دورهمی عربی- اروپایی در بحبوحه تنش خاورمیانه

رامین پرتو

اوضاع در خاورمیانه همچنان ملتهب است. در غزه وضعیت اضطراری قابل رویت است و جنایات اسرائیل علیه ساکنان این منطقه ادامه دارد؛ به گونه‌ای که ارتش اسرائیل مرکز توزیع کمک‌ها در شمال غزه را با وجود تعداد زیادی از شهروندان که منتظر دریافت کمک بودند، بمباران کرد و حدود ۴۰ فلسطینی کشته و زخمی شدند که موجب شد تا حماس در این خصوص بیانیه صادر کند. در این بیانیه آمده است این حمله، جنایت اسرائیل در چارچوب نسل‌کشی مستمر و اجرای طرح موسوم به طرح ژنرال‌ها برای کوچاندن ساکنان شمال غزه است. حماس در این بیانیه عنوان کرد این حمله هدفمند به مرکز بین‌المللی، کشتار راحت مردم غزه و تداوم حملات به مقرها و مراکز بین‌المللی در غزه، اهانت اسرائیل به جامعه جهانی و سازمان ملل است. این جنبش خواهان اقدام بین‌المللی فوری برای توقف حملات اسرائیل است که صلح و امنیت بین‌المللی را با جنایات و تخلف قوانین بین‌المللی و تمامی عرف انسانی و جهانی تهدید می‌کند. از سوی دیگر جنبش حماس اعلام کرد پیام آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا و لوید آستین، وزیر دفاع این کشور برای افزایش کمک‌ها به غزه ظرف ۳۰ روز، پوشش کامل از کابینه اسرائیل و توجیه آشکار کشتارهای آن محسوب می‌شود. حماس اعلام کرد ضرب‌الاجل یک ماهه، دولت آمریکا را به طور کامل مسئول جنایات مستمر گرسنگی، تشنگی و مرگ بر اثر بیماری می‌کند. این جنبش همچنین اظهارات وزیر خارجه آلمان مبنی بر عدم اعتراض برلین به حمله اسرائیل به غیرنظامیان  و بیمارستان‌ها را محکوم کرده و این اظهارت را وقیحانه و نقض آشکار کنوانسیون ۱۹۴۸ برای جلوگیری از نسل کشی و پذیرش صریح مشارکت در حمایت از اسرائیل دانست. 

سخنگوی یونیسف در خاورمیانه و شمال آفریقا اذعان کرده که ۱.۲ میلیون کودک و دختر و پسر جوان در لبنان نیازمند به دستیابی فوری به آموزش خوب و فراگیر هستند و بیش از ۴۰۰ هزار کودک از آموزش و امنیت در لبنان محروم هستند

در لبنان هم وضعیت به همین روال است و ما شاهد یک بحران جدید هستیم که حالا باید آنرا یک بحران انسانی عمیق تلقی کنیم؛ به گونه‌ای که سلیم عویس، سخنگوی یونیسف در خاورمیانه و شمال آفریقا اعلام کرده که آغاز سال تحصیلی در مدارس دولتی در لبنان به تعویق افتاده و حدود ۶۰ درصد از مدارس در حال حاضر به عنوان سرپناه مورد استفاده قرار گرفته‌اند. وی گفت که افزایش اقدامات خصمانه در لبنان منجر به خشونت بی‌سابقه و بزرگترین موج آوارگی شده که لبنان از دهه قبل شاهد آن شده است. وی اذعان کرده که ۱.۲ میلیون کودک و دختر و پسر جوان در لبنان نیازمند به دستیابی فوری به آموزش خوب و فراگیر هستند. سلیم عویس با برای اینکه بهای بزرگ جنگ را همواره کودکان و خانواده‌هاشان می‌پردازند، گفت که بیش از ۴۰۰ هزار کودک از آموزش و نیز از امنیت در لبنان محروم هستند. 

این در حالیست که منابع رسانه‌ای صبح روز گذشته (چهارشنبه) از حملات هوایی ارتش اسرائیل به مناطق مختلف لبنان و کشته و زخمی شدن شماری در نتیجه این حملات خبر دادند. شبکه اسکای نیوز عربی در این باره گزارش داد که جنگنده‌های ارتش اسرائیل در تازه‌ترین حمله خود به لبنان شهرک «مرکبا» در جنوب لبنان را هدف قرار دادند. طبق این گزارش، ارتش اسرائیل همچنین چند شهرک در جنوب شرق لبنان را هدف حملات توپخانه‌ای قرار داد. اسرائیل همچنین حملات هوایی را به شهرک‌های «الطیبه»، «تله العویضه»، «مجدل سلم» و «المجادل» انجام داده و حملات شدیدی را علیه شهر «النبطیه» ترتیب داده است. در همین راستا، شبکه العربیه گزارش داد که اسرائیل بیش از ۱۰ حمله به النبطیه و حومه آن انجام دادند. منابع نیز از کشته و زخمی شدن شماری در نتیجه بمباران ساختمان شهرداری النبطیه از جمله جان باختن شهردار این منطقه خبر دادند. وزارت بهداشت لبنان نیز اعلام کرد در این حمله ۶ تن کشته و ۴۳ تن زخمی شدند. خبرنگار اسکای نیوز گفت: گزارش‌ها از کشته شدن تعداد زیادی از افراد غیرنظامی در شهرداری النبطیه از جمله داوطلبان امدادی حکایت دارد. شبکه المیادین نیز گزارش داد که اسرائیل شهرک «حبوش» در النبطیه را نیز هدف قرار داده است. در همین راستا، «هویدا الترک» فرماندار النبطیه به المیادین اعلام کرد: تیم اداری که ساختمان شهرداری را برای ارائه خدمات در مدیریت بحران ترک نکرده ‌بودند، 

جان باختند.

