توزیع تهدید پیرامون روسیه

رامین پرتو

منطقه بالتیک به صورت سنتی همیشه برای روسیه یک حوزه به شدت مهم و استراتژیک به حساب می‌آید و از گذشته و حتی در دوران اتحاد جماهیر شوروی هم این جغرافیا به عنوان حاشیه امن مسکو قلمداد میشد. این منطقه که در شرایط کنونی شامل استونی، لتونی و لیتوانی می‌شود، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به یکی از محل‌های مهم برای گسترش نفوذ غرب تبدیل شد و در این میان روسیه هم بارها و بارها به صورت آشکار و پنهان به این سه کشور در مورد این موضوع هشدار داده است. نکته قابل توجه این است که روس‌ها در پیرامون خود مانند این سه کشور حوزه بالتیک و همچنین کشورهای حوزه قفقاز، صرفاً به این فکر نمی‌کنند که چرا این دولت‌ها به دنبال پیوستن به اتحادیه اروپا یا تعمیق روابط با غرب هستند، بلکه آنها بیش از هر چیز دیگر نگران گسترش و نفوذ ناتو در این منطقه و خاک کشورهای مذکور هستند. روند نگرانی روسیه از این موضوع شاید تا قبل از وقوع جنگ اوکراین یک منحنی مشخص را نشان میداد اما واقعیت این است که پس از شروع جنگ اوکراین اساساً این نگاه روس‌ها تغییر کرد و به نوعی به شدت رادیکال شد. به عنوان مثال از ابتدای شروع جنگ که در سال 2022 رخ داد، روس‌‌ها بارها و بارها به کشورهای اروپای شرقی و به خصوص بالتیک هشدار دادند که حداقل در مورد پرونده اوکراین از خودشان موضع بی‌طرفی نشان دهند اما واقعیت این است که نفوذ غرب در این سرزمین‌ها به حدی بوده که لیتوانی، لتونی و استونی نتوانستند آنگونه که مسکو می‌خواهد خود را در سایه نگه دارند. بر همین اساس است که ما می‌بینیم پوتین رسماً و مستقیماً بلاروس را به عنوان ریک خود علیه این سه کشور و به صورت کلی منافع غرب در اروپای شرقی تقویت می‌کند. اینکه لوکاشنکو به عنوان رئیس جمهوری بلاروس به عنوان متحد اول پوتین در این منطقه طی چند سال گذشته به شدت تقویت می‌شود و حتی سرویس اطلاعاتی روسیه همه تلاش خود را برای جلوگیری از فروپاشی دولت وی در مینسک انجام می‌دهد، دقیقاً موضوعی است که امروز دلیل آن مشخص شده و آن چیزی نیست جز مقابله با غرب در بالتیک و تهدید مقابل متحدان ایالات متحده و اتحادیه اروپا در این ناحیه که به دلیل دسترسی آنها به آب، اهمیت ژئوژلیتیکی برای مسکو دارد. با این تفاسیر باید توجه داشت که این سه کشور حوزه بالتیک عملاً به دنبال آن هستند تا بتوانند در این شرایط که نزاع میان غرب و مسکو با بالاترین حد خود رسیده، حداقل به گونه‌ای عمل کنند که بتوانند در آینده از خاکشان در برابر تهدیدات روسیه دفاع کنند که البته این موضوع مسبوق به سابقه سابقه است؛ به گونه‌ای که از حدود شش سال پیش لیتوانی از واشنگتن در خواست کرده تا برای انجام تمرین‌های نظامی به استقرار سامانه‌های دفاع موشکی مانند سامانه دوربرد پاتریوت در منطقه بالتیک سرعت بخشد و این موضوع همواره مورد اعتراض روسیه و متحدان آن مانند بلاروس بوده است. 

