اتحاد منطقه‌ای علیه پکن در دروازه هند - اقیانوسیه

رامین پرتو

موضوع تقابل چین و ایالات متحده در حال ورود به ابعاد جدید خود است و به نظر می‌رسد که دیگر صرفاً نمی‌توان تایوان را به عنوان محور اصلی اختلاف میان این دو غول اقتصادی و نظامی دانست. بسیاری از ناظران بین‌المللی که در اندیشکده‌های غربی و اروپایی مستقر هستند و به صورت دائم در حال رصد نزاع میان پکن و واشنگتن هستند، به این موضوع اعتقاد پیدا کرده‌اند که حتی اگر کامالا هریس در انتخابات ریاست جمهوری نوامبر آمریکا به پیروزی برسد، باز هم جهان باید شاهد تقابل ایالات متحده با پکن باشد. یکی از دلایل ارائه این تحلیل را باید برنامه جدید هسته‌ای آمریکا دانست که به زعم بسیاری از تحلیلگران علیه چین تدوین شده است. در این خصوص نیویورک تایمز گزارش داده که جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، یک برنامه هسته‌ای سری را پیشتر در سال جاری که تمرکز نیروهای آمریکایی را به خطرات احتمالی چین جلب می‌کرد، تایید کرده است. این گزارش توضیح می‌دهد این برنامه که تمرکزش بر زرادخانه هسته‌ای در حال گسترش چین است، ماه مارچ توسط بایدن تایید شده و انتظار می‌رود یک گزارش غیر محرمانه پیش از ترک کاخ‌سفید توسط بایدن در این خصوص به کنگره ارسال شود. آنچه در خصوص این برنامه ایالات متحده باید مورد نظر قرار بگیرد این است که در این برنامه نسبت به همکاری چین با روسیه و کره‌شمالی در عرصه هسته‌ای ابراز نگرانی شده و اساساً ایالات متحده با تدوین چنین راهبرد هسته‌ای به دنبال آن است تا پکن را کنترل کند. 

این برنامه دقیقاً نشان می‌دهد سمت و سوی تنش میان چین و آمریکا (همانطور که پیشتر اشاره شد) در حال عمیق‌تر و گسترده‌تر شدن است اما مساله اینجاست که این خط و نشان‌های هسته‌ای هم پایان رویارویی پکن و واشنگتن نخواهد بود و حالا کار به «آزارِ پکن در محور هند-  اقیانوسیه» کشیده است. روز گذشته (دوشنبه) خبرگزاری فرانسه اعلام کرد که هزاران نفر از نیروهای ارتش اندونزی به همراه آمریکا و هشت کشور دیگر رزمایش منطقه‌ای خود را به مدت دو هفته با تمرکز بر توانایی‌های مشترک در منطقه هند - اقیانوسیه آغاز کردند. در گزارش مذکور آمده است که این رزمایش سالانه تحت عنوان «سپر فوق گارودا» در منطقه «سیدوارجو» واقع در جاوه شرقی آغاز شده و بیش از چهار هزار و ۴۰۰ سرباز اندونزیایی در این رزمایش شرکت دارند.

پکن تقریباً بر تمامی مناطق دریای جنوبی چین از جمله مناطقی که فیلیپین، اندونزی، ویتنام و برونئی ادعای مالکیت آنها را دارند، کنترل داشته و برای حفاظت از منافع خود مجموعه‌ای از کشتی‌های نظامی و نظارتی را در این منطقه مستقر کرده است

خبرگزاری فرانسه گزارش داد که این رزمایش درحالی در این منطقه (به ‌ویژه در دریای جنوبی چین) برگزار می‌شود که در سال ۲۰۲۴ میلادی شاهد افزایش تنش‌ها میان کشورهای حاضر در منطقه با پکن بر سر ادعای حاکمیت بر سواحل و جزایر مورد مناقشه بوده‌ایم. در این خصوص ارتش اندونزی اعلام کار که حدود یکهزار و ۸۰۰ نیروی آمریکایی و صدها نیروی نظامی از سایر کشورهای جهان در این رزمایش حضور دارند. 

ژنرال چارلز فلین، فرمانده ارتش آمریکا در منطقه اقیانوسیه، هفته گذشته در بیانیه‌ای در خصوص برگزاری این رزمایش مدعی شد که این رزمایش‌ها نشان دهنده تعهد به امنیت و ثبات در منطقه هند و اقیانوسیه است. از سوی دیگر رویترز هم اعلام کرد که نیروهای نظامی از ارتش کشورهای استرالیا، ژاپن، انگلیس، سنگاپور، کره جنوبی، کانادا، نیوزیلند و فرانسه در این رزمایش شرکت کردند و در همین حال کشورهای برزیل، آلمان، مالزی، فیلیپین، تایلند، هلند، تیمور شرقی و گینه نو نیز به عنوان کشورهای ناظر در این رزمایش حضور دارند. برخی دیگر از منابع خبری اعلام کردند که چینی‌ها در حال رصد این رزمایش و مدل آرایش کشورهای شرکت‌کننده به انضمام تسلیحات انها در این رزمایش است و به نوعی می‌خواهد تا پایان دو هفته آینده تمام تمرکز خود را بر تحلیل رفتار و تسلیحات حاضر در این رزمایش قرار دهد.

