هیئت بلندپایه روسی نیز پنجشنبه وارد تل‌آویو شده تا در مورد احتمال دستیابی به توافق مبادله اسرا بین اسرائیل و جنبش حماس در سایه اظهارات موسی ابومرزوق، از رهبران حماس در مورد احتمال آزادی ۲ اسیر دارای تابعیت روسیه به عنوان بخشی از هر معامله‌ای که در آینده منعقد می‌شود، گفت‌وگو کنند.

سایه طرح ژنرال‌ها بر مذاکرات غزه 

اینکه تا چه حد می‌توان به شروع مذاکرات آتش‌بس غزه در شرایط کنونی امید داشت موضوعی است که خروجی آن در هاله‌ای از ابهام است اما باید توجه شود که تمام این تحولاتی در حالی صورت می‌گیرد که اسرائیل در شمال غزه در حال پیش بردن طرحی خطرناک موسوم به «طرح ژنرال‌ها» است. اخیراً ژنرال بازنشسته اسرائیلی، «گیورا آیلند» در جلسه کمیته امور خارجه و دفاع کنست حاضر شد و «طرح ژنرال‌ها» را برای تسلط کامل بر شمال نوار غزه پیشنهاد کرد. آیلند در این طرح خواستار اخراج کامل فلسطینیان از شمال محور نتزاریم و هدف قرار دادن هر جنبنده‌ای در این منطقه شد. 

بر همین اساس ارتش اسرائیل از اوایل ماه اکتبر ۲۰۲۴ از طرحی موسوم به «طرح ژنرال‌ها» برای تبدیل شمال نوار غزه به یک منطقه حائل و نظامی به طور رسمی رونمایی کرد و از روز پنجم اکتبر (۱۴ مهر ماه)، ارتش عملیات نظامی زمینی جدیدی در شمال نوار غزه آغاز کرد. آنها در این راستا از چند روز قبل با انتشار اعلامیه‌هایی خطاب به فلسطینیان ساکن بیت حانون، بیت لاهیا، کمپ پناهندگان و شهرک جبالیا از آنها خواستند تا از این مناطق به طور کامل خارج شوند و از سوی دیگر ارتش اسرائیل حالا روند انتقال کمک‌های بشردوستانه به این منطقه را نیز قطع کرد تا از طریق بروز گرسنگی و قحطی ساکنان این مناطق را وادار به ترک خانه و کاشانه خود در شمال نوار غزه کند.

با این تفاسیر باید دید که آیا در چنین شرایطی مذاکرات آتش‌بس قاهره به نتیجه خواهد رسید یا خیر!