کوبا؛ محاصره در میان توفان و تحریم

رامین پرتو

طی چند روز گذشته کوبا در خاموشی محض فرو رفته و حالا این موضوع به یک بحران سراسری و ملی تبدیل شده است. در این خصوص وزارت انرژی و معادن کوبا در پستی در شبکه اجتماعی ایکس اعلام کرد از کار افتادن غیرمنتظره نیروگاه ۳۳۰ مگاواتی «سی تی ئی آنتونیو گیتراس» در ساعت ۱۱ صبح جمعه به وقت محلی، باعث قطع کامل شبکه سراسری شد و کارکنان در تلاش برای حل قطعی برق هستند. این در حالیست که ساعاتی قبل از قطعی برق، دولت کوبا اعلام کرده بود فعالیت صنایع کلیدی و به خصوص در بخش صنعت را متوقف کرده و فعالیت‌های رسمی را لغو می‌کند تا تامین برق برای بخش مسکونی را در اولویت قرار دهد. 

همچنین مانوئل ماررو کروز، نخست‌وزیر کوبا در یک سخنرانی تلویزیونی با بیان اینکه بسیاری از کارخانجات این کشور تعطیل شده‌اند تا مردم به طور کامل بدون برق نمانند، اظهار کرد: ما فعالیت‌های اقتصادی را به خاطر اینکه مردم بدون برق نمانند، تعطیل کردیم. وی با اشاره به اینکه کمبود سوخت در نیروگاه‌ها باعث به وجود آمدن مشکل در تولید انرژی برق شده است، تاکید کرد: با این وجود، این مشکلی نیست که لاینحل باشد و استفاده از قایق‌ها در امر حمل و نقل وضعیت را در روزهای آینده بهبود خواهد بخشید. 

به نوشته سی.ان.ان، مقام‌ها کوبایی همزمانی برخی وقایع از جمله افزایش تحریم‌های اقتصادی این کشور از سوی آمریکا و وقوع توفان‌های اخیر را در کنار ضعف زیرساخت‌های تولید انرژی برق در این کشور جزیره‌ای، مسبب وضعیت کنونی می‌دانند. در طول هفته گذشته دولت کوبا که به طور فزاینده‌ای با کمبود انرژی مواجه است، خواستار اقدامات سختگیرانه برای صرفه‌جویی در مصرف برق شده بود، از جمله اینکه با تعطیل کردن کارخانجات، از کارگران آنها خواست در خانه‌های خود بمانند.در همین ارتباط کلاس‌های مدارس و مراکز تفریحی به خصوص مراکز تفریحی شبانه در روزهای اخیر تعطیل شده‌اند و فقط «کارکنان شغل‌های ضروری» باید در محل کار خود حاضر شوند. روز جمعه رانندگان خودروها در خیابان‌های هاوانا سعی کردند در شهری حرکت کنند که به نظر می‌رسید هیچ چراغ راهنمایی و رانندگی در آن کار نمی‌کند و تنها تعداد انگشت شماری از پلیس ترافیک را هدایت می‌کردند.

در حالی که میلیون‌ها نفر در کوبا در چند روز گذشته بدون برق مانده‌اند، ژنراتورهای برق هم برای اکثر کوبایی‌ها یک کالای لوکس است و فقط تعداد کمی از آنها در شهرهای این کشور به صدا در می‌آیند. همچنین رویترز گزارش داده که به دلیل عدم وجود برق، غذا در یخچال کوبایی‌ها در حال فاسد شدن است و به دلیل گرم بودن هوا، نمی‌توانند از پنکه، کولر یا تهویه هوا استفاده کنند. مشکل استفاده از آب هم یکی دیگر از این معضلات است؛ چراکه پمپ‌های آب به دلیل عدم وجود برق نمی‌توانند آب را وارد لوله‌ها کنند و تمامی این مشکلات در حال انباشت اعتراضات است. 

قطعی برق در کوبا متداول است اما تکرار و مدت قطعی برق به دلیل خرابی نیروگاه‌های فرسوده این کشور و کمبود منابع مالی دولت برای واردات سوخت کافی، رو به افزایش است که دولت حاکم بر هاوانا دلیل آن را تحریم آمریکا می‌داند

برخی از منابع اعلام کرده‌اند که قطعی برق در کوبا متداول است اما تکرار و مدت قطعی برق به دلیل خرابی نیروگاه‌های فرسوده این کشور و کمبود منابع مالی دولت برای واردات سوخت کافی، رو به افزایش است. بر اساس گزارش بلومبرگ، قبل از خاموشی روز جمعه، گزارش‌هایی از تعطیلی کارخانه‌ها و کسب و کارها و لغو شدن فعالیت مدارس منتشر شده بود اما دولت اعلام کرده بود که این به دلیل وضعیت جوی است و به بحران انرژی ارتباطی ندارد. کوبا موفق شد بخشی از خاموشی برق را تا بعدازظهر جمعه رفع کند اما بخش زیادی از مردم این جزیره، شب را در تاریکی گذراندند که این نشان از فرسوده بودن زیرساخت‌های این کشور و عدم تمرکز برای توسعه این بخش به حساب می‌آید. 

