لاوروف در نشست وزارتی شورای همکاری خلیج‌فارس، در نقش میانجی صلح غزه ظاهر شد؛
بهانة «به‌روز» مسکو برای نزدیکی به اعراب!
رامین پرتو
تحولات اخیر در منطقه که محوریت آنرا حملات اسرائیل به غزه سر و شکل می‌دهد، شاید از منظر بسیاری از تحلیلگران دولتی و ناظران بین‌المللی صرفاً درون‌مایه امنیتی داشته باشد اما واقعیت غیرقابل کتمان این است که که جنگی که از هفتم اکتبر 2023 میان حماس و اسرائیل به وجود آمده و کمتر از یک ماه دیگر یک ساله می‌شود، ابعاد گوناگونی برای قدرت‌های فرامنطقه‌ای دارد که بدون شک روسیه هم یکی از آنها خواهد بود. اینکه ایالات متحده به عنوان اصلی‌ترین حامی اسرائیل همچنان در حال پشتیبانی و حمایت از تل‌آویو در جنگ غزه به شمار می‌رود، موضوعی است که نمی‌توان آنرا به هیچ وجه کتمان کرد اما در این میان چین و روسیه و در امتداد آنها اتحادیه اروپا هم به نوعی منافعی در منطقه غرب آسیا دارند که آنها هم صرفاً امنیتی نیستند اما با مقوله امنیت پیوند خورده‌اند و شاکله اقتصادی و راهبردهای سیاسی آنها را تشکیل می‌دهند.
اگرچه روسیه با کمک کشورهای عربی به دنبال کاهش تنش در منطقه است اما برخی از رسانه‌های اسرائیل از نارضایتی بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل از میانجیگری مصر در مذاکرات آتش‌بس غزه به دلیل موضع قاهره نسبت به محور فیلادلفیا پرده برداشتند که می‌تواند همه تلاش‌ها را به حاشیه ببرد
در این میان ایالات متحده و در پس آن اتحادیه اروپا سعی دارند به هر ترتیب که شده با کنشگری خود در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی به سمت ایجاد یک آتش‌بس مشخص پیش بروند که علاوه بر رفت‌و‌آمدهای متعدد مقامات آنها به اسرائیل و کشورهای منطقه، شاهد ارائه طرح‌های مختلف بودیم و حتی در این بین سعی کردند تا قطر و مصر را با خود همراه کنند ولی هنوز هم هیچ خبری از انعقاد یک توافق آتش‌بس مشخص نیست. به موازات این روند، روسیه و چین هم به دنبال کنشگری خاص خود برای تامین منافع حداکثری‌شان هستند. به عنوان مثال چندی پیش گروه‌های فلسطینی در پکن دور هم جمع شدند و چینی‌ها که محوریت این امر را داشتند سعی کردند تا اختلافات میان آنها را تا حد زیادی حل و فصل کنند و در مقابل روسیه هم چندین بار در ادوار مختلف میزبان همین گروه‌ها بود و سعی کرد تا بتواند در این راستا آنها را به یکدیگر نزدیک کند. از سوی دیگر مسکو و پکن طی سال‌های اخیر ارتباطات خود با کشورهای عربی را بیش از گذشته عمیق کردند که بخشی از آن به مسائل دوجانبه و بخشی دیگر به موضوعات منطقه‌ای مربوط بود؛ اما حالا موضوع فلسطین و جنگ غزه در دستور کار روس‌ها قرار گرفته است.
بر این اساس نشست وزارتی شورای همکاری خلیج فارس و روسیه روز گذشته (دوشنبه) با حضور سرگئی لاوروف، وزیر خارجه فدراسیون روسیه در ریاض برگزار شد که در جریان این نشست لاوروف از از نقش میانجیگری قطر در حل سیاسی بحران فلسطین قدردانی کرد. وزیر خارجه روسیه در این نشست اعلام کرد که خاورمیانه در آستانه یک جنگ بزرگ منطقه‌ای است و روسیه با همه طرف‌ها برای جلوگیری از آن کار می‌کند. وی به این موضوع اشاره کرد که ناتوانی جامعه جهانی در توقف خصومت‌ها در نوار غزه و کشتار جمعی ساکنان آن منجر به وخامت شدید اوضاع نظامی و سیاسی در کل منطقه (از مرز لبنان و اسرائیل تا دریای سرخ) شده است. لاوروف تصریح کرد که در عین حال، رویارویی اسرائیل و لبنان به سطح خطرناک جدیدی رسیده است. خاورمیانه بار دیگر در آستانه یک جنگ بزرگ منطقه‌ای قرار گرفته و این مسئولیت مشترک ماست که اجازه ندهیم این اتفاق بیفتد و مسکو بدون شک با همه طرف‌ها برای عادی سازی اوضاع تلاش خواهد کرد. وزیر خارجه روسیه همچنین در بخشی از سخنان خود به این موضوع تاکید کرد که صلح در خاورمیانه بدون حل مساله فلسطین محال است و جامعه بین‌المللی در توقف جنگ غزه شکست خورده و باید گفت خشونت کنونی علیه فلسطینی‌ها بی‌سابقه است و هیچ‌کدام از جنگ‌های اعراب و اسرائیل شاهد چنین وضعیتی نبوده است.