حضور بن‌سلمان در اروپا! 

با عبور از این وقایع، آنچه که به عنوان یک رویداد بسیار مهم در بحبوحه این تحولات باید مدنظر قرار بگیرد نشست سران کشورهای حاشیه خیلج فارس و سران اتحادیه اروپا در بروکسل است. بر اساس گزارش یورونیوز، موضوعات اصلی مورد بحث در این نشست چگونگی همکاری بیشتر در حوزه‌های 1. چالش های کلیدی مشترک جهانی 2. همکاری های اقتصادی از جمله تجارت و سرمایه گذاری 3. انرژی 4. پایداری و آب و هوا و 5. ارتباط مردم با مردم است. 

نشست مقامات اروپا و سران کشورهای حاشیه خلیج فارس در حالی انجام می‌شود که ولیعهد سعودی برای اولین بار پس از قتل جمال خاشقجی در نشست اتحادیه اروپا در بروکسل شرکت می‌کند و به سران 27 کشور اتحادیه اروپا و رهبران حاشیه خلیج فارس می‌پیوندد

باید توجه داشت که روابط اتحادیه اروپا و شورای همکاری خلیج فارس بر اساس توافقنامه همکاری امضا شده در سال 1989 است که گفت‌و‌گوهای منظمی را در مورد همکاری بین اتحادیه اروپا و شورای همکاری خلیج فارس در زمینه روابط اقتصادی، تغییرات آب و هوا، انرژی، محیط زیست و تحقیقات ایجاد می‌کند. توافقنامه همکاری همچنین شورای مشترک اتحادیه اروپا و شورای همکاری خلیج فارس را در سطح وزیران خارجه ایجاد کرد که به طور منظم تشکیل جلسه می دهد. در خلال شورای مشترکی که در فوریه 2022 در بروکسل برگزار شد، وزرای خارجه اتحادیه اروپا و شورای همکاری خلیج فارس برنامه همکاری مشترک برای 2022-2027 را تأیید کردند که در اکتبر 2023 به روز شد. این برنامه به تشریح فعالیت های مشترک خاص و همکاری عمیق در بخش های مختلف می پردازد که عبارتند از 1. تجارت و سرمایه گذاری 2. تغییرات آب و هوایی 3. انتقال سبز 4. ابتکارات مردم به مردم و 5. مبارزه با تروریسم است. 

همچنین در ماه مه 2022، کمیسیون اروپا و نماینده عالی بیانیه مشترکی درباره «مشارکت استراتژیک با خلیج فارس» صادر کردند که در ژوئن 2022 توسط شورا تایید شد. این ارتباط نقشه راه عملیاتی برای اتحادیه اروپا برای توسعه روابط نزدیکتر با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس را فراهم کرد. از سوی دیگر باید متوجه بود که اتحادیه اروپا دومین شریک تجاری بزرگ کشورهای شورای همکاری خلیج فارس است و در سال 2023، واردات سوخت های معدنی بیش از 75 درصد از واردات اتحادیه اروپا از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس را تشکیل میداد. از سال 2020، واردات سوخت بیش از سه برابر شده است - به دلیل تغییر شدید منابع عرضه اتحادیه اروپا، ناشی از جنگ اوکراین. 

نکته بسیار مهم این است که این برای اولین باری است که ولیعهد سعودی در نشست اتحادیه اروپا در بروکسل شرکت می‌کند و به سران 27 کشور اتحادیه اروپا و رهبران شش عضو شورای همکاری خلیج فارس می‌پیوندد و شارل میشل، رئیس شورای اروپا، بعلاوه شیخ تمیم، امیر قطر، رئیس کنونی شورای همکاری خلیج فارس، میزبان مشترک این نشست خواهند بود. جوزپ بورل، مسئول روابط خارجی اتحادیه اروپا عصر سه شنبه در هنگام ورود به ضیافت شام وزرای امور خارجه اتحادیه اروپا و شورای همکاری خلیج فارس گفت: پیام ما روشن است: ما آماده ایم که در مواجهه با چالش های مشترک بیشتر و بیشتر با هم اقدام کنیم. 

در این راستا امیر قطر اعلام کرد که «ما خواهان تقویت این روابط به دور از سیاست‌های دوگانه و یک بام و دو هوا هستیم». وی گفت که «ما حجم خطرهای امنیتی را که جهان در سایه ادامه جنگ در غزه و لبنان با آن مواجه است، درک می‌کنیم». امیر قطر تصریح کرد که جنگ ویران‌گری که اسرائیل علیه غزه و لبنان به راه انداخته است، تاکید کننده نیاز مبرم به حل و فصل فراگیر درگیری است. وی افزود: آتش بس باید مقدمه‌ای برای مذاکراتی باشد که به حل و فصل فراگیر و عادلانه مسئله فلسطین بینجامد. ما مخالفتمان با حملات مداوم اسرائیل به لبنان را اعلام کرده و آن را محکوم می‌کنیم. حال باید دید که آیا از این نشست عربی- اروپایی خرجی مثبت به نفع تنش‌های فعلی خاورمیانه بیرون می‌آید یا خیر؟