واشنگتن علیه هاوانا؟ 

بدون شک کوبا به عنوان هفدهمین جزیره بزرگ در جهان که بالاترین نرخ باسوادی در کل آمریکای لاتین را دارد (۹۹ درصد) و دسترسی به آموزش برای ساکنان آن رایگان است و در بخش بهداشت هم زبان‌زد عام و خاص بوده، در وضعیت کنونی در شرایطی اسیر شده که نشان می‌دهد هاوانا با به این راحتی قرار نیست از شر مشکلاتش خلاص شود. توجه داشته باشید که این کشور به دلیل خط مشی کمونیستی به یک محور منفی و مخالف علیه غرب تبدیل شده و اگرچه نزدیک با آمریکا محسوب می‌شود، اما در نهایت واشنگتن آنرا برای خود یک تهدید علنی و قابل اعتناء قلمداد می‌کند که ریشه در دوران جنگ سرد دارد؛ به گونه‌ای که با استقرار سامانه موشکی روسیه در کوبا در سال ۱۹۶۲، روابط آمریکا با کوبا به بدترین وضعیت خود رسید. با حملات آمریکا به کوبا که به جنگ «خلیج خوک‌ها» معروف شد، آمریکا فرمان اعطای پناهندگی به کوبایی‌ها را صادر کرد تا از این طریق به بی‌ثباتی در کوبا دامن زند. از سال ۱۹۸۱، جنگ روانی و حملات علیه کوبا شدت گرفت. به طوری که از سال ۱۹۸۹ تا سال ۱۹۹۲ دولت آمریکا تحریم‌های گسترده‌تری را علیه کوبا آغاز کرد و در همین حین مهاجرت کوبایی‌ها به آمریکا در حال افزایش بود. در سال ۲۰۰۸ که برادر فیدل کاسترو «رائول کاسترو» بر سر کار آمد، اقداماتی در جهت برداشتن محدودیت ها برای کوبایی ها آغاز شد. در مقابل هم اوباما تصمیم گرفت تا برخی محدودیت‌ها برای کوبایی‌ها را بردارد که در نهایت در سال 2014 این دو با یکدیگر و پس از نیم قرن روابط خود را عادی کردند. 

با روی کارآمدن ترامپ، او باز هم بر مقابله با کوبا تاکید کرد و در این راستا باز هم تحریم‌هایی را علیه این کشور آمریکای لاتین اعمال کرد و اوضاع باز هم بدتر شد. این روند با پیروزی بایدن به گونه‌ای دیگر ادامه پیدا کرد؛ چراکه دموکرات‌ها اساساً در طول چهار سال گذشته (از 2020 تاکنون) هیچ اقدام خاصی برای تعمیق روابط با کوبا انجام ندادن و تنش‌ها همانند گذشته ادامه پیدا کرد. در این راستا کوبا سعی کرد برای تامین سوخت موردنیاز خود برای تولید برق و همچنین تامین سوخت ناوگان حمل و نقل خود به سوی روسیه و ونزوئلا گام بردارد که این اقدام را هم انجام داد اما نکته اینجاست که کاراکاس هم در تحریم‌های سخت آمریکا قرار داشته و دارد و آنگونه که هاوانه فکر می‌کرد نتوانست از ونزوئلا کمک بگیرد. 

چینی‌ها با ارائه کمک‌های خاص خود به کوبا سعی دارند تا پایگاه‌های نظامی و اطلاعاتی در این کشور را علیه آمریکا تاسیس کنند و جالب اینجاست که ایالات متحده علناً در این خصوص به پکن و هاوانا هشدار داده است

در این مسیر کوبایی‌ها روابط خود در چند جبهه را با سه کشور روسیه، چین و کره‌شمالی عمیق‌تر کردند. به عنوان مثال حدود سه ماه پیش خبرگزاری فرانسه اعلام کرد که کشتی آموزشی «سمولنی» به ساحل هاوانا پایتخت کوبا  رسید و با شلیک گلوله توپ توسط ارتش کوبا مورد استقبال قرار گرفت. همانموقع سفارت روسیه در هاوانا گفت این سمولنی که توسط ۲ کشتی دیگر همراهی می‌شود، «بخشی از گروه ناوگان بالتیک است که سفری دوستانه به پایتخت کوبا دارد». چندی بعد هم مجدداً اعلام شد که زیردریایی‌های روسیه وارد ساحل هاوانا شده‌اند و این موضوع خشم واشنگتن را برانگیخت و موجب اعتراض آمریکا شد. 

در این راستا چین هم ساکت و آرام ننشست و سعی کرد طی سال‌های گذشته و به خصوص پس از جنگ اوکراین به سمت کوبا متمایل شود و منافع خود را به نحوی دیگر تامین کند. چینی‌ها با ارائه کمک‌های خاص خود به کوبا سعی دارند تا پایگاه‌های نظامی و اطلاعاتی در این کشور را علیه آمریکا تاسیس کنند و جالب اینجاست که ایالات متحده علناً در این خصوص به پکن و هاوانا هشدار داده است ولی این روند به قوت خود همچنان باقیست و نشان از تقابل با آمریکا دارد. حال باید دید که متمایل شدن کوبا به شرقی‌ها می‌تواند اوضاع این کشور و مشکلات آن را بهبد ببخشد یا خیر!