«کورسک»، آخرین اهرم زلنسکی در دوران بایدن

رامین پرتو

جنگ اوکراین در حال وارد شدن به سومین سال خود است و اوضاع و احوال میدانی نشان از آن دارد که هیچ چیز همانند گذشته پیش نمی‌رود؛ چراکه در حوزه نظامی به صورت مشخص در حال مشاهده اقداماتی از سوی دو طرف هستیم که شاید از حیث شکلی تکراری باشند اما بدون شک از منظر ماهوی نمی‌توان آنرا با وقایع گذشته مقایسه کرد. در این راستا باید توجه شود که حدود سه هفته است ارتش اوکراین عملیاتی گسترده را علیه روسیه و در منطقه کورسک شروع کرده و بر اساس آخرین اطلاعات ارائه شده توسط ژنرال الکساندر سیرسکی، فرمانده ارتش اوکراین سربازان اوکراینی اکنون کنترل ۱۲۹۴ کیلومتر مربع از خاک روسیه و ۱۰۰ شهرک در کورسک را در اختیار دارند. این در حالیست که  وزارت دفاع روسیه روز سه‌شنبه درباره پیشرفت‌های مسکو در جنگ با اوکراین اعلام کرد که  نیروهای مسلح فدراسیون روسیه دوشنبه شب یک حمله گروهی را با تسلیحات دور برد نقطه‌زن، از جمله موشک‌های هایپرسونیک کینژال و پهپادها علیه زیرساخت‌های فرودگاهی حیاتی اوکراین انجام دادند و موشک‌ها به تمام اهداف تعیین شده برخورد کردند. همچنین اعلام شده که نیروهای روسیه چندین ضد حمله اوکراین را طی 48 ساعت گذشته دفع کرده‌اند که تلفات اوکراین در نتیجه آن تا ۷۸۰ نظامی بوده است. بنابر اعلام وزارت دفاع روسیه، کی‌یف همچنین یک تانک لئوپارد ساخت آلمان، یک خودرو جنگی زرهی و چهار خودرو موتوری را از دست داده است. از سوی دیگر رسانه‌های روسیه هم اعلام کرده‌اند که برخی از تاسیسات زیرساختی در حوزه انرژی که متعلق به شرکت‌های دولتی اوکراین بوده را مورد هدف قرار داده‌اند. این اعداد و ارقام و گزارش‌هایی که از سوی مراجع رسمی دو طرف منتشر شده نشان می‌دهد که روس‌ها به شدت از ضدحمله اوکراین به کورسک ناراحت و عصبانی هستند و در این راستا حالا مسکو به دنبال آن است تا بتواند با اجرای ضدحمله در دونباس و سایر مناطق شرقی اوکراین موازنه نظامی را به نفع خود تغییر دهد. این در حالیست که نیویورک تایمز در گزارشی که روز گذشته (چهارشنبه) منتشر کرده به این موضوع پرداخته که روسیه به هیچ وجه به دنبال عقب راندن نظامیان اوکراین از کورسک نیست، بلکه مسکو می‌خواهد به هر ترتیب که شده مناطق شرقی بیشتری در اوکراین زیر سلطه خود درآورد و تا بتواند ارتش اوکراین را در موضع ضعف قرار دهد. 

بسیاری از ناظران بین‌المللی اعتقاد دارند که رئیس‌جمهوری اوکراین از شرایط فعلی کشورش به شدت نگران است، زیرا میزان کشته و زخمی‌های جنگ بالا رفته و اساساً افکار عمومی اوکراین نمی‌توانند این وضعیت را تحمل کنند

به نظر می‌رسد که در فاز سیاسی اوضاع و احوال تا حد زیادی تفاوت دارد؛ چراکه ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین روز سه‌شنبه در نشست خبری با خبرنگاران اعلام کرد که جنگ با روسیه در نهایت از طریق مذاکره پایان می‌گیرد، اما کی‌یف باید موضعی قوی داشته باشد و اوکراین می‌خواهد در این رابطه طرحی را به جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده، و دو جانشین بالقوه او ارائه کند. زلنسکی گفت که پیشروی ارتش اوکراین در منطقه کورسک روسیه طی سه هفته اخیر بخشی از این طرح است، اما این عملیات در عین حال با اقدامات اقتصادی و دیپلماتیک نیز همراه خواهد بود. او در کی‌یف به خبرنگاران گفت که «نکته مهم این طرح این است که روسیه مجبور شود تا به جنگ خاتمه دهد. ما به دنبال چنین چیزی هستیم و برای اوکراین نیز عادلانه خواهد بود». او توضیح بیشتری درباره اقدامات بعدی اوکراین نداد، اما اظهار کرد که درباره این طرح با کامالا هریس، معاون رئیس جمهوری ایالات متحده و نامزد دموکرات‌ها در انتخابات پنجم نوامبر، و همچنین دونالد ترامپ، نامزد جمهوری‌خواهان در انتخابات آتی آمریکا، گفت‌وگو خواهد کرد. رئیس‌جمهوری اوکراین سپس ابراز امیدواری کرد که در ماه سپتامبر برای حضور در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به نیویورک برود و در آن سفر با جو بایدن دیدار کند. اظهارات زلنسکی نشان داد که او نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد را فرصتی برای پیگیری نتایج اجلاس بین‌المللی صلح می‌داند که سه ماه پیش در سوئیس برگزار شد؛ اجلاسی که بدون حضور نماینده روسیه، به عنوان طرف اصلی جنگ اوکراین برگزار شد و چین هم که دومین اقتصاد بزرگ جهان به حساب می‌آید علیرغم درخواست کی‌یف در این اجلاس شرکت نکرد و همین دو موضوع ابهام‌های زیادی در مورد نشست سوئیس  مطرح کرد. 

