تلاش برای ایمن‌سازی محیط پیرامونی روسیه

رامین پرتو

ششمین نشست مشورتی افغانستان موسوم به فرمت مسکو، با حضور نمایندگان عالی کشورهای همسایه افغانستان و هیاتی از حکومت سرپرستی افغانستان در مسکو آغاز شد و بر همین اساس پایتخت روسیه روز جمعه برای ششمین سال متوالی میزبان نشست مشورتی درباره روند برقراری صلح و امنیت در افغانستان بود. در این نشست که با سخنرانی سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه  آغاز شد، نمایندگان عالی و فرستادگان ویژه کشورهای همسایه افغانستان از جمله ایران، پاکستان، هند، چین، ازبکستان، تاجیکستان، قزاقستان، ترکمنستان و قرقیزستان حضور داشتند و حسن کاظمی قمی، فرستاده ویژه رئیس‌جمهور در امور افغانستان و کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه به نمایندگی از جمهوری اسلامی ایران در این نشست مشورتی حضور پیدا کردند. 

سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در سخنرانی افتتاحیه ششمین نشست فرمت مسکو اعلام کرد که «باور داریم حفظ یک گفتگوی عملگرایانه بین ما و دولت کنونی افغانستان لازم است. تعامل سازنده با متحدان افغان به منافع در حوزه‌های امنیت و توسعه اقتصادی و همینطور ایجاد هماهنگی ملی بین افغان‌ها خدمت می‌کند». وی همچنین گفت که نیازی به قانع کردن کسی در این زمینه وجود ندارد که واشنگتن و متحدانش با اعلام تعهد خود به حمایت بین‌المللی از افغان‌ها، در واقع مانع از احیای دولت افغانستان می شوند و تحریم های شدیدی را علیه بخش بانکی این کشور حفظ می‌کنند. لاوروف در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت: طرف روسی از اقدامات مقامات (حکومت سرپرست) افغانستان برای توقف تهدیدات تروریستی در منطقه حمایت می‌کند. وی ادامه داد: اینکه کابل در شرایط سخت اقتصادی به طور مؤثر با گروه تروریستی داعش مقابله می‌کند، گامی ارزشمند است. وزیر امور خارجه روسیه یادآور شد: گروه های مختلف تروریستی هنوز در افغانستان حضور دارند و یا از خارج از کشور حملات خود را انجام می دهند؛ از این رو، کمک مؤثر به مقامات کابل در این زمینه در راستای منافع مشترک ما است.

لاوروف در بخش دیگری از سخنان خود گفت: بازگشت زیرساخت های نظامی کشورهای ثالث به افغانستان یا استقرار تأسیسات نظامی جدید در مناطق همسایه آن به هر بهانه‌ای غیرقابل قبول است. وی یادآور شد: همانطور که تاریخ نشان می‌دهد، طرح قدرت توسط بازیگران خارجی در این منطقه فقط مشکلات آن را تشدید می‌کند. وزیر امور خارجه روسیه در ادامه با بیان اینکه ایالات متحده آمریکا و متحدانش در تلاش هستند تا از سازمان ملل متحد برای وارد شدن به روند حل و فصل مسائل افغانستان و تحت کنترل گرفتن آن استفاده کنند، هوشیاری کشورهای منطقه در این زمینه را خواستار شد. وی تأکید کرد که سازوکارهای همکاری بین کشورهای منطقه قادر است به مهمترین نتایج در حل و فصل مسائل افغانستان دست یابند. 

این در حالی است که آلکساندر بورتنیکوف، مدیر سرویس امنیتی فدرال روسیه (اف.اس.بی) اظهار کرد روسیه به زودی فرآیند حذف طالبان از فهرست تروریست‌ها را نهایی می‌کند. بورتنیکوف روز جمعه در یک سخنرانی در محل پنجاه و پنجمین اجلاس شورای سران سازمان‌های امنیت ملی، پلیس و نیروهای ویژه کشورهای سازمان کشورهای مستقل همسود در شهر آستانه بیان داشت مسکو در حال تکمیل روند خارج ساختن طالبان افغانستان از فهرست سازمان‌های تروریستی خود است. او بیان کرد که روسیه مشغول تکمیل کارها برای حذف جنبش طالبان از فهرست سازمان‌های تروریستی است. این مقام امنیتی روسیه خاطرنشان کرد، مسکو همچنین شاهد آمادگی طالبان برای جنگ با شاخه گروه داعش در افغانستان موسوم به گروه «ولایت خراسان» است در حالی که غرب از این گروه ترویستی پشتیبانی و به آن کمک کرده و از قابلیت‌های آن برای اقدامات براندازانه استفاده می‌کند. بورتنیکوف خاطرنشان کرد که ما معتقدیم ایجاد همکاری عملگرایانه مابین آژانس‌های اطلاعاتی اعضای سازمان کشورهای مستقل همسود با طالبان دارای نفع دو جانبه است. او اضافه کرد: طالبان در حال اقدام در راستای ایجاد نظم و حفظ ثبات در افغانستان است.

