چه عاملی به مخالفت گسترده صرب‌ها در اروپا منجر شده است؟
اعتراضات گسترده در صربستان در مخالفت با پروژه معدن لیتیوم، الکساندر ووچیچ، رئیس جمهوری این کشور را بر آن داشت تا در ساعات اولیه روز یکشنبه ۱۱ اوت (۲۱ مرداد) جلسه مدیریت بحران دولت را تشکیل دهد. ده‌ها هزار نفر روز شنبه در شهر بلگراد، پایتخت صربستان علیه افتتاح یک معدن لیتیوم راهپیمایی کردند. انتظار می‌رود این معدن به یکی از بزرگترین معادن لیتیوم در اروپا تبدیل شود و تا کنون توجه صنعت خودروسازی را به خود جلب کرده است، چرا که برای تولید باتری‌های خودروهای الکتریکی، لیتیوم یک ماده خام ضروری است. نزدیک به ۳۰ هزار نفر روز شنبه در اعتراض به افتتاح این معدن لیتیوم توسط شرکت معدنی استرالیایی-بریتانیایی «ریو تینتو» به خیابان‌ها آمده بودند. فعالان محیط‌زیست و طرفداران حزب سبز معتقدند که این پروژه می‌تواند خاک و آب را در استان حاصلخیز «جادار» در شمال غرب صربستان، جایی که این معدن لیتیوم در آن قرار دارد، آلوده کند. ریو تینتو اولین بار ۲۰ سال پیش این ذخایر معدنی جدید را کشف کرد و از همان زمان این موجب ناراحتی فزاینده اهالی بود. تا اینکه دولت صربستان در ماه فوریه مجوز «ریو تینتو» را به آن بازگرداند و پروژه معدن‌کاوی آن را آزاد اعلام کرد و موجی از اعتراض را برانگیخت.
«روسیه می‌گوید کودتایی علیه دولت در کار است»
معترضان از ماه ژوئن تا کنون نزدیک به ۵۰ تظاهرات را با هدف متقاعد کردن دولت صربستان برای توقف این پروژه و ممنوعیت بهره‌برداری‌های معدنی سازماندهی کرده‌اند. اعتراض روز شنبه با مسدود شدن دو ایستگاه قطار به پایان رسید و مقامات صربستان گفتند که این تجمع خلاف قانون بوده است. مقامات دولتی این اقدامات را با انگیزه سیاسی خواندند و گفتند که این اقدامات تلاشی برای سرنگونی رئیس جمهوری و دولت است. آقای ووچیچ روز جمعه در یک سخنرانی ملی مدعی شد که از سوی سرویس‌های امنیتی روسیه به او اطلاع داده شده است که «کودتایی» علیه او طرح‌ریزی شده است. لیتیوم در باتری‌های خودروهای الکتریکی استفاده می‌شود و روز به روز در زنجیره تامین خودرو مورد توجه قرار گرفته است.
پروژه ریو تینتو تایید رسمی اتحادیه اروپا را دریافت کرده است و اولاف شولتس، صدراعظم آلمان و ماروش شفچوویچ، نائب رئیس کمیسیون اروپا ماه گذشته قراردادهایی را امضا کردند که به خودروسازان اتحادیه اروپا، از جمله مرسدس بنز آلمان و شرکت فرانسوی-ایتالیایی استلانتیس، دسترسی انحصاری به لیتیوم صربستان را می‌دهد. «ریو تینتو» تخمین زده است که این شرکت می‌تواند سالانه حدود ۵۸ هزار تن کربنات لیتیوم (شکل رایج لیتیوم در بازار معاملات) تولید کند که معادل حدود ۱۱ هزار تن لیتیوم
خالص است.
چرا اروپا اصرار به استخراج لیتیوم
در خاک خود دارد؟
طبق گزارش «انجمن خودروسازان اروپا – ACEA»، از آنجایی که وسایل نقلیه الکتریکی سهم فزاینده‌ای از فروش سالانه خودرو در اروپا – 1۴.۶ درصد از ۱۰.۵ میلیون دستگاه فروخته شده در سال گذشته - را به خود اختصاص می‌دهند، انتظار می‌رود ارزش بازار کربنات لیتیوم افزایش یابد. با این حال، قیمت‌ها در حال حاضر پس از افزایش پنج برابری آن در سال ۲۰۲۲، در حدود ۱۳ دلار در هر کیلوگرم تثبیت شده است. قیمت در بازار جهانی تنها دلیلی نیست که اروپا می‌خواهد این مواد معدنی را در خاک خود استخراج کند. اروپا می‌خواهد از وابستگی به تامین‌کنندگان بزرگ خارجی در عصر تنش‌های ژئوپلیتیکی فزاینده اجتناب کند، واقعیتی که به شدت در تولید داخلی و برنامه‌های بازیافت ذیل قانون اخیر مواد خام حیاتی (CRM) منعکس شده است.
کدام کشورها بیشترین ذخایر لیتیوم
جهان را دارند؟
استرالیا با تولید ۸۸ هزار تن در سال گذشته بزرگترین تامین کننده لیتیوم در جهان است که تقریباً دو برابر میزان تولید شیلی رتبه دوم است. اتحادیه اروپا مدت کوتاهی قبل از امضای توافقنامه خود با صربستان، یک شراکت راهبردی با غول معدنی استرالیا به نام Antipodean ایجاد کرد. چین نیز به عنوان سومین تولیدکننده بزرگ جهان در زمینه ساخت خودروهای برقی به دنبال دستیابی به جایگاهی در این منطقه است. چین در سال گذشته حدود ۳۳ هزار تن لیتیوم استخراج کرد، اما این رقم کمتر از میزان مطلوب آن برای نفوذ قابل توجه در بازار جهانی است. با توجه به تعرفه‌های وارداتی اخیر اتحادیه اروپا بر خودروهای الکتریکی چینی، شرکت‌های چینی انگیزه مضاعفی برای نزدیک‌تر کردن کارخانجات تولیدی خود به بازار اروپا دارند. وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران در ماه مارس ۲۰۲۳ از کشف دو معدن در استان همدان با میزان ذخیره ۸ میلیون و ۵۰۰ هزارتن «کانسنگ لیتیوم» خبر داد. برخی رسانه‌ها نیز ذخایر این معدن را ۸.۵ میلیون تن لیتیوم خالص اعلام کردند و بر همین اساس، بر پایه دو برآورد موجود بین‌المللی مدعی شدند که ایران «دارنده چهارمین ذخایرلیتیوم جهان» است.
خطر تسری اعتراضات صربستان
به سایر کشورهای دارای لیتیوم
برنامه‌های تولید لیتیوم در اتحادیه اروپا در حال حاضر متوقف شده است، چراکه جاه‌طلبی‌های تنها تولیدکننده مهم آن یعنی پرتغال (که سال گذشته ۳۸۰ تن تولید کرد)، برای افزایش شدید تولید نیز با مخالفت عمومی و اخیراً اتهامات گیج کننده فساد مواجه شده است. این موضوع باعث شد تا نگاه‌ها به صربستان معطوف شود. سازمان زمین شناسی ایالات متحده تخمین زده است که ذخایر لیتیوم این کشور معادل ۱.۲ میلیون تن است، و این در حالی است که ذخایر پرتغال فقط ۲۷۰ هزار تن برآورد شده است.
دیدگاه تان را بنویسید