روسیه سعی دارد تا با کنشگری مستقیم در پرونده‌هایی مانند فلسطین خود را به کشورهای عربی از حیث سیاسی و منطقه‌ای نزدیک و نزدیک‌تر کند و در این میان تلاش می‌کند که این روابط را به موضوع اقتصاد و تجارت قبض و بسط دهد
علاوه بر وزیر خارجه روسیه سایر مقامات کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس هم وضعیت فعلی غزه و اقدامات اسرائیل را نقد کردند؛ به عنوان مثال جاسم محمد البدیوی، دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس در نشست وزراتی گفت‌وگوی استراتژیک بین این شورا و روسیه در ریاض اظهار کرد که ادامه اقدامات نظامی و امنیتی اسرائیل علیه فلسطینی‌ها نقض قوانین بین‌المللی است و جامعه بین‌المللی باید از ساکنان نوار غزه حمایت کند. همچنین محمد بن عبدالرحمان آل ثانی، نخست وزیر و وزیر خارجه قطر نیز در این نشست اعلام داشت که «ما بر شرکای منطقه‌ای و بین‌المللی برای آتش‌بس در غزه و آغاز یک روند سیاسی فراگیر برای حل جامع مساله فلسطین حساب باز کرده‌ایم». او همچنین اذعان کرد که «ما با هرگونه تلاشی برای تغییر جمعیتی یا منطقه‌ای در نوار غزه مخالف هستیم و باید اقداماتی برای تحقق راهکار تشکیل دو دولت اتخاذ شود که شامل تشکیل کشور فلسطین باشد».
کارشکنی نتانیاهو ادامه دارد!
اینکه وزیر خارجه روسیه در ریاض صراحتاً اعلام می‌کند که خاورمیانه در آستانه یک جنگ منطقه‌ای فراگیر قرار دارد موضوعی است که بدون شک اعلام آن از ریاض نگرانی‌هایی را برای کشورهای دیگر حاشیه خلیج فارس به وجود می‌آورد اما مساله اینجاست که این کشورها عموماً در زمینه نظامی، سیاسی، اقتصادی و امنیتی متحدان ایالات متحده و سایر کشورهای غربی به حساب می‌آیند. روسیه سعی دارد تا با کنشگری مستقیم در پرونده‌هایی مانند فلسطین خود را به کشورهای عربی از حیث سیاسی و منطقه‌ای نزدیک و نزدیک‌تر کند و در این میان تلاش می‌کند که این روابط را به موضوع اقتصاد و تجارت قبض و بسط دهد. او در این نشست در بخشی از سخنان خود اعلام کرد که آمریکا مانع اصلی در برابر همه مصوبات بین‌المللی در خصوص آتش‌بس در نوار غزه طی ماه‌های اخیر بوده است. این گفته لاوروف به نوعی توپ را در زمین ایالات متحده میندازد و همین موضوع نشان از آن دارد که مسکو و واشنگتن حالا یکدیگر را صرفاً در مورد پرونده اوکراین مورد نقد و هجمه قرار نمی‌دهند بلکه پرونده غزه و به صورت کلی مساله فلسطین که حالا به بحران در خاورمیانه دامن زده هم موضوع اختلاف میان دو طرف است.
آنچه در این میان باید موردنظر قرار بگیرد این است که اساساً برگزاری چنین نشست‌هایی می‌تواند خروجی سیاسی داشته باشد اما واقعیت این است که در طرف مقابل این پرونده اسرائیل و در مرکزیت آن بنیامین نتانیاهو حضور دارد و همین موضوع باعث شد تا لاوروف صراحتاً در ریاض اعلام کند که «اسرائیل در ازای ابتکارات منطقی میانجی‌گران از جمله مصر و قطر، شرایط غیرممکنی را تحمیل می‌کند». به موازات این موضوع، برخی از رسانه‌های اسرائیل از نارضایتی بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل از میانجیگری مصر در مذاکرات آتش‌بس غزه به دلیل موضع قاهره نسبت به محور فیلادلفیا پرده برداشتند؛ به گونه‌ای که آنها اعلام کردند نتانیاهو نمی‌خواهد مصر در مذاکرات جاری برای تبادل اسرا و پایان دادن به جنگ در نوار غزه شریک باشد. در همین راستا، روزنامه یدیعوت آحارونوت به نقل از منابع سیاسی مطلع نوشته است که اسرائیل استراتژی خود را تغییر داده و از آمریکا خواسته است تا فشار بیشتری را به مصر وارد کند؛ چراکه قاهره هرگونه حضور اسرائیل در محور فیلادلفیا را رد می‌کند.
برخی دیگر از منابع اسرائیل هم اعلام کردند که مقامات مصر نسبت به موضع نتانیاهو که به آمریکایی‌ها گفته است تل‌آویو نیازی به نقش مصر در مراحل بعدی توافق ندارد، به شدت خشمگین هستند و به همین دلیل نمی‌خواهند در مذاکرات بعدی میانجی باشند. این تنش تا جایی بالا رفته که گفته می‌شود مقامات امنیتی و دیپلمات‌ها مصر اکنون در حال بررسی چند سناریو تشدید تنش در روابط با اسرائیل از جمله احتمال بازگرداندن خالد عزمی، سفیر مصر از تل‌آویو و رفتن به شورای امنیت به منظور تحت فشار قرار دادن اسرائیل برای خروج از محور فیلادلفیا هستند. حال باید دید در این شرایط روسیه تا چه حد می‌تواند بحران غزه را کاهش دهد.
دیدگاه تان را بنویسید