ظهور «شبحِ غزه» از پشت پرده جنگ

رامین پرتو

شامگاه سه‌شنبه جنبش مقاومت اسلامی فلسطین (حماس) اعلام کرد که یحیی السنوار، رئیس دفتر سیاسی فعلی حماس در غزه به عنوان جایگزین اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی این جنبش انتخاب شد و به سرعت این خبر به تیتر اول رسانه‌های عربی، عبری و حتی غربی تبدیل شد. در این راستا اسامه حمدان، عضو ارشد حماس پس از انتخاب یحیی السنوار اعلام کرد که او با اجماع جمعی انتخاب شد و این نشان می‌دهد که جنبش حماس از ماهیت مرحله جاری آگاه است. 

حمدان با بیان اینکه مذاکرات (آتش‌بس غزه) توسط رهبری انجام شد و یحیی سنوار همیشه در آن حضور داشته و او هیچگاه از مذاکرات دور نبوده گفت که «صحبت از نتیجه این مذاکرات زود است و همان تیم مذاکره کننده در زمان حیات اسماعیل هنیه در دوره السنوار و تحت نظارت او به مذاکرات ادامه خواهد داد». حمدان همچنین اذعان کرد که روند مذاکرات ادامه خواهد داشت و مشکل این روند تغییری نیست که در جنبش حماس رخ داده، بلکه اسرائیل و بنیامین نتانیاهو و همچنین آمریکا صادقانه در مذاکرات و میانجگیری‌ها ظاهر نشدند و به همین دلیل است که می‌بینیم مذاکرات با بن‌بست روبرو شده است. 

در این راستا انتخاب سنوار از سوی بسیاری از جریان‌های منطقه‌ای مورد استقبال قرار گرفت. به عنوان مثال جنبش جهاد اسلامی فلسطین ضمن تبریک انتخاب یحیی سنوار به عنوان جانشین اسماعیل هنیه و رئیس جدید دفتر سیاسی حماس، تاکید کرد که رایزنی‌های داخلی موفقیت‌آمیز در جنبش حماس و پر کردن سریع خلأ ایجاد شده پس از ترور هنیه علیرغم ادامه جنگ، پیامی قاطع به اسرائیل است مبنی بر اینکه حماس همچنان قوی و منسجم است و اسرائیل با وجود نسل‌کشی در غزه نتوانسته به چارچوب و ساختار این جنبش خدشه‌ای وارد کند.

همچنین حزب‌الله لبنان، انصارالله یمن و حتی مقاومت عراق هم این انتخاب را تبریک گفتند اما در جناح مخالف یعنی در تل‌آویو اوضاع و احوال به گونه‌ای کاملاً متفاوت بود. به عنوان مثال روعی کایس، خبرنگار امور عربی شبکه کان در این خصوص گفت که «در حقیقت انتخاب السنوار بعد از یک هفته از ترور هنیه یک اتفاق غافلگیر کننده است. السنوار رهبر حماس در غزه، یکی از مهندسان عملیات طوفان الاقصی در هفت اکتبر است و تعیین او پیامی از سوی حماس است مبنی بر اینکه او زنده است و رهبری حماس در غزه همچنان موجود و قوی است و قصد ماندن در قدرت را دارد». ایهود یعاری، تحلیلگر امور خاورمیانه در کانال ۱۲ تلویزیون اسرائیل هم گفت که انتخاب السنوار یک مفهوم نمادین برای تاکید بر جایگاه او در حماس دارد. آوی یسخاروف، تحلیلگر امور منطقه در روزنامه تایمز اسرائیل نیز معتقد است که حماس خطرناک‌ترین شخص را برای رهبری خود انتخاب کرده و این به معنای تهدید مستقیم اسرائیل است. روزنامه معاریو هم در این خصوص نوشت: «انتخاب السنوار مانوری از سوی حماس است».

دنیل هاگاری، سخنگوی ارتش اسرائیل هم در واکنش به انتخاب السنوار گفت که جای السنوار در کنار «محمد الضیف» فرمانده کل گردان‌های القسام است. هدف از این اظهارنظر اشاره به ادعای ارتش اسرائیل درباره ترور محمد الضیف در خان یونس است؛ ادعایی که حماس آن را رد کرده ولی اسرائیل بر ان اصرار دارد. 

همچنین «یسرائیل کاتس، وزیر خارجه اسرائیل بعد از تعیین السنوار به عنوان رئیس دفتر سیاسی حماس خواهان ترور فوری او شد و اذعان کرد که تعیین سنوار به عنوان رهبر حماس دلیل دیگری برای نابودی او و از بین بردن این گروه است. به موازات این روند آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا درباره یحیی السنوار گفت: او همیشه درباره رسیدن به آتش بس حرف اول و آخر را زده و می‌زند. برای همین او باید درباره آتش بس تصمیم بگیرد و باید دانست که مذاکرات درباره تبادل اسرا به مرحله آخر رسیده و طرف‌ها باید در سریع‌ترین زمان ممکن به توافق برسند. 

