بازتعریف روابط با دمشق از بیم تحرکات آمریکا و پ.ک.‌ک

رامین پرتو

با گذشت چندین سال از پایان بحران در سوریه و ریشه‌کن کردن داعش در اقصی نقاط این کشور و همچنین عراق، هنوز هم این کشور اسر چالش های سیاسی و میدانی گسترده‌ای است. یکی از چالش‌‌هایی که از حیث امنیتی و سرزمینی همچنان گریبان سوریه را گرفته، موضوع حیات شاخه سوری القاعده در این کشور است. این جماعت و هزاران عضو آن به رهبری ابومحمد الجولانیف در شهر ادلب همچنان نفس می‌کشند و در این راستا ترکیه هم به نوعی با آنها در ارتباط بوده و یا حداقل طی سال‌هایی که جنگ در سوریه جریان داشته، از حیث تسلیحاتی و امنیتی از آنها حمایت کرده است. 

ترکیه معتقد است که اگر برگزاری انتخابات در شمال سوریه به جهت شکل‌گیری یک اقلیم کُردی جدید عملیاتی شود بدون شک آنکارا با مشکلات امنیتی مضاعف روبرو می‌شود و در این راستا هشدارهایی را هم به واشنگتن ارائه کرده است

بحث در مورد این جریان همچنان بسیار است و سوال بزرگ این است که چرا قرار نیست عناصر این جریان را از این شهر تخلیه کنند و اساساً قرار است با این تروریست‌ها چه کنند؟ چالش دیگر حضور نیروهای خارجی از جمله ترکیه و روسیه و حتی آمریکایی‌ها در خاک سوریه است. بر اساس اعلام دولت سوریه، حضور نظامیان روسیه به درخواست دمشق بوده و اساساً این کشور حضور قانونی در خاک سوریه دارد اما دو کشور ترکیه و آمریکا به صورت غیرقانونی از سال 2012 تاگنون بخش‌هایی از شمال سوریه را اشغال کرده‌اند و نمی‌خواهند به این راحتی از منافع خود بگذرند. 

به عنوان مثال ترکیه با بهانه اینکه تهدید تروریستی متوجه مرزهای شمالی این کشور از ناحیه مرزهای شمالی سوریه است همچنان به دنبال تعمیق نفوذ خود در سوریه بوده و از منظری دیگر آنکارا معتقد است که حضور گروه‌های کُردی در شمال سوریه به نوعی همچنان یک تهدید امنیت ملی برای حاکمیت ترکیه به حساب می‌آید و باید به روش خودشان با آن مقابله کنند. در شمال عراق هم دقیقاً همین موضوع جاری و ساری است؛ چراکه ترکیه در مورد حضور جریان‌های کُردی در شمال عراق مانند پ.ک.ک همچنان نگاه رادیکال دارد و آنها را به انضمام سایر جریان‌های کُردی حاضر در شمال سوریه مانند پ.ی.د و ی.پ.گ تروریستی می‌داند و همچنان حمله‌های زمینی، پهپادی و حتی حذف فیزیکی آنها را پیگیری می‌کند. 

ترکیه در مورد حضور جریان‌های کُردی در شمال عراق مانند پ.ک.ک همچنان نگاه رادیکال دارد و آنها را به انضمام سایر جریان‌های کُردی حاضر در شمال سوریه مانند پ.ی.د و ی.پ.گ تروریستی می‌داند 

در مورد ایالات متحده اما اوضاع در شمال سوریه تا حد زیادی متفاوت است و اساساً باید گفت که واشنگتن بنا ندارد به این راحتی از خاک این کشور خارج شود و حتی در این راستا به قاچاق نفت و گندم سوریه، ضریبِ تصاعدی داده است. به عنوان مثال حدود 15 روز پیش منابع سوریه اعلام کردند هفت سال است که اداره خودمختار تحت هدایت قسد (نیروهای دموکراتیک سوریه) تمام محصولات گندم در منطقه «جزیره سوریه» را غارت و به خارج از سوریه قاچاق می‌کند. 