سخنان وزیر خارجه روسیه در مورد وضعیت کنونی افغانستان و نیاز به رفع تحریم و بازگرداندن دارایی‌های این کشور از سوی آمریکا نشان از احساس خطر مسکو در مورد تهدیدات اجتماعی و امنیتی این همسایه جنوبی دارد که ریشه آن می‌تواند فقر و بیکاری باشد

احساس  تهدید   مسکو 

آنچه در مورد ششمین نشست فرمت مسکو باید مورد توجه قرار بگیرد این است که روسیه از آوریل ۲۰۱۷ این نشست‌ها را بنا گذاشت و ۱۰ کشور علاقه‌مند به حل و فصل مسائل افغانستان شامل روسیه، جمهوری اسلامی ایران، هند، قزاقستان، قرقیزستان، چین، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان از آن سال تاکنون در آن مشارکت دارند و بر همین اساس حاضران در این نشست هر کدام نقطه نظر خاص خود را در قبال افغانستان دارند. به عنوان مثال حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه رئیس‌جمهور کشورمان در امور افغانستان در خصوص این نشست در گفت‌وگو با اسپوتنیک اعلام کرد افغانستان کشوری است که بعد از ۲۰ سال اشغالگری شرایط جدید بر آن حاکم شده و تلاش این است که در یک ابتکار و همکاری منطقه‌ای با کمک کابل، مسیر این کشور را به سمت ثبات و سازندگی و امنیت پیش برد. طبیعتا بخشی از تعهدات به عهده جامعه بین‌الملل است، بخش قابل توجهی با حکومت کابل و آنچه که واقعا می‌توان به عنوان محور اساسی کمک به ایجاد ثبات و امنیت باشد کشورهای همسایه و منطقه هستند. نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امور افغانستان اظهار داشت که امنیت ثبات منطقه در گرو ثبات و امنیت افغانستان است، به همین خاطر ضمن آنکه باید به پدیده‌هایی مانند تروریسم، مسأله مواد مخدر، مسأله مربوط به مهاجران و آوارگان افغان، محیط زیست توجه شود، باید نگاه قوی‌تری در حوزه سازندگی این کشور نیز صورت گیرد. 

این نگاه ایران به نوعی نشان از آن دارد که تهران به دنبال آن است تا افغانستان در همه جهات به پیش برود، چراکه بیشترین مرزها با افغانستان، مرزهای ایران است که از هر حیث می‌تواند اهمیت زیادی برای دو طرف داشته باشد. اما نقطه نظر و نوع نگاه روسیه به افغانستان کنونی از تمام کشورهای حاضر در نشست‌های فرمت مسکو مهم‌تر است. لاوروف در بخشی از سخنانش اعلام کرد که «خواستار هوشیاری طرف‌ها نسبت به تلاش‌های آمریکا و متحدانش به منظور مداخله در فرآیند حل‌وفصل مسائل با هدف به دست گرفتن کنترل این فرآیند از جمله با دستاویز قرار دادن اختیارات سازمان ملل برای اهداف تکراری آنها هستم». او ادامه داد که این رایزنی‌ها در مسکو با تمرکز بر تقویت فرآیند آشتی ملی در افغانستان، ارتقای تعاملات منطقه‌ای با دولت موقت کابل و مبارزه با تروریسم و قاچاق مواد مخدر برگزار می‌شوند و مسکو مصمم است که تهدیدات گوناگون را در این راستا خنثی کند. 

در بیانیه پایانی ششمین دوره نشست فرمت مسکو، طرفین با ابراز نگرانی عمیق از وضعیت امنیتی مرتبط با تروریسم در افغانستان، خاطرنشان کردند که تمامی گروه‌های تروریستی و جدایی‌طلب مستقر در افغانستان همچنان تهدید جدی برای امنیت جهانی هستند که نشان از وجود یک تهدید نهفته در این کشور دارد

در حاشیه این نشست، وزارت امور خارجه روسیه در بیانیه‌ای اعلام کرد که «لاوروف و امیرخان متقی درباره مسائل مربوط به همکاری‌های دوجانبه میان مسکو و کابل بحث و تبادل نظر کردند». امیرخان متقی، وزیر خارجه حکومت سرپرست طالبان نیز در خصوص دیدارش با لاوروف گفت که «روابط بین افغانستان و فدراسیون روسیه در سطح خوبی است. تجارت بین روسیه و افغانستان افزایش یافته است و ما همچنین امیدواریم سطح روابط دیپلماتیک با روسیه را نیز افزایش دهیم». آنچه در میان سخنان متقی به نوعی موردتوجه قرار گرفت این است که او باز هم بر مقابله با داعش تاکید دارد. متقی در رابطه با گروه تروریستی داعش به خبرنگاران گفت که هیچ پایگاهی از آنها در داخل افغانستان وجود ندارد و داعش از خارج از کشور با استفاده از مراکز و پایگاه‌های خارجی خود نفوذ می‌کند و ما در حال رصد روزانه آنها هستیم. این در حالیست که در بیانیه پایانی ششمین دوره نشست فرمت مسکو، طرفین با ابراز نگرانی عمیق از وضعیت امنیتی مرتبط با تروریسم در افغانستان، خاطرنشان کردند که تمامی گروه‌های تروریستی و جدایی‌طلب مستقر در افغانستان همچنان تهدید جدی برای امنیت جهانی و منطقه‌ای هستند و حاضران در این نشست همچنین بر تقویت همکاری‌های ضد تروریسم در سطوح دوجانبه و چندجانبه تاکید کردند. بر همین اساس باید گفت که روسیه به عنوان بزرگترین کشور جهان و همسایه افغانستان همچنان نگران تحرک تروریست‌ها در افغانستان است.