ادامه رویارویی با اسرائیل در غزه تا ختم جنگ

رامین پرتو

روز گذشته (جمعه) خلیل الحیه، نایب رئیس دفتر سیاسی حماس در نوار غزه، شهادت یحیی السنوار، رئیس دفتر سیاسی حماس در حملات اسرائیل به جنوب نوار غزه را تایید کرد. خلیل الحیه گفت که «السنوار یک قهرمان شهید است که تا آخرین لحظه حیات خود رو در روی ارتش اسرائیل ایستاد. خون شهدا مسیر را برای ما روشن خواهد کرد و انگیزه‌ای برای پایداری و ثبات خواهد بود». وی همچنین گفت که «حماس تا زمان تشکیل کشور فلسطین در تمام خاک فلسطین به پایتختی قدس به فعالیت و تلاش خود ادامه خواهد داد. شهادت السنوار و دیگر رهبران تنها بر قدرت و صلابت جنبش ما می‌افزاید». الحیه تاکید کرد که اسرای اسرائیل تنها با توقف جنگ غزه و عقب نشینی کامل ارتش اسرائیل از آن و آزادی اسرای ما از زندان‌های اسرائیل به خانه‌هایشان باز خواهند گشت». نایب رئیس دفتر سیاسی حماس تصریح کرد که السنوار «زندانبانان را شکست داد و پس از آزادی از زندان‌ به تلاش و جهاد خود ادامه داد تا به پرافتخارترین مدال و مقام شاهد و شهید رسید. السنوار بدون برنامه‌ریزی به جلو برخاست و در خط مقدم درگیر شد و بین مواضع جنگی حرکت کرد». 

اینکه سنوار به صورت هدفمند هدف قرار گرفته یا تصادفی، چندان تفاوتی در خروجی نتیجه ندارد و صرفاً یک روند و بازی رسانه‌ای به حساب می‌آید اما باید توجه شود که او مغز متفکر عملیات هفتم اکتبر بود و تمام نهادهای نظامی و اطلاعاتی اسرائیل بیش از یکسال به دنبال ترور وی بودند

این مواضع به صورت رسمی موضع این جنبش در خصوص هدف قرار گرفتن یحیی السنوار توسط اسرائیل تلقی می‌شود؛ چراکه پنجشنبه بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل طی سخنانی مدعی شد نظامیان ارتش یحیی السنوار را ترور کرده‌اند. بنیامین نتانیاهو در ادامه گفت که ماموریت ما هنوز به پایان نرسیده و باید اسرای اسرائیلی در غزه را آزاد کنیم و بر همین اساس به تمام تلاش خود در این زمینه ادامه خواهیم داد. پیشتر هم ارتش اسرائیل مدعی ترور یحیی السنوار رئیس دفتر سیاسی جنبش مقاومت اسلامی حماس در عملیاتی در روز چهارشنبه در جنوب نوار غزه شد اما حماس در این خصوص موضعی اتخاذ نکرده بود. در این میان روایت‌های مختلفی در خصوص هدف قرار گرفتن یحیی سنوار منتشر شده است. برخی‌ها با استناد به فیلم منتشر شده از سوی رسانه‌های اسرائیل به این نکته اشاره کرده‌اند که وی پس از یک نبرد سخت با سربازان اسرائیل توسط این کوادکوپتر ترور شده است و برخی دیگر مانند سخنگوی ارتش اسرائیل اعلام کرده‌اند که این عملیات به صورت تصادفی سنوار را هدف گرفت و یک عملیات هدفمند نبوده است. 

سنوار که بود؟ 

اینکه سنوار به صورت هدفمند مورد هدف قرار گرفته یا به صورت تصادفی، چندان تفاوتی در خروجی نتیجه ندارد و صرفاً یک روند و بازی رسانه‌ای به حساب می‌آید اما باید توجه شود که او مغز متفکر عملیات هفتم اکتبر (طوفان الاقصی) بود و تمام نهادهای نظامی و اطلاعاتی اسرائیل بیش از یکسال به دنبال ترور وی بودند. او در اکتبر ۱۹۶۲ (آبان ۱۳۴۱) در خان‌یونس در جنوب نوار غزه به دنیا آمد و ۶۱ سال سن داشت. او در زبان عربی تخصص داشت و به زبان عبری نیز مسلط بود و پس از آزادی از زندان در سال ۲۰۱۱، ازدواج کرد و صاحب سه فرزند شد. سنوار در اوایل دهه ۱۹۸۰ بار‌ها توسط اسرائیل به دلیل فعالیت‌های ضد اسرائیلی در دانشگاه اسلامی غزه دستگیر شد. پس از فارغ‌التحصیلی، سنوار به تأسیس شبکه‌ای از مبارزان برای مقاومت مسلحانه علیه اسرائیل کمک کرد که بعد‌ها به گردان‌های القسام، شاخه نظامی حماس، تبدیل شد. 

سنوار به محض تأسیس حماس توسط شیخ احمد یاسین در سال ۱۹۸۷ به این گروه پیوست. سال بعد، او توسط نیرو‌های اسرائیل دستگیر و به ۴ حبس ابد، معادل ۴۲۶ سال زندان، محکوم شد. سنوار ۲۳ سال از زندگی خود را در زندان‌های اسرائیل گذراند و در این مدت زبان عبری را آموخت و با سیاست‌های داخلی آنجا آشنا شد. او در سال ۲۰۱۱ به عنوان بخشی از توافق مبادله زندانیان آزاد شد و پس از آن به سرعت به فعالیت‌های خود در حماس ادامه داد. در سال ۲۰۱۲ به عنوان مسئول دفتر سیاسی این گروه انتخاب شد و وظیفه هماهنگی با گردان‌های القسام را بر عهده گرفت.