از ابتدای جنگ اوکراین روس‌‌ها به کشورهای بالتیک هشدار دادند که در مورد این منازعه بی‌طرف باشند، اما واقعیت این است که نفوذ غرب در این سرزمین‌ها به حدی بوده که لیتوانی، لتونی و استونی نتوانستند آنگونه که مسکو می‌خواهد خود را در سایه نگه دارند

علیه مسکو؟ 

آنچه حالا در این میان باعث شده تا لیتوانی به عنوان سرخط اخبار رسانه‌های غربی در حوزه امنیتی و نظامی مطرح شود، رزمایش آتی ناتو در این کشور است. ارتش لیتوانی روز گذشته (چهارشنبه) با صدور بیانیه‌ای با اشاره به استقرار یک سامانه پدافند هوایی پاتریوت متعلق به هلند در این کشور، تاکید کرد که این سامانه برای شرکت در رزمایش بالتیک ۲۴ که قرار است از تاریخ ۷ تا ۱۹ ژوئیه (۱۷ تا ۲۹ تیر) در این کشور برگزار شود در لیتوانی مستقر خواهد شد. در این بیانیه با اشاره به اینکه استقرار این سامانه دفاع هوایی پاتریوت اولین گام در جهت اجرای مدل دفاع هوایی و ضد موشکی چرخشی جدید ناتو در میان اعضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی است، تاکید شده که در نشست سال گذشته سران ناتو در ویلنیوس، استفاده از این مدل پدافند هوایی و ضد موشکی چرخشی جدید به تصویب رسیده است. در این میان یورونیوز هم اعلام کرده از جمله برنامه‌هایی که در رزمایش بالتیک ۲۴ گنجانده شده، آموزش استقرار مجدد و ادغام قابلیت‌ها، کنترل و فرماندهی یکپارچه نیروهای نظامی اعضای ناتو و اجرای عملیات پدافند هوایی یکپارچه در قلمرو این پیمان نظامی را می‌توان برشمرد. همچنین اعلام شده گردان پدافند هوایی نیروی هوایی لیتوانی با سامانه موشکی دفاع هوایی میان برد (NASAMS) در این رزمایش شرکت خواهد کرد و هواپیماهای نظامی و جنگنده‌هایی از کشورهای لیتوانی، اسپانیا و پرتغال که ماموریت پلیس هوایی بالتیک ناتو را انجام می‌دهند نیز در این رزمایش شرکت خواهند کرد.

سه کشور بالتیک و لهستان پیش‌تر از اتحادیه اروپا خواستند تا یک خط دفاعی در امتداد مرز مشترک ۷۰۰ کیلومتری با روسیه و بلاروس ایجاد کند اما مساله اینجاست که روسیه همچنان به تحرک غرب در پیرامون خود مشکوک است

نکته مهم این است که سه کشور بالتیک و لهستان پیش‌تر از اتحادیه اروپا خواستند تا یک خط دفاعی در امتداد مرز مشترک ۷۰۰ کیلومتری با روسیه و بلاروس ایجاد کند تا از این بلوک در برابر تهدیدات نظامی و دیگر تهدیدهای مسکو محافظت شود. تا جایی که اخیراً رهبران کشورهای لتونی، لیتوانی، استونی و لهستان که همه کشورهای عضو اتحادیه اروپا هستند، نامه‌ای را به رئیس‌ اتحادیه اروپا نوشتند که در آن طرح پیشنهادی و هزینه این خط دفاعی تشریح شده است. در این نامه آمده است که ایجاد یک سیستم زیرساخت دفاعی در امتداد مرزهای خارجی اتحادیه اروپا با روسیه و بلاروس نیاز شدید و فوری اتحادیه اروپا در برابر تهدیدهای نظامی و ترکیبی را برآورده خواهد کرد. به گفته مقامات نظامی اروپا، این خط دفاعی همچنین نیازهای نظامی ناتو را برآورده می‌کند و مقام‌های اتحادیه اروپا هزینه آنرا حدود ۲.۵ میلیارد یورو یا (۲.۷ میلیارد دلار) تخمین می‌زنند. این نامه در حالی نوشته شده است که جنگ روسیه و اوکراین به سومین سال خود نزدیک می‌شود و در آن افزود شده است که مقیاس و هزینه‌های این تلاش مشترک مستلزم اقدام اختصاصی اتحادیه اروپا برای حمایت سیاسی و مالی از آن است. در مقابل مقامات روسیه مجدداً اعلام کرده‌اند که استقرار هرگونه تسلیحات غربی و متعلق به ناتو در پیرامون روسیه می‌تواند بر جنگ اوکراین و آینده روابط سیاسی این کشور با اروپا تاثیر بگذارد. حال باید دید که آیا رزمایش ناتو در لیتوانی می‌تواند مسکو را به اتخاذ تصمیمات تهاجمی‌تر وادار کند یا خیر؟!