السنوار به دلیل کارنامه سیاسی- نظامی خود به تمام طرف‌های حاضر در جنگ غزه می‌فهماند که اگر مذاکره به نتیجه برسد اوضاع می‌تواند آرام شود و در این راستا او باید حرف اصلی را در مذاکرات بزند و در غیراینصورت جنگ ابعاد پیچیده‌تری پیدا می‌کند

سنوار کیست؟ 

آنچه در خصوص انتخاب یحیی السنوار باید مورد نظر قرار بگیرد این است که او اساساً ستون فقرات عملیات هفتم اکتبر در غزه به حساب می‌آید و اسرائیل بارها و بارها برای ترور وی دست به اقدامات گسترده زده است. در طول 10 ماه گذشته که ارتش اسرائیل در غزه با حماس درگیر بود، او در زیر زمین و تونل‌هایی که از سال‌ها قبل احداث و حفر شده بود، زندگی می‌کرد و مسئولیت هدایت این عملیات را به عهده داشت و حتی برخی از منابع غربی و عربی همانگونه که بلینکن اعلام کرد، معتقدند که آتش‌بس با اسرائیل هم از سوی یحیی سنوار مدیریت شده است. 

با این حال باید بدانیم که او  در سال ۱۹۶۲ میلادی در اردوگاه خان یونس در جنوب غزه که رژیم صهیونیستی آن‌جا را پایگاه جنبش مقاومت اسلامی فلسطین (حماس) می‌داند، در خانواده‌ای پناهنده از شهر المجدل در نزدیکی شهرک عسقلان به دنیا آمد و مدرک لیسانس خود را در دانشگاه اسلامی غزه گرفت. او قصد داشت تشکیلات نظامی تأسیس کند که بعدها به نام «مجاهدان فلسطینی» شناخته شد. در ژانویه ۱۹۸۸ میلادی دستگیر و به چهار بار حبس ابد محکوم و در داخل زندان با شیخ «احمد یاسین» آشنا شد و حدود 23 سال را در زندان‌های اسرائیل گذراند. 

بر اساس گزارش الجزیره، السنوار شخصیتی جدی، مرموز و دارای جذبه رهبری بود و شاید این همان چیزی است که بعدها او را به یکی از تحت تعقیب‌ترین افراد توسط اسرائیل و حتی نخستین نفر در فهرست افراد تحت تعقیب موساد تبدیل کرد. 

طبق گزارش‌ها، السنوار به تأسیس گردان‌های «عزالدین القسام» شاخه نظامی حماس کمک کرد و سپس مسئول سرویس امنیت داخلی غزه (مجد) شد و راهبرد مهمی برای هدف قرار دادن سربازان اسرائیل در نوار غزه داشت. نقش سنوار در تمام وقایع پس از آزادی از زندان پر رنگ بود و نقش او را می‌توان در جنگ‌های سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۲۱ میلادی متوجه شد که به تقویت موقعیت مقاومت در نوار غزه کمک کرد. او حتی در معرض سوء‌قصدی نافرجام قرار گرفت و در سال ۲۰۱۷ میلادی به عنوان رئیس جنبش حماس در غزه و جانشین اسماعیل هنیه انتخاب شد و از آن زمان به بعد می‌توان گفت، «مرد شماره یک حماس در نوار غزه» است. 

چه می‌شود؟ 

اینکه با وجود اسامی مانند خالد مشعل، خلیل الحیه و موسی ابومرزوق در نهایت یحیی السنوار به عنوان رئیس جدید دفتر سیاسی حماس و جانشین اسماعیل هنیه انتخاب می‌شود به وضوح نشان می‌دهد که این جنبش در حال مخابره یک پیام دوگانه به اسرائیل، آمریکا و حتی کشورهای عربی منطقه است. السنوار به دلیل کارنامه سیاسی- نظامی خود به تمام طرف‌های حاضر در جنگ غزه می‌فهماند که اگر مذاکره به نتیجه برسد اوضاع می‌تواند آرام شود و در این راستا او باید حرف اصلی را در مذاکرات بزند. اگر هم قرار باشد نتانیاهو برای ابقاء در هرم قدرت اسرائیل این روند را دنبال کند بدون شک جنگ ابعاد پیچیده‌تری به خود می‌گیرد و در این مقطع حتی ممکن است که جبهه‌های دیگری علیه تل‌آویو باز شود. 

ابهام در مورد حضور و اسکان السنوار در قطر همچنان یک موضوع مهم است و بسیاری از مفسران و تحلیلگران اعتقاد دارند که به دلیل تهدید وی به ترور از سوی اسرائیل، ممکن است که او در غزه بماند و بیش از این خود را در این وضعیت علنی نکند

این در حالیست که ابهام در مورد حضور و اسکان السنوار در قطر همچنان یک موضوع مهم است و بسیاری از مفسران و تحلیلگران اعتقاد دارند که به دلیل تهدید وی به ترور از سوی اسرائیل، ممکن است که السنوار در غزه بماند و بیش از این خود را علنی نکند. چراکه او همین حالا هم به عنوان «شبحِ غزه» شناخته می‌شود.