اسرائیل به دنبال آزادسازی اسرای خود در غزه است و در مقابل حماس اعلام کرده که اسرای اسرائیلی جز با عقب‌نشینی کامل از غزه و توقف حملات و آزادی اسرا بازنمی‌گردند که نشان از ادامه روند گذشته توسط حماس پس از شهادت یحیی سنوار دارد

سنوار در حمله ۷ هفته‌ای اسرائیل به غزه در سال ۲۰۱۴ نقش فعالی داشت و سال بعد، ایالات متحده او را در فهرست سیاه خود قرار داد. در سال ۲۰۱۷، وی رئیس حماس در غزه شد و جانشین اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی گروه، گردید. او همچنین یکی از بنیان‌گذاران «مجد»، سرویس امنیت داخلی حماس، است که مسئول تعقیب جاسوسان اسرائیل است. سنوار در تلاش برای هماهنگی بین رهبری سیاسی و نظامی حماس در تجاوز ۲۰۱۴، تصمیم به آغاز نبرد شمشیر قدس در سال ۲۰۲۱ گرفت و برای تقویت روابط با محور مقاومت کوشید. خانه‌ سنوار در جنگ ۲۰۱۲ بمباران شد و در سال ۲۰۱۵ نیز در فهرست سیاه وزارت خارجه آمریکا قرار گرفت. 

نکته جالب در مورد یحیی السنوار این بود که گفته شده وی جامعه اسرائیل را به خوبی می‌شناخت. اساسا به همین دلیل هم گفته می‌شود که این شناختِ وی در نوع رویکرد جنبش حماس به ویژه در حوزه رسانه‌ای و تبلیغاتی علیه اسرائیل نمود یافته است. السنوار از جمله افرادی بوده که به صورت ریشه‌ای معتقد است شکست دادن اسرائیل میسر نمی‌شود مگر اینکه مزدوران آن که بر پیکر ملت فلسطین خنجر می‌زنند، شناسایی و نابود شوند. او از همان ابتدای فعالیت‌های خود بر همین هدف متمرکز شد و در دوران شیخ احمد یاسین، تشکیلات امنیتی حماس تحت مدیریت وی قرار داشت و اتفاقا شماری از نفوذی‌ها و جاسوسان رژیم اسرائیل نیز در این دوره شناسایی و نابود شدند. تشکیلات امنیتی تحت مدیریت السنوار به تدریج به قدری قدرت گرفت که در مقام یک تشکیلات ضدجاسوسی، اشراف قابل ملاحظه‌ای را بر تحرکات رژیم اسرائیل و جاسوسان آن پیدا کرد و حتی برخی افراد که در حماس فعالیت داشتند و به جاسوسی برای اسرائیل می‌پرداختند را نیز شناسایی و با آنها برخورد کرده است. اساسا همین قدرت و نفوذ یحیی السنوار بود که سبب شده اسرائیلی‌ها خیلی زود او را بازداشت کنند. امری که موجب شد وی ۲۳ سال از عمر خود را در زندان‌های اسرائیل بگذراند. 

چه می‌شود؟

آنچه در این راستا باید مورد نظر قرار بگیرد این است که با ترور یحیی سنوار عملاً نمی توان گفت که حماس از بین رفته است چرا که همین حالا 5 گزینه برای جایگزینی وی وجود دارند. محمد السنوار به عنوان محتمل ترین گزینه جانشینی او سخن می گویند. محمد مانند برادرش (یحیی) برای مدت طولانی رهبر شاخه نظامی حماس بوده است و ارتقای او به رهبری می تواند نشان دهنده تداوم استراتژی های این گروه در حوزه نظامی علیه اسرائیل باشد. خالد مشعل گزینه بعدی است که از سال 1996 تا 2017 مسئول دفتر سیاسی حماس بوده و رابطه نزدیکی با ترکیه دارد و هم‌اکنون هم در قطر به سر می‌برد که البته در سال 1997 توسط موساد در اردن ترور شد. 

گزینه سوم، محمود الزهار، یکی از بنیانگذاران حماس است. او در سال ۱۹۴۵ در غزه متولد شد و مدرک تحصیلی خود را به عنوان جراح از دانشگاه قاهره گرفت و دوبار توسط اسرائیل ترور شد اما جان سالم به در برد. الزهار همچنین نقش مهمی در به قدرت رسیدن این گروه پس از انتخابات پارلمانی فلسطین در سال ۲۰۰۶ داشت و به عنوان اولین وزیر امور خارجه آن خدمت کرد. گزینه چهارم هم موسی ابومرزوق، یکی از اعضای ارشد دفتر سیاسی حماس است که هم‌اکنون در قطر زندگی می‌کند. او علیرغم زندانی شدن در ایالات متحده در دهه ۱۹۹۰ به اردن تبعید شد. 

گزینه پنجم و گزینه آخر هم خلیل الحیه است. او که اکنون در قطر در تبعید زندگی می‌کند، چندین دهه یکی از مقامات حماس بوده و معاون یحیی سنوار بود. او از یک سوءقصد توسط اسرائیل در سال ۲۰۰۷ جان سالم به در برد ولی تمام اعضای خانواده وی کشته شدند. 

انتخاب یکی از این 5 گزینه مجدداً ساختار حماس را هدایت خواهد کرد اما مساله اینجاست که اسرائیل به دنبال آزادسازی اسرای خود در غزه است و در مقابل حماس اعلام کرده که اسرای اسرائیلی جز با عقب‌نشینی کامل از غزه و توقف حملات و آزادی اسرا بازنمی‌گردند. این مواضع به نوعی در تقابل با یکدیگر است و می‌تواند نشان از ادامه روند جنگ داشته باشد.