این منطقه از نظر کشاورزی منطقه‌ای مهم برای کل کشور سوریه محسوب می‌شود و در کرانه شرقی فرات قرار گرفته و علاوه بر گندم دیگر محصولات غذایی را تامین می‌کنند که تمام این اقدامات با هدایت و چراغ سبز ایالات متحده انجام شده است. در این میان نحوه اداره امور منطقه جزیره سوریه و رابطه کشاورزان با قسد هم معضل دیگری برای این منطقه است؛ چراکه دولت خودمختار تحت فرمان قسد، قیمت خرید تضمینی را از 430 دلار برای هرتن به 300 دلار کاهش داده و همین امر زمینه‌ساز اعتراض کشاورزان سوری شده است که نوعی بحران موضعی و ارگانیک را به وجود آورده و هر روز هم بر آن دامن زده می‌شود. 

آشتی  با   اسد؟ 

چالش‌هایی که بدان اشاره شد صرفاً بخشی از مشکلات پیش‌روی دمشق و شخص بشار اسد در شرایط کنونی و پس از جنگ به شمار می‌رود اما آنچه در این میان باید توجه شود این است که حالا ترکیه به نظر می‌رسد که راهی جز آشتی با دمشق ندارد. در این میان رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه روز جمعه در جمع خبرنگاران حاضر در هواپیما هنگام بازگشت از قزاقستان که برای شرکت در اجلاس شانگهای به آن کشور سفر کرده بود از احتمال ترمیم و بازسازی روابط کشورش با سوریه خبر داد. او اعلام کرد که «من و پوتین ممکن است برای بشار اسد، رئیس جمهور سوریه برای سفر به ترکیه دعوتنامه بفرستیم و اگر پوتین بتواند به ترکیه سفر کند، این آغاز راه جدیدی برای ترمیم روابط با دمشق خواهد بود». او در بخش دیگری از سخنان خود تاکید کرد که »تنها گروه‌های مسلح مخالف عادی‌سازی روابط ترکیه و سوریه هستند». او گفت «سال‌هایی که در عرصه تحولات سوریه سپری شده به وضوح به همه نشان داده است که باید سازوکاری برای راه‌حل دائمی بحران این کشور پیدا کرد و لازم است سوریه که زیرساخت‌های آن ویران شده و مردم آن متفرق شده‌اند، دوباره روی پای خود بایستد و به وضعیت بی‌ثبات پایان دهد. آرامش اخیر در میدان می‌تواند با سیاست‌های منطقی و رویکردهای راه‌حل‌مدار عاری از تعصب، دریچه صلح را باز کند». آنچه در این میان توجه بسیاری از تحلیلگران را به سمت خود جلب کرده و به نوعی باید آن را ستون فقرات پیشنهاد اردوغان دانست، اشاره مجدد و البته عمیقِ وی به تحرک گروه‌های کُردی است. او گفت که «ترکیه اجازه ایجاد یک گروه تروریستی در منطقه خود را نداده و نخواهد داد و فضای صلحی که در سوریه حاکم خواهد شد، برای بازگشت میلیون‌ها نفر به کشورشان نیز ضروری است». اردوغان همچنین اظهار کرد که «بی‌ثباتی در منطقه فضا را برای تحرکات سازمان‌های تروریستی به ویژه پ.ک.ک و گروه‌های مسلح وابسته به آن را فراهم می‌کند و این یک مشکل جدی است. مهم است که این سازمان‌های تروریستی از طریق همکاری ما و بدون تفاوت قائل شدن بین آنها از بین بروند تا آینده سوریه ساخته شود». 

این سخنان اردوغان دقیقاً اشاره مستقیم به تحریک کردهای شمال سوریه توسط آمریکا برای برگزاری انتخابات مستقل و تشکیل یک اقلیم جدید کردی در ذیل مرزهای جنوبی ترکیه دارد. حدود چند هفته پیش منابع خبری اعلام کردند که مقامات جریان‌های کردی در شمال سوریه به دنبال برگزاری انتخابات محلی هستند تا بتوانند آرام آرام یک دولت محلیِ کُردی را شکل دهند. ترکیه معتقد است که این اقدام اگر عملیاتی شود بدون شک آنکارا با مشکلات امنیتی مضاعف روبرو می‌شود و در این راستا هشدارهایی را هم به واشنگتن ارائه کرده است. حالا اردوغان به این نتیجه رسیده که با همراهی پوتین باید به سمت اسد بروند و او را هم برای خنثی‌سازی این پروژه آمریکایی با خود همراه کنند!