قفقاز و زنگزور؛ محور هشدار پاشینیان به روسیه و آذربایجان

رامین پرتو

روز گذشته (سه‌شنبه) مجمع بین‌المللی گفت‌وگوی ایروان در ارمنستان با حضور نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر این کشور برگزار شد و سخنانی که از سوی وی در این مجمع بین‌المللی مطرح شد به نوعی می‌تواند خط و ربط سیاست‌های این کشور در منطقه قفقاز را نشان دهد. رسانه‌های ارمنی مانند آرمن پرس با پوشش سخنان پاشینیان به نقل از او اظهار کردند که نخست‌وزیر ارمنستان این اجلاس را بستر مهمی برای بحث در مورد موضوعات دستورکار بین‌المللی و منطقه‌ای، اشتراک‌گذاری افکار و ایده‌ها خوانده است. نخست‌وزیر ارمنستان با بیان اینکه صلح پایدار در قفقاز جنوبی نه تنها ممکن، بلکه واقع‌بینانه است خطاب به حاضران در این کنفرانس گفت «بسیار شنیده‌اید که روی ۸۰ درصد پیش‌نویس پیمان صلح، توافق شده است، بر اساس نتایج فعلی پیش‌نویس معاهده صلح، ۱۳ ماده و مقدمه پیش‌نویس به طور کامل مورد توافق قرار گرفته و سه ماده دیگر شامل ۲ جمله‌ای است که تا حدی مورد توافق قرار گرفته اما یکی از جملات آن ماده، مورد توافق است و دیگری نه». نخست‌وزیر ارمنستان تاکید کرد که «با توجه به اینکه مفاد مورد توافق شامل تمام یا کلیدی‌ترین مفاد ایجاد روابط در سطح بین‌المللی است، ایروان پیشنهاد می‌کند آنچه را که در حال حاضر توافق شده است، امضا کرده، سند اساسی داشته باشیم و سپس در مورد بقیه موضوعات بحث را ادامه دهیم. به خصوص که یکی از مواد توافق شده پیمان صلح، شامل سازوکاری است که هر ۲ طرف را قادر می‌سازد تا از طریق یک مکانیسم مشترک به گفت‌وگوها ادامه دهند». پاشینیان در سخنانش با اشاره به بیانیه ۹ نوامبر که پس از جنگ قره‌باغ در سال ۲۰۲۰ امضا شد، تاکید کرد که «هیچ ماده‌ای وجود ندارد که بگوید به موجب آن، قلمرو ارمنستان توسط کشور دیگری کنترل شود». او همچنین گفت که «بخش توافق شده پیمان صلح، شامل مفاد برقراری روابط دیپلماتیک بین ارمنستان و آذربایجان است. بنابراین، ما می‌توانیم به دنبال چنین راهکارهایی برویم. ما آن پیشنهاد را به صورت علنی و رسمی ارائه کرده‌ایم و من آمادگی خود را برای امضای متن توافقنامه صلح و برقراری روابط در اسرع وقت اعلام می‌کنم». به گفته پاشینیان، موضوع مهم بعدی روند «تعیین حدود مرزهاست که در آن تغییر قابل‌توجهی هم وجود دارد. این تغییر با این واقعیت بیان می‌شود که کمیسیون‌های مربوطه ارمنستان و آذربایجان اخیرا آیین‌نامه فعالیت مشترک کمیسیون‌های تعیین مرز را امضا کردند». 

قدردانی از ایران 

به دلیل مخالفت با کریدور زنگزور 

آنچه در میان سخنان نخست‌وزیر ارمنستان باید مورد توجه قرار بگیرد این است که او به روسیه و سپس آذربایجان در مورد وضعیت فعلی قفقاز جنوبی و همچنین کریدور زنگزور طعنه زده است. پاشینیان در بخشی از سخنان خود اظهار داشت که «دلیلی برای متهم کردن ارمنستان به عدم اجرای مفاد بیانیه سه جانبه ۹ نوامبر ۲۰۲۰ وجود ندارد، چراکه در بند هفتم بیانیه سه‌جانبه آمده که آوارگان داخلی به قلمرو قره‌باغ و مناطق اطراف آن تحت نظارت دفتر کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد باز می‌گردند اما هیچ ماده‌ای وجود ندارد که بگوید به موجب آن، قلمرو ارمنستان توسط کشور دیگری کنترل شود». 

این سخنان به نوعی می‌تواند یک هشدار جدید و قاطع به باکو و احتمالاً مسکو به حساب آید و باید متوجه بود که پاشینیان در این راستا از سوی افکار عمومی ایروان هم مورد انتقاد و تحت فشار است. در این میان به نظر می‌رسد که جمهوری آذربایجان هم سعی دارد تا بتواند در این راستا وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان هم اعلام کرده که با پیشنهاد ارمنستان مبنی بر امضای معاهده صلح بر اساس مفاد توافق شده و تداوم مذاکرات بر سر مسائل حل نشده مخالفت شده است. آیخان حاجی‌زاده، سخنگوی این وزارتخانه گفت که این پیشنهاد برای آنها قابل قبول نیست و پیمان صلح تنها هنگامی امضا می‌شود که همه مفاد مورد توافق قرار گیرند. این در حالیست که آرارات میرزویان، وزیر امور خارجه ارمنستان هم روز دوشنبه اعلام کرد که کشورش پیش‌نویس توافق پیمان صلح را به باکو تحویل داده و منتظر پاسخ است. به موازات این تحولات، آلن سیمونیان، رئیس پارلمان ارمنستان هم روز دوشنبه و در جمع خبرنگاران با اشاره به اظهارات اخیر مقامات ایران در مخالفت با کریدور زنگزور گفت که از نگرانی ایران سپاسگزارم و من از آن‌ها برای این اظهارات  تشکر می‌کنم. 

رئیس پارلمان ارمنستان اعلام کرد که «ما همیشه با این درک زندگی می‌کنیم که ممکن است حمله و گام‌های تهاجمی علیه قلمرو مستقل ارمنستان صورت گیرد. او همچنین احتمال حمله مجدد جمهوری آذربایجان به ارمنستان را رد نکرد. با نگاهی به اظهارات نخست‌وزیر ارمنستان و رئیس پارلمان این کشور به وضوح می‌توان دریافت که ایروان در مورد تهدید قلمرو و مرزهایش به شدت نگران است و در این مسیر سعی دارد علاوه بر تمایلش به صلح با باکو، نوعی دوراندیشی را در روابط با روسیه منظور کند که حاصل جنگ قره‌باغ و عدم حمایت مسکو از ارمنستان است.