زلنسکی به موازات آنکه از یک طرح جدید سیاسی برای پایان دادن به جنگ با روسیه خبر داده، اما اعلام کرده که کشورش جدیدترین موشک بالستیک ساخت کی‌یف را آزمایش کرده که به نوعی می‌توان این موضوع را تهدید مسکو در میانه اصرار بر مذاکرات دانست

ابهام در پایان جنگ! 

اینکه ماهیت طرح زلنسکی در مورد پایان جنگ اوکراین چیست و بایدن قرار است چه رویکردی در مورد طرح وی داشته باشد، موضوعی است که ابعاد آن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. بسیاری از ناظران بین‌المللی اعتقاد دارند که رئیس جمهوری اوکراین از شرایط فعلی کشورش به شدت نگران است؛ زیرا میزان کشته و زخمی‌های جنگ بالا رفته و اساساً افکار عمومی اوکراین نمی‌توانند این وضعیت را تحمل کنند و از سوی دیگر باید توجه کرد که زلنسکی به صورت قانونی دیگر رئیس جمهور این کشور نیست و در شرایط جنگی هم نمی‌تواند انتخابات ریاست جمهوری در اوکراین برگزار کند. از منظری دیگر حملات اخیر روسیه به اوکراین به نوعی زیرساخت‌های اصلی این کشور را مورد هدف قرار داده و همین مساله باعث می‌شود تا کی‌یف در این حوزه در موضع ضعف قرار بگیرد؛ به گونه‌ای که زلنسکی می‌داند کمتر از یک ماه دیگر شرایط جوی رو به سرما می‌رود که این مساله می‌تواند بر پیشروی زمینی دو طرف به خصوص ارتش کی‌یف تاثیر منفی بگذارد. 

با گذر از این مولفه‌ها باید توجه شود که مسکو هم چندان تمایلی به تمام شدن جنگ در این وضعیت ندارد. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه همچنین روز سه‌شنبه با اشاره به عملیات ارتش اوکراین در خاک روسیه گفت که کشورهای غربی با تشویق کی‌یف به این امر با آتش بازی می‌کنند و به ایالات متحده نیز هشدار داد که جنگ جهانی سوم به اروپا محدود نخواهد شد! او اذعان کرد که غرب خواستار تشدید جنگ اوکراین است و با چراغ سبز نشان دادن به اوکراین برای استفاده از تسلیحات نظامی خارجی، دنبال دردسر می‌گردد. این مدل از سخن گفتن رئیس دستگاه دیپلماسی روسیه نشان از آن دارد که مسکو به دنبال آن است تا بتواند ایالات متحده و ناتو را در این مسیر مورد هدف قرار دهد اما بحث اینجاست که یک تقسیم کار مشخص در مسکو برای ضربه زدن به اوکراین و متحدانش در عرصه سیاسی انجام شده است. در این مورد دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین با اشاره به ابراز نگرانی رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره ایمنی نیروگاه هسته‌ای کورسک پس از حملات پهپادی اوکراین اعلام کرد که کی‌یف مسئول تشدید خطر هسته‌ای در این منطقه است، هرچند آژانس اتمی به دلایل واضح، نمی‌تواند رسمأ این موضوع را اعلام کند. سخنگوی دفتر ریاست‌جمهوری روسیه خاطرنشان کرد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به دلایل مشخصی از نبود اختیار برای اعلام مسئولیت این حملات سخن می‌گوید، اما در اینجا همه چیز آنقدر واضح است که هیچ سؤالی وجود ندارد؛ تشدید خطر هسته ای بیش از پیش آشکار است.

نکته نهایی که در مورد وضعیت فعلی باید مطرح شود این است که زلنسکی به موازات آنکه از یک طرح جدید سیاسی برای پایان دادن به جنگ با روسیه خبر داده، اعلام کرده که کشورش جدیدترین موشک بالستیک ساخت کی‌یف را آزمایش کرده که به نوعی می‌توان این موضوع را نوعی تهدید روسیه در میانه اصرار بر مذاکرات دانست. حال باید دید که زلنسکی تا چه حد می‌تواند از کارت کروسک برای پیشبرد مذاکرات مدنظرش استفاده کند!