پکن در مقابل ناتو؟ 

بدون شک صف‌کشی این میزان از نظامیان کشورهای غربی و آسیایی که اتفاقاً در همسایگی چین هم قرار دارند، به نوعی یک تهدیدسازی آشکار از سوی ایالات متحده علیه پکن به حساب می‌آید که گستره آن حالا تا دریای چین جنوبی و محور هند- اقیانوسیه کشیده شده است. در این خصوص باید توجه داشت در حالی اندونزی به همراه نظامیان ارتش ۹ کشور از جمله آمریکا در این بخش از جهان رزمایشی با این ابعاد را برگزار می‌کند که دریای جنوبی چین واقع در منطقه هند و اقیانوسیه در سال جاری میلادی یکی از ملتهب‌ترین نقاط جهان به شمار می‌رود؛ چراکه پکن تقریباً بر تمامی مناطق دریای جنوبی چین از جمله مناطقی که فیلیپین، اندونزی، ویتنام و برونئی ادعای مالکیت آنها را دارند، کنترل داشته و برای حفاظت از منافع خود مجموعه‌ای از کشتی‌های نظامی و نظارتی  را در این منطقه مستقر کرده است. در این راستا باید توجه شود که حدود سه ماه پیش جینگ شیانفنگ، معاون رئیس ستاد مشترک در کمیسیون مرکزی نظامی حزب کمونیست چین در حاشیه نشست امنیتی سنگاپور اعلام کرد که آمریکا بزرگترین چالش برای امنیت و ثبات منطقه‌ای پکن است.

او به این موضوع اشاره داشت که راهبرد واشنگتن در این منطقه با هدف ایجاد اختلاف و تضعیف ثبات است و آمریکا ایجاد نسخه آسیایی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را در این بخش از جهان دنبال می‌کند. این مقام نظامی چین با تاکید بر اینکه اتحادها از نوع آمریکایی فقط منجر به بی‌ثباتی در منطقه می‌شود، تصریح کرد که طبیعی است همسایه‌ها گاهی اوقات دعوا کنند، اما ما باید به جای دعوت گرگ‌ها به خانه خود و بازی با آتش، اختلافات را از طریق گفت‌وگو و مشورت حل کنیم. 

این اظهارات مقام ارشد نظامی چین بیانگر آن است که چینی‌ها از تسری تهدید آمریکا و شرکای آن در ناتو و حتی متحدانش در شرق آسیا به دریای چین جنوبی بسیار نگران و خشمگین هستند. این خشم پکن ناشی از دو موضوع است؛ نخست آنکه چینی‌ها همین حالا و از حدود دو دهه پیش تمرکز خود را بر توسعه و پیشرفت اقتصادی قرار دادند و در این راستا حاضر نیستند که از این راهبرد کلی خود که اقتصاد و تجارت را در بر می‌گیرد، عدول کنند. آنها دریافته‌اند که سناریوی ایالات متحده در دریای چین جنوبی که حالا منجر به برگزاری رزمایش دو هفته‌ای در اندونزی شده، برای تحدید جغرافیایی حضور نظامی چین در این منطقه است و همین موضوع برای پکن هزینه‌های زیادی را از حیث اقتصادی و نظامی به بار خواهد آورد. 

آمریکا به دنبال آن است که با اقدامات خود در دریای چین جنوبی یک اتحاد منطقه‌ای را در شرق آسیا و به خصوص منطقه هند-  اقیانوسیه علیه پکن تقویت کند و در این میان اعضای ناتو را هم با خود به این منطقه کشانده است

اما دومین موضوع این است که ایالات متحده می‌خواهد با این اقدامات یک اتحاد منطقه‌ای را در شرق آسیا و به خصوص منطقه هند- اقیانوسیه علیه پکن تقویت کند و در این میان اعضای ناتو را هم با خود به این منطقه کشانده است. اینکه متحدان واشنگتن مانند انگلیس، فرانسه، کانادا و غیره در این منطقه به دنبال چه منافعی هستند، موضوعی است که پاسخ آن در ابعاد مشارکت آنها با آمریکا در ناتو گنجانده شده است. این در حالیست که تنش های موضعی هم میان چین و همسایگانش طی ماه‌های اخیر به شدت افزایش یافته است. به عنوان نمونه روز گذشته (دوشنبه) شورای ملی دریایی فیلیپین اعلام کرد که هواپیماهای چینی علیه هواپیماهای غیرنظامی این کشور که سرگرم گشت‌زنی بر فراز سواحل «اسکاربرو شول» و سوبی بودند، مانورهای غیر ایمن انجام داده‌اند و روز یکشنبه هم قایق‌های چینی راه را بر روی یک فروند کشتی دولتی شیلات که در ماموریت تدارکاتی برای ماهیگیران فیلیپینی در «سابینا شول» بود، مسدود کردند و به روی آن آب با فشار قوی پاشیدند که نوعی از آزارِ و تهدید دریایی را نشان می‌دهد. حال باید دید که این روند از سوی آمریکا تا کجا علیه پکن گسترده خواهد شد!